Του Σωτήρη Σιδέρη

Η νέα επιστολή του Τούρκου Μονίμου Αντιπροσώπου στον ΟΗΕ Σινιρίογλου με την οποία επαναλαμβάνεται η αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων, θεμελιώνει τον τελευταίο και πιο αποφασιστικό κύκλο της στρατηγικής της Άγκυρας που αποσκοπεί  στο να υποσκάψει την ισχύ της συνθήκης της Λωζάννης και στην συνέχεια την αναθεώρησή της. Τα  επιχειρήματα της Τουρκίας είναι εκτός νομικής λογικής, αλλά στην Άγκυρα υπερισχύει η πολιτική λογική. Πρώτα εφευρίσκεται ένα νομικό επιχείρημα, έστω και ανύπαρκτο και στην συνέχεια η πολιτική δυναμική με την συνέργεια των Ενόπλων Δυνάμεων το καθιστά διαπραγματεύσιμο.  Έτσι έγινε και με τις γκρίζες ζώνες και την επέκταση των χωρικών υδάτων. Η μεθοδολογία αυτή που οικοδόμησε και την πολιτική των γκρίζων ζωνών επαναλαμβάνεται. Η ελληνική κυβέρνηση έκανε το λάθος , σύμφωνα με ειδικές νομικές πηγές, να ανοίξει διάλογο με την Τουρκία καταθέτοντας  τις θέσεις της στον ΟΗΕ και απαντώντας στα ανύπαρκτα νομικά ζητήματα που έθετε ο Σινιρίογλου . Κατά τις ίδιες πηγές, η Αθήνα έπρεπε να διαμηνύσει ότι ζήτημα δεν υφίσταται και να κλείσει το θέμα. Τώρα έχει εμπλακεί σε μια τακτική επιστολικής διπλωματίας που ήταν και ο στόχος της Τουρκίας για να καταδείξει ότι ήδη υφίσταται διάλογος.

Χωρίς συμβούλους

Ήδη από τις στήλες του omegapress.gr είχαμε επισημάνει αυτόν τον κίνδυνο. Η Τουρκία θέλει να προλάβει οποιαδήποτε διαπραγμάτευση μπορεί να εξελιχθεί στο μέλλον και να ακρωτηριάσει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα ή και την κυριαρχία επί των νησιών του Αιγαίου, ώστε να μην αποτελέσει καν ζήτημα διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο χωρών, αλλά να γίνει διαπραγμάτευση για νέες συνθήκες και όχι για διμερείς διευθετήσεις. Η παγίδα είναι προφανής  και αποτελεί όνειδος για την ελληνικό πολιτικό σύστημα , ιδιαίτερα για τους χειρισμούς της σημερινής κυβέρνησης που αδυνατεί να κάνει έστω μια σοβαρή μελέτη. Σημειώνεται ότι δύο ξένοι διαπρεπείς σύμβουλοι του ελληνικού ΥΠΕΞ, ένας Άγγλος και ένας Γάλλος έχουν απομακρυνθεί με απόφαση του Νίκου Δένδια και το κενό σε συμβουλευτικό επίπεδο είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού. Επίσης , διπλωματικές και νομικές πηγές, επισημαίνουν το έλλειμμα στην συγκρότηση της Νομικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ όπου δεν υπάρχει επαρκές προσωπικό με εξειδίκευση για να υπερασπιστεί την εθνική γραμμή, μετά την απομάκρυνση της Μ. Τελαλιάν από την Υπηρεσία. Οι αδυναμίες όπως προαναφέρθηκε ήταν ορατές στην απάντηση του υπουργείου Εξωτερικών στην πρώτη επιστολή Σινιρίογλου τον περασμένο Ιούλιο .
Είναι  υποχρεωμένη τώρα η κυβέρνηση να τρέξει με νέες ταχύτητες αν δεν θέλει να εμπλακεί η χώρα σε μια γενικευμένη περιπέτεια από την οποία , αν δεν υπάρξει σοβαρό σχέδιο αντίδρασης, να βγει ηττημένη. Η Τουρκία απέδειξε ότι μελετά εξαντλητικά πρώτα και μετά εμφανίζει τα επιχειρήματά της . Στο θέμα  της κυριαρχίας των νησιών, δεν υπάρχει ούτε μία πιθανότητα να δικαιωθεί η Τουρκία, σε οποιοδήποτε δικαστήριο ή διαιτησία. Αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος της. Στόχος της είναι να αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα παρασύροντάς την σε διάλογο για ανύπαρκτα ζητήματα και στην συνέχεια υπό καθεστώς απειλών και εκβιασμών να διεκδικήσει αλλαγές στις συνθήκες. Σε κανένα άρθρο καμίας συνθήκης τα νησιά δεν δόθηκαν στην Ελλάδα υπό την αίρεση της στρατιωτικοποίησης. Με απλά λόγια τα νησιά δόθηκαν στην Ελλάδα άνευ όρων ως προς την κυριαρχία.

  

 Νέα ομάδα εργασίας

Αν η κυβέρνηση και προσωπικά ο Νίκος Δένδιας που έχει μετατρέψει το ΥΠΕΞ σε πολιτικό γραφείο, δεν θέλουν να μπει η χώρα σε περιπέτειες  έχουν καθήκον να ανασυγκροτήσουν τη νομική υπηρεσία και επίσης να συγκροτήσουν μια επιστημονική επιτροπή με τους πλέον επιφανείς Έλληνες και ξένους νομικούς για να σχεδιαστεί η πολιτική και νομική υπεράσπιση των δικαιωμάτων της χώρας όπως απορρέουν από τις συνθήκες, κυρίως την συνθήκη της Λωζάννης. Χρόνος για καθυστέρηση δεν υπάρχει, ούτε για εφησυχασμό. Ταυτόχρονα πρέπει να ενημερωθεί απόλυτα και χωρίς στεγανά η αντιπολίτευση ώστε η πολιτική και γραμμή που θα αποφασιστεί να έχει την διαχρονική στήριξη όλων των κομμάτων και των κυβερνήσεων, δηλαδή να εξελιχθεί σε μια εθνική στρατηγική για την ανατροπή της τουρκικής πολιτικής.
Έχουμε επαναλάβει πολλές φορές ότι κανένα εξοπλιστικό πρόγραμμα δεν μπορεί να λύσει διπλωματικά προβλήματα. Η ενίσχυση της εθνικής  άμυνας είναι μία ισχυρή προυπόθεση για να διαπραγματευθεί η Ελλάδα με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, αλλά χωρίς πολιτικό και διπλωματικό σχέδιο είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Η Τουρκία βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά , δεν ενδιαφέρεται για τη νομιμότητα των ενεργειών της ή της πολιτικής της  που θέλει να επιβάλλει είτε με διαπραγματεύσεις , είτε με τη βία. Και ίσως όλα αυτά να αποτελέσουν ένα μεγάλο τραπέζι μετά από ένα θερμό επεισόδιο. Αλλά έχει ρίσκο. Η Ελλάδα εισέρχεται σε έναν νέο κύκλο στις σχέσεις της με την Τουρκία . Από την εξέλιξή του μπορεί να μορφοποιηθεί μια νέα κατάσταση για τον επόμενο αιώνα. Γι αυτό επείγει η υψηλού επιπέδου ετοιμότητα, πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική.


 

Η νέα επιστολή Σινιρίογλου αναφέρει τα εξής:

 «Μετά την επιστολή μου της 13ης Ιουλίου 2021 (A/75/961-S/2021/651) και σχετικά με την επιστολή της Ελληνίδας Μόνιμου Αντιπροσώπου της 27ης Ιουλίου 2021 (A/75/976-S/2021/684),θα ήθελα, κατόπιν εντολής της κυβέρνησής μου, να επιστήσω την προσοχή σας στα ακόλουθα:

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η Μόνιμη Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην επιστολή της που αναφέρεται παραπάνω, συνεχίζει τις προσπάθειες για να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη ουσιαστική παραβίαση από την Ελλάδα των προβλέψεων αποστρατικοποίησης από τις διατάξεις της Λοζάνης του 1923 και των Ειρηνευτικών Συνθηκών του Παρισιού του 1947. Η Τουρκία απορρίπτει όλα τα επιχειρήματα και τους ισχυρισμούς που περιέχονται σε αυτά και θα ήθελε να υπογραμμίσει εξι νομικά σημεία που αναλύονται παρακάτω:

Πρώτον, το άρθρο 12 της Συνθήκης Ειρήνης της Λοζάνης του 1923 επιβεβαίωσε, υπό την προϋπόθεση ότι τα νησιά είναι αποστρατικοποιημένα, την απόφαση της Διάσκεψης του Λονδίνου της 13ης Φεβρουαρίου 1914, η οποία απέδωσε τα συγκεκριμένα νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα.

Όπως προκύπτει από το γράμμα της Συνθήκης Ειρήνης της Λοζάνης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο επιβεβαιώνει την απόφαση του 1914, η κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά ήταν και εξακολουθεί να εξαρτάται από την αποστρατικοποίηση. Ο ισχυρισμός ότι η ελληνική κυριαρχία πάνω από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου δεν συνδέεται με τη διατήρηση του αποστρατικοποιημένου καθεστώτος τους στερείται νομικής βάσης. Το άρθρο 12 της Συνθήκης Ειρήνης της Λοζάνης θεσπίζει με σαφήνεια (εν μέρει μέσω της παραπομπής στην απόφαση του 1914) μια ξεκάθαρη διασύνδεση μεταξύ της κυριαρχίας και της αποστρατικοποίησης όλων των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Το άρθρο 13 της ίδιας Συνθήκης ορίζει περαιτέρω τη φύση του αποστρατικοποιημένου καθεστώτος για τα νησιά Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία βάζοντας τους περιορισμούς που αφορούν το εν λόγω καθεστώς.

Όσον αφορά τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη, είναι (βάσει της σύμβασης του 1923 σχετικά με το καθεστώς των Τουρκικών Στενών) αντικείμενο ενός ακόμη αυστηρότερου καθεστώτος, λόγω της εγγύτητάς τους στην τουρκική ενδοχώρα.

Δεύτερον, η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 καθιέρωσε ένα νέο καθεστώς μόνο για τα Τουρκικά Στενά. Δεν περιέχει καμία ειδική διάταξη σχετικά με τον τερματισμό οποιασδήποτε προηγούμενης πρόβλεψής και υποχρέωσης αποστρατικοποίησης που δεσμεύει την Ελλάδα. Όπως προκύπτει από το προοίμιο της Συνθήκης του Μοντρε (και το ευρύτερο πλαίσιο), τα Μέρη της παρούσας σύμβασης δεν έκαναν τίποτα περισσότερο παρά να συμφωνήσουν μεταξύ τους, σε ένα διαφορετικό καθεστώς όσον αφορά την Τουρκία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Προοίμιο αναφέρεται μόνο για τη ρύθμιση της διέλευσης και της ναυσιπλοΐας στα Στενά στο πλαίσιο της τουρκικής ασφάλειας και (όσον αφορά τον Εύξεινο Πόντο) της ασφάλειας εκείνων των κρατών που ήταν παρόχθια στον Εύξεινο Πόντο. Η αναφορά στον Εύξεινο Πόντο αποκλείει την Ελλάδα και δεν αντιμετωπίζει το ζήτημα της ασφάλειας της Ελλάδας. Ως εκ τούτου, η Σύμβαση του 1936 δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να τερματίσει ή να καταγγείλει τις υποχρεώσεις αποστρατικοποίησης που δεσμεύουν την Ελλάδα όπως ορίζονται στη Σύμβαση του 1923.

Η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 επιτρέπει μόνο στην Τουρκία να επαναστρατιωτικοποιήσει τη ζώνη των Στενών. Δεν περιέχει καμία τέτοια διάταξη (ρητή ή σιωπηρή) για την Ελλάδα.

Τρίτον, οι πολιτικές δεσμεύσεις που δεν αναλήφθηκαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ή των συνομιλιών μεταξύ των μερών δεν μπορούν να ερμηνεύεται ότι δημιουργούν την οποιαδήποτε νομική υποχρέωση . Επιπλέον, όπως επεσήμανε το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης σε συνοριακή διαφορά, υπάρχει το καθήκον να επιδείξουμε μεγάλη προσοχή πριν δώσουμε τέτοια βαρύτητα σε μια τέτοια δήλωση όταν δεν απευθυνόταν σε συγκεκριμένο αποδέκτη (1CI Rep 1986, σ 574). Η κρατική πρακτική της Τουρκίας μέχρι σήμερα και η κρατική πρακτική της Ελλάδας μέχρι τη δεκαετία του 1960 όσον αφορά την ερμηνεία των διατάξεων αποστρατικοποίησης των προαναφερθέντων μέσων ακυρώνει τα επιχειρήματα της Ελλάδας σχετικά με το θέμα αυτό.

Τέταρτον: ο ισχυρισμός ότι η Τουρκία δεν μπορεί να επικαλεστεί τις διατάξεις αποστρατιωτικοποίησης του 1947 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων έναντι της Ελλάδας λόγω του ότι η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος είναι νομικά αβάσιμη.

Η Συνθήκη Ειρήνης του Παρισιού του 1947 είναι μια συνθήκη αποστρατικοποίησης σε υπεροχή: είναι, λόγω του χαρακτήρα της, ένα κλασσικό παράδειγμα ενός μέσου συνθήκης που θεσπίζει ένα «αντικειμενικό καθεστώς». Όπως είναι γνωστό το αποτέλεσμα της δημιουργίας ενός τέτοιου καθεστώτος που ισχύει erga omnes αποδίδεται σε συνθήκες που παρέχουν ειδικό καθεστώς σε εδάφη. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση των Νήσων Άαλαντ, που αποκρατικοποιούνται σύμφωνα με τη σύμβαση του 1856 για την αποστρατικοποίηση των Νήσων Άαλαντ, που προσαρτήθηκε στη Συνθήκη Ειρήνης του Παρισιού το 1856.

Πέμπτο, και μετά το τέταρτο, το γεγονός ότι οι συνθήκες αυτές δημιουργούν αντικειμενικά καθεστώτα επιβεβαιώθηκε από τη Διεθνή Επιτροπή Νομικών, στην οποία ανατέθηκε το 1920 από το Συμβούλιο της Ένωσης των Εθνών η αποστολή της παροχής συμβουλευτικής γνώμης σχετικά με τις νομικές πτυχές της διαφοράς των Νήσων Aaland μεταξύ Φινλανδίας και Σουηδίας. Η Διεθνής Επιτροπή έκρινε ότι οι προβλέψεις αποστρατικοποίησης αποτελούσαν ειδικό διεθνές καθεστώς σχετικά με στρατιωτικές παραμέτρους, για τα νησιά Aaland. Αυτό σήμαινε ότι κάθε ενδιαφερόμενο κράτος είχε το δικαίωμα να επιμείνει στη συμμόρφωση μαζί τους" ((1920) LNOJ Sp Supp No 3, 15, 18-19). Σύμφωνα με τη Δήλωση Γνώμης της Διεθνούς Επιτροπής, η Σουηδία, αν και δεν ήταν κράτος μέρος της σύμβασης του 1856, είχε δικαίωμα να απαιτήσει την τήρηση των διατάξεων αποστρατικοποίησης. Με τον ίδιο τρόπο, η Τουρκία, ένα ενδιαφερόμενο κράτος, έχει το δικαίωμα να επιμένει στη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις συμβατικές υποχρεώσεις αποστρατικοποίησης με τις οποίες δεσμεύεται η Ελλάδα. Η Τουρκία προτρέπει Η Τουρκία προτρέπει επίσης τα άλλα κράτη συμβαλλόμενα μέρη των εν λόγω Συνθηκών να προσκαλέσουν την Ελλάδα να συμμορφωθεί με τις διατάξεις των συνθηκών αυτών.

Με τη στρατιωτικοποίηση των εν λόγω νησιών, η Ελλάδα έχει χάσει το δικαίωμά της να έχει χάσει το δικαίωμά του να διεκδικήσει απέναντι στην Τουρκία των δικαιωμάτων που ισχυρίζεται ότι απορρέουν από τις προαναφερθείσες Συνθήκες. Όπως παρατήρησε το Διεθνές Δικαστήριο στην υπόθεση της Ναμίμπια, «ένα Μέρος που αποκηρύσσει ή δεν τηρεί τις δεσμεύσεις του δεν μπορεί να αναγνωριστεί ότι διατηρεί τα δικαιώματα που ισχυρίζεται ότι απορρέουν από το εν λόγω Μέσο (1CJ Rep 1971, σ 46). Το διεθνές δίκαιο ασφαλώς δεν επιτρέπει την άδικη κατάσταση στην οποία ένα κράτος που βρίσκεται σε αθέτηση υποχρέωσης εξακολουθεί να βασίζεται για δικούς του σκοπούς σε μια συνθήκη της οποίας οι δικές του υποχρεώσεις παραβιάζονται.

Έκτο, είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι η Μόνιμη Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην επιστολή της επέλεξε να κάνει παράλογους πολιτικούς ισχυρισμούς όσον αφορά το περιφερειακό πλαίσιο, αντί να επικεντρώνεται σε νομικά επιχειρήματα. Εκτός από την αποκάλυψη της αδυναμίας της νομικής θέσης της Ελλάδας, οι ισχυρισμοί αντανακλούν μια κατάσταση η οποία είναι αποσυνδεδεμένη από την πραγματικότητα.

Ως εκ τούτου, δεν αξίζουν περαιτέρω απάντηση.

Η Τουρκία καλεί για άλλη μια φορά την Ελλάδα να συμμορφωθεί με τις διατάξεις αποστρατικοποίησης των ανωτέρω Συνθηκών και να αποκατασταθεί το αποστρατικοποιημένο καθεστώς των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου όπως ήταν πριν από την εμφάνιση των παραβιάσεων της Ελλάδας

Θα σας ήμουν ευγνώμων αν διανέματε την επιστολή αυτή ως έγγραφο της 76ης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης, σύμφωνα με το σημείο 78 στοιχείο α) της ημερήσιας διάταξης και του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ, και να δημοσιευθεί στον δικτυακό τόπο του Τμήματος Ωκεανών και Δικαίου της Θάλασσας, καθώς και την επόμενη έκδοση του Δελτίου Δικαίου της Θάλασσας.

Φ. Σνιρίογλου»