του Γιάννη Μπράχου


Στη δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα εμφανίζεται συχνά η κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας σε αντιδιαστολή με την σταθερότητα στην οικονομία της χώρας μας, με περιτύλιγμα εθνικής οικονομικής ισχύος. Οι αριθμοί όμως δεν επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό. Το ονομαστικό ΑΕΠ της Τουρκίας την κατατάσσει στις 20 ισχυρότερες οικονομίες παγκοσμίως, με ισχυρή βιομηχανική βάση και σημαντικές εξαγωγές αγαθών. Η ουκρανική κρίση , οι οικονομικές επιπτώσεις, σε συνδυασμό με πολλές και δυσοίωνες εκτιμήσεις που γίνονται , τόσο για τη διεθνή σταθερότητα, όσο και για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις πιθανότατα θα αναζωπυρώσουν τις συζητήσεις για το μέλλον. Είναι η στιγμή που πρέπει να μιλήσουμε φυσικά με πολιτικούς όρους, αλλά θα είναι λάθος , αν δεν διαλυθούν κάποιοι μύθοι για την οικονομία της Τουρκίας, ώστε να εκτιμήσουμε καλύτερα το μέλλον.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τις εμπορικές συναλλαγές της χώρας μας, η συνολική αξία των εισαγωγών αγαθών το 2021 ανήλθε σε 64,190 δισ.€ (+31,1 ετήσια μεταβολή) και οι συνολική αξία εξαγωγών 2021  σε 39,895  δισ.€ (+29.5% ετήσια μεταβολή), φέρνοντας το εμπορικό έλλειμμα στα 24,296 δισ.€ (+33.8% ετήσια μεταβολή). Από όλους τους αριθμούς συγκρατείται η κατά 29.5% αύξηση του ελλείμματος του εξωτερικού εμπορίου της Ελλάδας σε ετήσια βάση το 2021.

Την ίδια στιγμή τα περιθώρια απόδοσης των ελληνικών κρατικών ομολόγων έναντι των γερμανικών Bunds διευρύνονται, με το spread στο δεκαετές ομόλογο να διαμορφώνεται στις 232,4 μ.β., ενώ είχε πέσει κάτω από τις 100 μ.β. το καλοκαίρι. Η ουσιαστική αύξηση του κόστους δανεισμού της ελληνικής οικονομίας συνεπάγεται την περαιτέρω μείωση της ανταγωνιστικής θέσης της, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί με περαιτέρω μείωση του κόστους εργασίας. Ο συνδυασμός διδύμων ελλειμμάτων στο προϋπολογισμό και στο εμπόριο υπονομεύει περαιτέρω την ανταγωνιστική θέση της χώρας μας.

Στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, σύμφωνα με την TurkStat, οι εξαγωγές της Τουρκίας έφτασαν στα 225,291 δισ.$ το 2021 αυξανόμενες κατά 32,8% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ενώ οι εισαγωγές της αυξήθηκαν κατά 23,6% στα 271,424 δις.$. Το έλλειμμα εξωτερικού εμπορίου  της Τουρκίας μειώθηκε πέρυσι κατά 7,5% στα 46,133 δισ.$ από 49,879 δισεκ.$ το 2020.

Η μείωση κατά 7.5% του ελλείμματος εξωτερικού εμπορίου της Τουρκίας σε ετήσια βάση, συσχετίζεται με την απότομη μείωση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας, βελτιώνει σημαντικά το εμπορικό ισοζύγιο αγαθών, αλλά και υπηρεσιών τουρισμού. Άλλωστε, σε συνθήκες υπερπληθωρισμού, η ισοδυναμία αγοραστικής δύναμης αποκαθιστά την ανταγωνιστική θέση της χώρας, ενισχύοντας βραχυχρόνια την ανταγωνιστική θέση οικονομιών με ισχυρή παραγωγική βάση και τουρισμό.

Επισημαίνεται για μία ακόμη φορά ότι η Τουρκία με μεγάλο ποσό αποταμιεύσεων να είναι “κάτω από το πάπλωμα”, έχει τη δυνατότητα να σταθεροποιήσει τα συναλλαγματικά αποθέματα και να συντηρήσει βραχυχρόνια τα μεσοστρώματα.

Η σύνθεση των εξαγωγών της Τουρκίας, με τις πρώτες πέντε χώρες (Γερμανία, ΗΠΑ, ΗΒ, Ιταλία, Ιράκ) να καλύπτουν το 31.2% των συνολικών εξαγωγών, με τη Γερμανία να καταλαμβάνει την πρώτη θέση στις τουρκικές εξαγωγές, αντιπροσωπεύοντας το 27.4% μεταξύ των πέντε πρώτων χωρών. (Το 2021, οι τουρκικές εξαγωγές στη Γερμανία ανήλθαν σε 19,321 δισ.$, στις ΗΠΑ σε 14,722 δισ.$, στο Ηνωμένο Βασίλειο σε 13,704 δισ.$, στην Ιταλία σε 11,475 δισ.$ και στο Ιράκ σε 11,133 δις.$.)
Οι τουρκικές εισαγωγές από την Κίνα ανήλθαν σε 32,240 δισ.$, από τη Ρωσία σε 28,959 δισ.$, από τη Γερμανία σε 21,757 δισ.$, από τις ΗΠΑ σε 13,151 δισ.$ και από την Ιταλία σε 11,562 δισ.$. Οι εισαγωγές από τις πρώτες 5 χώρες αντιστοιχούν στο 39,7% των συνολικών εισαγωγών. Η Κίνα κατέλαβε την πρώτη θέση στις εισαγωγές του 2021 με ποσοστό 30% μεταξύ των πέντε πρώτων χωρών σε εισαγωγές στην Τουρκία.
Στο διμερές επίπεδο, οι εξαγωγές της Τουρκίας στην χώρα μας ανήλθαν το 2021 σε 3.116.924 εκ.$ (1.4% εξαγωγών Τουρκίας) από 1.799.836 εκ.$ το 2020 (1.1%  εξαγωγών Τουρκίας), σημειώνοντας αύξηση 73,18%. Οι δε εξαγωγές της Ελλάδας στην Τουρκία ανήλθαν σε 2.162.139 εκ.$  από 1.320.976 εκ.$ το 2020 σημειώνοντας αύξηση 63,68%. Το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας μας με την Τουρκία το 2021 αυξήθηκε κατά 99.39% από 478.860 εκ.$ σε 954.785 εκ.$.
Από τη σύνθεση του τουρκικού εξωτερικού εμπορίου υποδεικνύεται το πολιτικό υπόβαθρο των διεθνών σχέσεων της Τουρκίας. Οι διεθνείς εμπορικές κυρώσεις και εντάσεις ενίσχυσαν την εξωστρέφεια της τουρκικής οικονομίας, μέσω της «δημιουργικής» πολιτικής ουδετερότητας της.  Η ουκρανική κρίση και οι νέες διεθνείς κυρώσεις θα ενισχύσουν περαιτέρω τον εμπορικό ρόλο της Τουρκίας, πέραν της γεωπολιτικής ενίσχυσης της. Η Τουρκία έχει δείξει ότι εκμεταλλεύεται οικονομικά τη διεθνή συγκυρία, ώστε τα ενδογενή οικονομικά προβλήματα να υποβαθμίζονται στο περιβάλλον διεθνούς κρίσης.
Σε αντιδιαστολή, η χώρα μας επλήγη από τις διεθνείς κυρώσεις, επιδεινώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο της. Επισημαίνεται ότι παρά την ένταση των νέων ευρωπαϊκών κυρώσεων στη Ρωσία, εξαιρέθηκαν από την απαγόρευση εξαγωγών επώνυμα ευρωπαϊκά πολυτελή προϊόντα, ενώ πλήττονται οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου, επιβεβαιώνοντας την ασύμμετρη οικονομική ισορροπία της ΕΕ.
 

***Οικονομολόγος-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.