Του Σωτήρη Σιδέρη


Μια πάγια θέση του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για απευθείας συνομιλίες  χωρίς την παρέμβαση τρίτων χωρών, όπως της ΕΕ ή των ΗΠΑ, υιοθετήθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη και αποτελεί πλέον επίσημη πολιτική της κυβέρνησης. Αυτή η αλλαγή στην ελληνική εξωτερική πολιτική αποτυπώνεται στην συμφωνία με τίτλο  “Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας” που υπέγραψαν οι δύο ηγέτες στην Αθήνα. Η Ελλάδα αξιοποιώντας το κοινοτικό πλαίσιο σε πλήθος αποφάσεων είχε πολλές φορές τον έλεγχο των εξελίξεων.  Έτσι υπήρξε η συμφωνία του Ελσίνκι, αλλά και πλήθος αποφάσεων Συνόδων Κορυφής,  που θέτουν αυστηρό πλαίσιο κανόνων στην Άγκυρα.

Αυτή η πολιτική σταδιακά ακυρώθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη με επιστέγασμα την αλλαγή  επιπέδου, από το ευρωπαικό , στο αυστηρά διμερές. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως σε κάθε απόφαση της ΕΕ ή των ΗΠΑ για τήρηση των κανόνων του διεθνούς δικαίου στο Αιγαίο , η Άγκυρα θα προβαίνει σε διαμαρτυρίες προς την Αθήνα για παραβίαση της Συμφωνίας.Επίσης, αδρανοποιείται οριστικά το δικαίωμα μονομερούς επέκτασης των χωρικών υδάτων, ακόμη  και στην Κρήτη.  Για την Τουρκία η επίσκεψη αποδείχθηκε εξαιρετικά ωφέλιμη, για την Ελλάδα, εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, τουλάχιστον. Τα περί τουρκικής μειονότητας στη Θράκη και η απάντηση του πρωθυπουργού εντάσσονται στις πάγιες θέσεις των δύο χωρών και δεν έχουν καμία περαιτέρω αξία.

 
Η Συμφωνία είναι εξαιρετικά ετεροβαρής για την Ελλάδα. Γιατί ενώ οι δύο πλευρές διαβεβαιώνουν για την ανάγκη ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και αποφυγής συκρουσιακών καταστάσεων, δεν γίνεται καμία αναφορά στο τουρκική απειλή πολέμου κατά της Ελλάδας. Επίσης δεν γίνεται καμία αναφορά στην ανάγκη σεβασμού της ιστορικής Συνθήκης της Λωζάνης. Ενδεικτικά, η Συμφωνία της Αθήνας αναφέρει:
“Τα Μέρη δεσμεύονται να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία, ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή τους.
Τα Μέρη θα προσπαθήσουν να επιλύσουν οποιαδήποτε διαφορά προκύψει μεταξύ τους με φιλικό τρόπο, μέσω απευθείας διαβουλεύσεων μεταξύ τους ή με άλλα μέσα αμοιβαίας επιλογής, όπως προβλέπεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών”.
Η απειλή πολέμου όμως της τουρκικής εθνοσυνέλευσης σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων, υπονομεύει από μόνη της και τον διάλογο και θέτει σε κίνδυνο την σταθερότητα. Επίσης είναι φανερό πως αν η Ελλάδα, στο πλαίσιο της ΕΕ συναινεί σε αποφάσεις κατά της Τουρκίας, η Άγκυρα , δικαίως θα αντιδρά. Αυτό υπέγραψε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Να σημειωθεί πως οι δύο πλευρές ουσιαστικά ήθελαν έναν πρακτικό τρόπο για να διατηρήσουν το μορατόριουμ και αυτό είναι θετικό. Αρνητικό είναι πως η Αθήνα ουσιαστικά "εξαγόρασε" το μορατόριουμ αποσυνδέοντας την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας από το κοινοτικό πλαίσιο και την δυνατότητα της Ελλάδας να παρεμβαίνει στο πλαίσιο αυτό. Εκ των πραγμάτων η νέα Συμφωνία αποτελεί προωθημένη επικαιροποίηση της Συμφωνίας της Μαδρίτης του 1997. Πράγμα που θα φανεί σύντομα ...
                

Το πλήρες κείμενο

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Τουρκίας, η Α.E. κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Πρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας, η Α.E. κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, εκπροσωπώντας τις αντίστοιχες Κυβερνήσεις τους (που αποκαλούνται από κοινού «τα Μέρη»), έχοντας προεδρεύσει της 5ης συνάντησης του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας μεταξύ της Δημοκρατίας της Τουρκίας και της Ελληνικής Δημοκρατίας την 7η Δεκεμβρίου 2023, στην Αθήνα, σε πνεύμα καλής θέλησης και συνεργασίας,
PP1. Αναγνωρίζοντας την ανανεωμένη βούληση για συνεργασία μεταξύ των Κυβερνήσεων των δύο χωρών,
PP2. Υπογραμμίζοντας ότι οι δεσμοί μεταξύ των δύο γειτονικών εθνών έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν σημαντικά την ευημερία και τη δυναμική της περιοχής,
PP3. Δίνοντας έμφαση στην ανάγκη να συνεχίσουν να εργάζονται από κοινού προς όφελος και των δύο κοινωνιών σε κλίμα φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης,
PP4. Επιδιώκοντας ενίσχυση των διμερών σχέσεων μέσω των υφιστάμενων θεσμικών μηχανισμών,
PP5. Τονίζοντας ότι, προκειμένου να ενισχυθούν οι σχέσεις καλής γειτονίας, αμφότερα τα Μέρη, χωρίς να θίγονται οι εκατέρωθεν νομικές θέσεις τους, θα καλλιεργούν πνεύμα αλληλεγγύης απέναντι στις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις,
PP6. Υπογραμμίζοντας ότι για την προώθηση της εν λόγω θετικής ατμόσφαιρας και ατζέντας, αμφότερα τα Μέρη θα ενθαρρύνουν την ανταλλαγή επισκέψεων σε κάθε επίπεδο με προσέγγιση προσανατολισμένη στην επίτευξη αποτελεσμάτων,
PP7. Υπενθυμίζοντας ότι μεταξύ των θεμελιωδών σκοπών του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και των παγκοσμίως αναγνωρισμένων αρχών του διεθνούς δικαίου είναι η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και η φιλική συνεργασία μεταξύ των κρατών,
PP8. Έχοντας αποφασίσει να καλλιεργούν φιλικές σχέσεις, αμοιβαίο σεβασμό, ειρηνική συνύπαρξη και κατανόηση και να επιλύουν κάθε διαφορά μεταξύ τους με ειρηνικά μέσα και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο,
PP9. Υπογραμμίζοντας τη σημασία των αποτελεσματικών διαύλων και μηχανισμών επικοινωνίας σε κάθε επίπεδο για την επιτυχή διαχείριση των διμερών τους σχέσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποφυγή συγκρουσιακών καταστάσεων και δυνητικής κλιμάκωσης,
PP10 Τονίζοντας ότι και τα δύο Μέρη θα προσεγγίσουν τις σχέσεις τους με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας και την εμβάθυνση των δεσμών μεταξύ των λαών, συνεισφέροντας με αυτόν τον τρόπο στην ευημερία και την ειρηνική συνύπαρξη των δύο γειτονικών λαών τους, τονίζοντας περαιτέρω ότι προς τούτο, υπό το φως της επιτευχθείσας σημαντικής προόδου σχετικά με την προώθηση της θετικής ατζέντας σε οικονομικά και εμπορικά θέματα μέσω του Κοινού Σχεδίου Δράσης, οι δύο πλευρές θα διερευνήσουν επιπρόσθετα θέματα συνεργασίας,
Συμφώνησαν στα κάτωθι:
OP1. Τα Μέρη συμφωνούν να συμμετέχουν σε συνεχείς εποικοδομητικές και ουσιαστικές διαβουλεύσεις με βάση τους ακόλουθους πυλώνες:
(α) Πολιτικός Διάλογος:
– σε θέματα αμοιβαίου συμφέροντος
– Διερευνητικές/ Διαβουλευτικές συνομιλίες
(β) Θετική Ατζέντα, στο πλαίσιο του ενισχυμένου Κοινού Σχεδίου Δράσης, που περιλαμβάνει μέτρα κοινού ενδιαφέροντος στους τομείς της επιχειρηματικότητας-οικονομίας, τουρισμού, μεταφορών, ενέργειας, καινοτομίας, επιστήμης και τεχνολογίας, γεωργίας, περιβαλλοντικής προστασίας, κοινωνικής ασφάλισης και υγείας, νεολαίας, εκπαίδευσης και αθλητισμού και όποιον άλλο τομέα συμφωνηθεί από κοινού, με στόχο  την επίτευξη σημαντικών και συγκεκριμένων παραδοτέων, εξορθολογίζοντας και επικαιροποιώντας συνεχώς την ατζέντα, με δομημένο τρόπο και νέα θέματα.
(γ) Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, που περιλαμβάνουν μέτρα στον στρατιωτικό τομέα που θα συνέβαλλαν στην εξάλειψη αδικαιολόγητων πηγών έντασης, καθώς και των κινδύνων που απορρέουν από αυτές,
OP2. Τα Μέρη δεσμεύονται να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία, ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή τους.
OP3. Τα Μέρη θα προσπαθήσουν να επιλύσουν οποιαδήποτε διαφορά προκύψει μεταξύ τους με φιλικό τρόπο, μέσω απευθείας διαβουλεύσεων μεταξύ τους ή με άλλα μέσα αμοιβαίας επιλογής, όπως προβλέπεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Αυτή η Διακήρυξη δεν αποτελεί διεθνή συμφωνία, δεσμευτική για τα Μέρη κατά το διεθνές δίκαιο. Καμία πρόνοια της Διακήρυξης αυτής δεν πρέπει να ερμηνεύεται ότι παράγει νομικά δικαιώματα ή υποχρεώσεις για τα Μέρη.
Έγινε στην Αθήνα, την 7η Δεκεμβρίου 2023, σε δύο αντίγραφα, καθένα στην Τουρκική, Ελληνική και Αγγλική γλώσσα με όλα τα κείμενα να θεωρούνται εξίσου αυθεντικά. Σε περίπτωση διαφοράς ως προς την ερμηνεία, υπερισχύει το αγγλικό κείμενο.