του Σωτήρη Σιδέρη

Πλήθος ερωτηματικών για την αδυναμία της Ελλάδας να θέσει  όρους στην ΕΕ όσον αφορά τις  ευρωτουρκικές σχέσεις , προκαλούν οι παρασκηνιακές εξελίξεις αναφορικά με την προώθηση της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO), δηλαδή της ευρωπαϊκής άμυνας. Όπως είναι γνωστό η PESCO  περιλαμβάνει και τον Ευρωστρατό και ήδη γίνονται κινήσεις για συμμετοχή και της Τουρκίας , παρά το γεγονός ότι οι σχέσεις Άγκυρας –Βρυξελλών θεωρητικά βρίσκονται σε κρίση. Σύμφωνα με αξιόπιστες διπλωματικές πηγές, αλλά και με βάση τις θέσεις που έχει καταθέσει η Αθήνα στην ΕΕ και  έχει στη διάθεσή του το omegapress.gr βρίσκονται σε εξέλιξη στην αρμόδια ομάδα εργασίας, «επίπονες διαπραγματεύσεις για το ζήτημα της κατ εξαίρεση συμμετοχής τρίτων στα προγράμματα της PESCO»,  δηλαδή διαπραγματεύσεις που αφορούν και την Τουρκία. Η ελληνική θέση συμπυκνώνεται στην πάγια αντίληψη ότι η Αθήνα στηρίζει την συνεργασία PESCO-Τουρκίας, υπό προϋποθέσεις που ωστόσο, όποτε τέθηκαν,  ουδέποτε τηρήθηκαν από την Άγκυρα, όπως και τα κριτήρια της Κοπεγχάγης επιβάλλουν,  ούτε συγκινούν την Τουρκία. Η ελληνική στρατηγική στην ΕΕ έναντι της Άγκυρας που χρονολογείται από το Ελσίνκι το 1999, απλά έχει βαλτώσει και δεν έχει αντικατασταθεί με νέα πολιτική.

 Η ομάδα εργασίας

Στην ομάδα εργασίας έχουν αναπτυχθεί δύο τάσεις. Η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Αυστρία , η Κροατία και η Κύπρος, υποστηρίζουν ότι η συμμετοχή  τρίτων χωρών θα πρέπει να γίνει στη βάση ενός αυστηρά καθορισμένου πλαισίου, το οποίο θα περιλαμβάνει συγκεκριμένα πολιτικά και άλλα κριτήρια με γνώμονα τα συμφέροντα άμυνας και ασφάλειας των κρατών –μελών. Σε αντίθετη κατεύθυνση κινούνται η Ολλανδία, η Πολωνία, βαλτικές και σκανδιναβικές χώρες και πίσω τους η Γερμανία , που επιθυμούν την συμμετοχή τρίτων χωρών με ιδιαίτερα ελαστικές προϋποθέσεις και με γνώμονα το οικονομικό όφελος. Τα νήματα και στον τομέα αυτό κινούν το Παρίσι και το Βερολίνο.
Με βάση την εμπειρία των διαπραγματεύσεων στην ΕΕ, σχεδόν πάντα η Γαλλία από την αρχή παίρνει  διακριτή  θέση και στο τέλος διαπραγματεύεται με το Βερολίνο τα εθνικά της οφέλη και με βάση αυτά αποφασίζει, ενώ είναι δεδομένο ότι η Γερμανία διαπραγματεύεται αποκλειστικά με γνώμονα τα ιδιοτελή συμφέροντά της. Οι υπόλοιπες χώρες αδυνατούν να επιμείνουν μέχρι τέλους και έτσι επέρχονται συμβιβασμοί ή και ήττες με κερδισμένες σχεδόν πάντα τις χώρες που αποτελούν το δεύτερο μπλοκ. Είναι το ίδιο μπλοκ χωρών που έχει επιβάλλει την στρατηγική της λιτότητας στην ΕΕ μέσω των συνθηκών και είναι επίσης το ίδιο μπλοκ που επέβαλλε στον ευρωπαϊκό νότο τα μνημόνια και πλήθος ιδιωτικοποιήσεων στρατηγικών τομέων των οικονομιών τους.
           

Η  Ελλάδα και η Τουρκία

Στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις 19-20 Νοεμβρίου 2018 υιοθετήθηκε νέα δέσμη 17 προγραμμάτων PESCO μεταξύ των οποίων και τρία ελληνικά, που αφορούν  την εκπαίδευση χειριστών ελικοπτέρων, την ίδρυση κοινής σχολής πληροφοριών της ΕΕ και την ίδρυση ενιαίου κέντρου διοίκησης τακτικής διοίκησης και ελέγχου υπό ανάπτυξη δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων και μικτές επιχειρήσεις μικρής εμβέλειας.
Σχετικά με το ενδεχόμενο συμμετοχής τρίτων χωρών, δηλαδή και της Τουρκίας, η Ελλάδα έχει μια θέση την οποία παρουσιάζει στο παρασκήνιο, όχι όμως και δημόσια. Όχι γιατί υπάρχει ειδικός λόγος , αλλά γιατί δεν θέλει προφανώς τα θέματα αυτά να γίνονται αντικείμενο δημόσιου διαλόγου για να γίνονται πιο εύκολα οι συμβιβασμοί και οι υποχωρήσεις.
Η θέση της κυβέρνησης είναι ότι «δεν αντίκειται επί της αρχής στην προοπτική συνεργασιών με τρίτες χώρες, οι οποίες όμως θα είναι κατ εξαίρεση και θα υπόκεινται σε σειρά συμφωνημένων πολιτικών,  τις οποίες και παρουσιάζουμε, αν και είναι ιδιαίτερα γενικές και θολές, δηλαδή:
1.    Η συμμετοχή τρίτων χωρών, δεν θα πρέπει να αντιβαίνει τα συμφέροντα άμυνας και ασφάλειας της Ένωσης και των κρατών-μελών.
2.    Θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές και τις αξίες της ΕΕ, στις σχέσεις καλής γειτονίας και στην εναρμόνιση με τις αποφάσεις της ΚΕΠΠΑ. Επιπλέον αποδίδουμε μεγάλη σημασία  στον εποπτικό ρόλο του Συμβουλίου, τη  σύναψη της Διοικητικής Διευθέτησης με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας και την Σύναψη Συμφωνίας Ασφάλειας για την ανταλλαγή διαβαθμισμένων πληροφοριών με την ΕΕ.
3.    Θεωρούμε ότι η συμμετοχή τρίτης χώρας θα πρέπει να έχει προστιθέμενη αξία και να παρέχει διαθέσιμες που δεν είναι διαθέσιμες στην ΕΕ.
Και οι τρείς προϋποθέσεις ήδη παραβιάζονται από την Τουρκία, αλλά η Αθήνα συνεχίζει να γενικολογεί χωρίς αντίκρισμα.
Ταμείο για την Άμυνα.
Σχετικά με το Ταμείο για την Άμυνα (EDF) που σχεδιάζεται να αναπτύξει την αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης υπάρχει και εκεί παράθυρο για την συμμετοχή εταιριών τρίτων χωρών. Η Ελλάδα έχει προτείνει το σχετικό σχέδιο Κανονισμού να περιλαμβάνει τις αναγκαίες διασφαλίσεις ότι η συμμετοχή εταιριών  τρίτων χωρών, δηλαδή και της Τουρκίας, δεν θα πρέπει να αντίκειται στα συμφέροντα άμυνας και ασφάλειας των κρατών –μελών. Αυτό δεν λέει απολύτως τίποτα στην πράξη για την συμπεριφορά της Τουρκίας σε θέματα ασφάλειας έναντι της Ελλάδας αρκεί να διαβάσει κάποιος εφημερίδες για το τι γίνεται κάθε μέρα στο Αιγαίο. Στον τομέα της στρατιωτικής κινητικότητας που αποσκοπεί στην βελτίωση των στρατιωτικών υποδομών και την άρση τελωνειακών, κανονιστικών  ή άλλων πρακτικών εμποδίων που δυσκολεύουν τις μετακινήσεις στρατιωτικού προσωπικού και υλικού, η Ελλάδα υποστηρίζει  την ανάγκη σεβασμού της εθνικής κυριαρχίας λόγω της Τουρκίας.
Προφανώς αυτό και όλα όσα υποστηρίζει η Αθήνα,  είναι ευχή και όχι διαπραγμάτευση.
       

Ρήτρα αλληλεγγύης

Κινητήριος μοχλός της συνολικής μεταρρύθμισης στον στρατιωτικό τομέα είναι η Γαλλία και η Γερμανία. Όπως είναι ήδη γνωστό, το Βερολίνο έχει προτείνει την ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας (ΕΣΑ), που θα λειτουργεί με περιορισμένη σύνθεση και το οποίο θα εναλλάσσονται τα κράτη μέλη. Σύμφωνα με το γερμανικό σκεπτικό αυτή η ευέλικτη δομή θα επιτρέπει την ταχύτερη λειτουργία του Συμβουλίου . Παράλληλα το Βερολίνο έχει προτείνει την ίδρυση Ευρωπαϊκής Δύναμης Επέμβασης (ΕΔΕ), που θα μετεξελιχθεί σε πραγματικό Ευρωπαϊκό Στρατό.
 Οι προτάσεις του Βερολίνου είναι διάτρητες λειτουργικά και αμφιλεγόμενες στρατιωτικά. Πρώτο, γιατί, πως το ευέλικτο ΕΣΑ για παράδειγμα θα  παίρνει αποφάσεις για μια χώρα π.χ. την Ελλάδα αν η χώρα μας θα  τυχαίνει να μην εκπροσωπείται την συγκεκριμένη περίοδο στο Συμβούλιο; Και η ΕΔΕ με βάση ποιο νομικό πλαίσιο θα λαμβάνει αποφάσεις, πως θα νομιμοποιούνται  και που θα επεμβαίνει ;.
Φυσικά υπάρχουν αντιρρήσεις από τους Αμερικανούς . Ωστόσο φαίνεται ότι το Παρίσι και το Βερολίνο έχουν μοιράσει τους ρόλους τους  και στο τέλος θα δούμε  πως θα καταλήξει η μεταξύ τους διαπραγμάτευση , αλλά και με τα άλλα κράτη μέλη.
Η Γαλλία όμως έχει προτείνει να υπάρξει στη νέα αυτή ευρωπαϊκή δομή, μια ρήτρα συνδρομής προς τα κράτη –μέλη, κάτι αντίστοιχο δηλαδή με την ρήτρα συνδρομής του ΝΑΤΟ. Η ρήτρα αυτή θα ισχύει όταν δεν ενεργοποιείται το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ και επειδή υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις , το Παρίσι προσπαθεί να παρακάμψει τις κοινοτικές διαδικασίες και ήδη βολιδοσκοπεί τα κράτη –μέλη σε διμερές επίπεδο

Συμπέρασμα

Προκύπτει με σαφήνεια ότι η ΕΕ, προσπαθεί να αλλάξει φυσιογνωμία και να διευρύνει την θεσμοθέτηση κοινών πολιτικών και  στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, πέραν της οικονομικής πολιτικής. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ στρατιωτικοποιείται με μεγάλη ταχύτητα και προσπαθεί να αποκτήσει δική της ταυτότητα υπό την ηγεσία της Γαλλίας και της Γερμανίας. Φυσικά είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι το Βερολίνο έχει αρχίσει να εμπλέκεται όλο και περισσότερο στα στρατιωτικά ζητήματα και να προτείνει την ίδρυση μάχιμου στρατού για επεμβάσεις. Το νέο δόγμα της Γερμανίας ανασύρει εφιαλτικές μνήμες….
Η Ελλάδα έχει μια μεγάλη ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει σε αυτή την μεταρρύθμιση και να ενισχύσει με στρατηγικό τρόπο την εθνική ασφάλεια και την ταυτόχρονη ανάπτυξη της δικής της πολεμικής βιομηχανίας. Δυστυχώς όμως οι ενδείξεις είναι απογοητευτικές.  Η βασική θέση της Ελλάδας ότι η Τουρκία μπορεί να συμμετέχει σε αυτόν τον νέο πυλώνα που δημιουργείται υπό προϋποθέσεις, είναι ήδη παρωχημένη. Πρόκειται για ένα ακόμη λάθος, απόρροια της φοβικής , κατευναστικής πολιτικής, αλλά και της αδυναμίας της κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος να διαπραγματεύονται με βάση  ένα στρατηγικό σχέδιο.  Επί 20 χρόνια η Ελλάδα ζητάει από την Άγκυρα να σεβαστεί κριτήρια και όρους που η Τουρκία πετά στον κάδο σκουπιδιών. Είναι η στιγμή για αλλαγή πολιτικής. Πρώτα η Τουρκία θα σεβαστεί την Συνθήκη της Λωζάννης , θα άρει το casus belli, να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα  και στην συνέχεια θα πάρει μέρος . Το αν πιέζουν η Γερμανία, η Σουηδία ή η Ολλανδία πρέπει να αφήσει παγερά αδιάφορη την Αθήνα.
Η Άγκυρα αν κερδίσει και αυτή τη μάχη όπως ήδη την έχει κερδίσει το ΝΑΤΟ, η Ελλάδα θα μείνει μετέωρη και οι κίνδυνοι θα μεγαλώσουν, ενώ η Τουρκία θα θεωρήσει και με το δίκιο της, ότι η Αθήνα είναι εντελώς ανίκανη και τόσο φοβική που δεν είναι σε θέση να διαπραγματευθεί τα εθνικά της συμφέροντα και αυτό θα την κάνει περισσότερο επιθετική.