Ειδικού Συνεργάτη

Οι εξελίξεις του πολέμου στην Ουκρανία θέτουν στη Δύση και κυρίως στην Ευρώπη το δίλημμα μεταξύ αποκλιμάκωσης  και συνέχισης της σύγκρουσης. Η συνέχιση του πολέμου επιβάλλει εκ των πραγμάτων την ενεργότερη εμπλοκή των ευρωπαϊκών χωρών και του ΝΑΤΟ στον πόλεμο, με ασαφή τον στόχο.Η υπεράσπιση της Ουκρανίας με συνέχιση σημαντικής οικονομικής στήριξης και οπλικών συστημάτων οφείλει να μετατρέψει την ευρωπαϊκή οικονομία σε πολεμική οικονομία.

Οι δηλώσεις κορυφαίων ευρωπαίων πολιτικών κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά πόσο εφικτός είναι ο μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας και ποιές θα είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία;Η Ευρώπη στερείται πλέον της βιομηχανικής παραγωγικής βάσης, με την κατάσταση να επιδεινώνεται λόγω των υψηλών τιμών ενέργειας. Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία πριν από δύο χρόνια, ο Γάλλος Πρόεδρος διακήρυξε γρήγορα ότι η Ευρώπη χρειάζεται μία πολεμική οικονομία για την ασφάλειά της.

Στη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία οι κυβερνήσεις απογοητεύτηκαν από την έλλειψη παραγωγικής ικανότητας στη βιομηχανία όπλων με προηγμένη τεχνολογία. Καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία διανύει τον τρίτο χρόνο, υπάρχει πίεση για την αναδιαμόρφωση του ευρωπαϊκού αμυντικού-βιομηχανικού συμπλέγματος σε αποτρεπτικό μέσο. Οι Βρυξέλλες στηρίζουν μέσω του EDIP (European Defence Industry Programme) με 1.5 δισ.€, την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία την περίοδο 2025-2027.

Η ικανότητα παραγωγής περισσότερων όπλων ταχύτερα έχει γίνει το μοναδικό κριτήριο για την πρόοδο. Στη Γερμανία, οι πολιτικοί συζητούν για την προκαταβολή χρημάτων στους κατασκευαστές όπλων στην παραγωγή κρίσιμου εξοπλισμού, σε συνδυασμό με μακροπρόθεσμες εγγυήσεις αγοράς. Οι εταιρείες κατασκευάζουν νέες εγκαταστάσεις παραγωγής ώστε να ανταποκριθούν στην παραγωγή όπλων που χρειάζονται τόσο η Ουκρανία όσο και οι ευρωπαϊκές χώρες.

Η εξάρτηση των επιχειρήσεων αμυντικού υλικού από τις αποφάσεις προμήθειας των κυβερνήσεων των ευρωπαϊκών χωρών θέτει σε αμφισβήτηση την ομαλή λειτουργία των ιδιωτικών εταιρειών και στην εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ κυβερνητικού ελέγχου και laissez-faire οικονομίας.

Τα βασικά όπλα, τα οποία χρειάζονται τόσο τα ευρωπαϊκά κράτη όσο και η Ουκρανία, έχουν σημειώσει σημαντικές αυξήσεις τιμών. Η Wall Street Journal πρόσφατα ανέφερε ότι η τιμή βλήματος πυροβολικού των 155 χιλιοστών έχει αυξηθεί από 2.100$ σε 8.400$ από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Στη Γερμανία, το κόστος οπλικών συστημάτων αναμένεται να αυξηθεί λόγω των συμβάσεων με τους προμηθευτές, οι οποίες επιτρέπουν ευελιξία στις τιμές ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς.
Οι αυξήσεις αυτές εμφανίζονται τώρα, καθώς οι διατάξεις για τις δαπάνες της Γερμανίας των 100 δισ.€ ευρώ καθόριζαν ότι τα χρηματοδοτούμενα προγράμματα πρέπει να υπολογίζουν πλήρως κάθε αναμενόμενη κλιμάκωση του κόστους.

Η σχέση μεταξύ της ευρωπαϊκής αμυντικής αγοράς και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων-αγοραστών είναι κρίσιμη. Η αστάθεια των τιμών για τον αμυντικό εξοπλισμό αποτελεί κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια, όταν συνεπάγεται αποκλεισμό των κυβερνήσεων από την αγορά στην οποία χρειάζονται άμεση πρόσβαση.

Οι ΗΠΑ διαθέτουν νόμο για την αμυντική παραγωγή, ο οποίος επιτρέπει στην κυβέρνηση να δίνει προτεραιότητα στην παραγωγή αγαθών που απαιτούνται για την εθνική ασφάλεια, στην ΕΕ δεν υπάρχει ανάλογη ρύθμιση.

Επίσης, στις Βρυξέλλες υπάρχει περιορισμένη κατανόηση σχετικά με τις περιπλοκές της ευρωπαϊκής αμυντικής αγοράς στο σύνολό της, τις αλυσίδες εφοδιασμού και τους μηχανισμούς τιμολόγησης. Η έλλειψη γνώσης έγινε πιο εμφανής τα προηγούμενα χρόνια, καθώς οι αξιωματούχοι της ΕΕ, για παράδειγμα, προσπαθούσαν να εντοπίσουν κρίσιμους προμηθευτές, ώστε να αποφύγουν δυνητικά κακόβουλους επενδυτές εκτός του μπλοκ.

Η συζήτηση για την EDIS (European Defense Industrial Strategy)  συνοδεύεται από σημαντικούς επενδυτικούς πόρους, από 70-100 δισ.€ ευρώ για μια επταετία, ώστε η ευρωπαϊκή οικονομία να δουλεύει σε καθεστώς πολεμικής οικονομίας.

Η πολεμική οικονομία συνεπάγεται μεταφορά σημαντικών πόρων από την κοινωνική προστασία (παιδεία, υγεία, συντάξεις), την στήριξη της αγροτικής και βιομηχανικής πολιτικής, προκειμένου να τιθασευτεί ο πληθωρισμός, να αποφευχθεί η ύφεση, να επιτευχθούν οι στόχοι της πράσινης-ψηφιακής μετάβασης και να επανέλθει η δημοσιονομική πολιτική στα προ της πανδημίας επίπεδα, ιδιαίτερα στην ευρωζώνη.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι έτοιμες να προχωρήσουν σε αυτή τη μεταφορά πόρων από την  κοινωνική στην πολεμική οικονομία; Η ευρωπαϊκή οικονομία είναι ανθεκτική σε πόλεμο που θα διαρκέσει στην Ουκρανία τουλάχιστον άλλα 4 χρόνια, όσα απαιτούνται για την αμυντική θωράκιση των ευρωπαϊκών χωρών; Ίσως η αναζήτηση λύσης στο ουκρανικό και η μετριοπάθεια της Ευρώπης στη Μολδαβία και Γεωργία, προσφέρει παράθυρο ευκαιρίας στην ειρήνη και στην οικονομική σταθεροποίηση;

Η Ελλάδα συντάσσεται σήμερα με τα «ευρωπαϊκά γεράκια», τα στοιχεία όμως δείχνουν ότι η προστιθέμενη αξία της  μικρής αμυντικής ιδιωτικής βιομηχανίας, η οποία λειτουργεί ως υπεργολάβος και της εγκαταλελειμμένης κρατικής αμυντικής βιομηχανίας, είναι ελάχιστη στην ελληνική οικονομία.

Υπό αυτό το πρίσμα, η μετατροπή της ευρωπαϊκής οικονομίας σε πολεμική θα αποδυναμώσει περαιτέρω την ελληνική οικονομία, θα περιορίσει τις δαπάνες για την παιδεία, υγεία και πρόνοια, πυροδοτώντας κοινωνική δυσφορία και ένταση. Ας το σκεφθούν οι πολιτικοί ταγοί της χώρας σε κυβέρνηση και αντιπολίτευση.