Του Σωτήρη Σιδέρη


Υπόγειες, αλλά σοβαρές διεργασίες συντελούνται στην τουρκική πολιτική σκηνή, γύρω από τον Ερντογάν, στις Ένοπλες Δυνάμεις και στο Υπουργείο Εξωτερικών, με την κρίση στρατηγικού προσανατολισμού να είναι εμφανής σε μεγάλο αριθμό αξιωματούχων. Ο  Ερντογάν  βρίσκεται κυριολεκτικά σε κρίσιμη καμπή, όσον αφορά τις αποφάσεις που πρέπει να πάρει ενόψει της συνάντησής του με τον Μπάιντεν τον Ιούνιο στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, όπου πρέπει να απαντήσει στο δίλημμα που του έχει θέσει ο Αμερικανός πρόεδρος: ή με τι ΗΠΑ ή αντίπαλος.  Ο Τούρκος πρόεδρος δέχεται εισηγήσεις και πιέσεις για αναπροσανατολισμό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στο παραδοσιακό πλαίσιο της Δύσης και με διατήρηση των όσων «κεκτημένων» έχει καταγράψει τα τελευταία χρόνια, ενώ είναι ασαφές ποια είναι η κυρίαρχη τάση ως προς την Ελλάδα. Την ίδια στιγμή,  διαβλέποντας μια τάση ακινησίας , ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί να αλλάξει το τοπίο στην ελληνική εξωτερική πολιτική  και να ανοίξει έναν νέο που θα φέρει σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση ενόψει της συνόδου κορυφής της ΕΕ, αλλά και ενόψει της επίσκεψης  Τσαβούσογλου στην Αθήνα περί τα τέλη Μαίου, εισηγούμενος ένα Ελσίνκι 2. Στόχος, να διεμβολίσει και τη ΝΔ με τις πολλές φωνές στο εσωτερικό της και την Άγκυρα που εμφανίζεται σχεδόν αποσυντονισμένη μετά την εκλογή Μπάιντεν.

Όπως είχαμε έγκαιρα επισημάνει ο ΣΥΡΙΖΑ ενισχύει την κριτική του στάση και πλέον θέτει την κυβέρνηση  προ των ευθυνών της, όσον αφορά την στρατηγική έναντι της Άγκυρας και όχι απλά τους τακτικούς χειρισμούς.  

Το νόημα της παρέμβασης

Ο Αλέξης Τσίπρας μετά από συζητήσεις με συνεργάτες του έχει καταλήξει σε ένα νέο σχήμα που θέτει στο επίκεντρο το θέμα που πλέον αποστρέφεται η κυβέρνηση, δηλαδή την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας /ΑΟΖ. Ουσιαστικά ο Τσίπρας προτείνει ένα Ελσίνκι 2 και αξιοποιεί την πολυγλωσσία που επικρατεί εντός της κυβέρνησης για το θέμα αυτό προκειμένου να αποσαφηνιστεί ποια είναι η εθνική θέση. Για την ακρίβεια ο Τσίπρας τόσο με άρθρο του για τα 40 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ, όσο και στο Φόρουμ των Δελφών, συνέδεσε την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας με την συμφωνία για προσφυγή στη Χάγη . Ουσιαστικά προτείνει έναν νέο οδικό χάρτη ώστε η Ελλάδα να εκμεταλλευθεί στο μέγιστο βαθμό την κορυφαία ανάγκη της Τουρκίας να προσεγγίσει την ΕΕ, καθώς με την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, οι οικονομικές συναλλαγές μπορούν να φθάσουν τα 200 δις  ευρώ ετησίως.
Την ίδια ανάγκη , το να γίνει υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ είχε η Τουρκία το 1999 και στο Ελσίνκι υπήρχε η γνωστή απόφαση, η μοναδική έως σήμερα πραγματική στρατηγική που ακυρώθηκε από τον Κώστα Καραμανλή χωρίς να αντικατασταθεί από άλλη πολιτική.  Ας σημειωθεί ότι η δεύτερη πτυχή ενός νέου οδικού χάρτη είναι ότι η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης,   θα πρέπει να εφαρμοστεί υποχρεωτικά με όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Άρα η Τουρκία είναι υποχρεωμένη, όπως και το 2004 που όμως δεν έγινε ,  να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία , διαφορετικά δεν θα μπορεί να εφαρμοστεί. Όλα αυτά είναι πανίσχυρα διπλωματικά όπλα τα οποία η κυβέρνηση προσποιητά δεν τα αναδεικνύει, γιατί είναι εγκλωβισμένη ακόμη στην πολιτική Καραμανλή –Μολυβιάτη, που τόση ζημιά έχει προκαλέσει στα εθνικά συμφέροντα. Η τάση του πρωθυπουργού να πάει ως εμπορικός εταίρος της Τουρκίας στη σύνοδο κορυφής ναυαγεί με την παρέμβαση Τσίπρα, μια παρέμβαση που ίσως ενοχλεί και τη Γερμανία που θέλει  η σύνοδος κορυφής να επικεντρωθεί στην οικονομία με την Τουρκία. Αυτή η προπαγάνδα όμως δύσκολα θα βρει οπαδούς.
       

«κάνουμε μπίζνες , όχι διαπραγμάτευση»

Η κυβέρνηση κινείται σε ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, παρά το γεγονός ότι το δίδυμο Μητσοτάκη –Δένδια επί σχεδόν δύο χρόνια είχε κάνει σημαία την προσφυγή στη Χάγη. Μετά όμως την αντίδραση των Καραμανλή –Σαμαρά και την εσκεμμένη αντίδραση του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια στην συνέντευξη τύπου με τον Τσαβούσογλου, η κυβέρνηση απέσυρε πλήρως από την πολιτική ορολογία το θέμα της Χάγης, Και όχι μόνο αυτό. Ουσιαστικά ενταφίασε τον διμερή διάλογο , απονευρώθηκαν πλήρως οι διερευνητικές συνομιλίες και υπό την εσωτερική πίεση στη ΝΔ, οδηγήθηκε σε ακινησία. Στο εξής η κυβέρνηση επιθυμεί απλά να διαχειρίζεται την επικαιρότητα, να τηρεί αμυντική στάση, ευελπιστώντας ότι η συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν θα επιβεβαιώσει την κακή χημεία των δύο ανδρών και θα οριστικοποιηθεί το νέο σκηνικό, αυτό της ακινησίας.
Ταυτόχρονα όμως, η κυβέρνηση βλέπει θετικά την αναθεώρηση της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ –Τουρκίας , επικεντρώνοντας στην οικονομική πτυχή, που όντως θα έχει θετική επίπτωση. Όμως οι διμερείς οικονομικές σχέσεις Ελλάδας –Τουρκίας ,όσο και αν αναπτυχθούν, κάθε άλλο παρά θα αδρανοποιήσουν  την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας στο Αιγαίο και την επεκτατική στην ανατολική Μεσόγειο. Η λογική «κάνουμε μπίζνες» και όχι διαπραγματεύσεις, κυριαρχούσε και στην πολιτική του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και φυσικά βούλιαξε στο Αιγαίο μαζί με τον εμπνευστή της.
       

Ο Τσαβούσογλου υπό έλεγχο

Η προσπάθεια της Τουρκίας να ανατρέψει το εις βάρος της κλίμα  σε πολλές αραβικές χώρες έχει καταστεί προτεραιότητα. Πρώτος στόχος να «σπάσει» ο άξονας Ελλάδας –Κύπρου-ΗΑΕ-Ισραήλ-Αιγύπτου.  Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα αυτής της στροφής είναι σχεδόν ανύπαρκτα.  Ο υπουργός Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου βάλλεται  από πολλές πλευρές, πρωτίστως από το Υπουργείο Άμυνας και τον Χουλουσί Ακάρ, ενώ και ο  Ερντογάν δεν είναι πλέον θερμός μαζί του. Πέραν των σημαντικών προβλημάτων με την Αίγυπτο, το Κάϊρο έχει θέσει ως προαπαιτούμενο μια ρητή δημόσια δήλωση της Τουρκίας ότι αποκηρύσσει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, μέσω των οποίων η Άγκυρα και ο ISIS προσπάθησαν να ελέγξουν όλη την ευρύτερη Μέση Ανατολή, αλλά απέτυχαν.

Με τις ΗΠΑ τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. Η Ουάσιγκτον θέτει σκληρούς όρους, απαιτεί αλλαγή πολιτικής έναντι της Ρωσίας, δήλωση πίστης στο ΝΑΤΟ , συμμετοχή στον αντιρωσικό άξονα, αναδίπλωση στη Μέση Ανατολή και πολλά ακόμη. Με τις άλλες αραβικές χώρες υπάρχει έντονο κλίμα καχυποψίας που εμποδίζει ή θα πάρει χρόνια να αντιμετωπιστεί.
Για πολλούς αναλυτές είναι η στιγμή που η Ελλάδα, αντί να καθηλωθεί στο κλίμα της συνέντευξης Δένδια στην Άγκυρα που οδήγησε αυτόματα σε αναστολή ουσιαστικά των συνομιλιών, να αναπτύξει τις δικές της πρωτοβουλίες και να οδηγήσει τα πράγματα σε κλίμα ηρεμίας μάλιστα σε κλιμάκωση των συνομιλιών.  Ο Τσαβούσογλου θα έρθει  στην Αθήνα αποδυναμωμένος και ίσως επιχειρήσει ηρωική απάντηση. Να μην θεωρηθεί ωστόσο ότι η Τουρκία είναι αδύναμη. Προβλήματα έχει.
Όλα τα κόμματα, παρατηρούν οι ίδιες πηγές έχουν εσωτερικά προβλήματα, αλίμονο όμως αν υπερτερεί ο καιροσκοπισμός και όχι η προσήλωση στην επίλυση των εθνικών προβλημάτων. Εκεί παρεμβαίνει ο Τσίπρας και είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει αντίδραση από την κυβέρνηση, άγνωστο σε ποιο πλαίσιο πλέον.