Του Σωτήρη Σιδέρη


Η ελληνική εξωτερική πολιτική είναι ανοιχτό βιβλίο για όποιον θέλει να μελετήσει ευκαιρίες , τραγωδίες, λάθη, παραλείψεις, μικρότητες και αθλιότητες, ικανούς ηγέτες, υπερτιμημένους ηγέτες και ανίκανους πολιτικούς.  Ο Κώστας Σημίτης έγραψε βιβλίο για τη χαμένη ευκαιρία του Ελσίνκι, έναν οδικό χάρτη για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών που θα οδηγούνταν στο Δικαστήριο της Χάγης, αν αποτύγχαναν οι διμερείς συνομιλίες, μια πολιτική που κατέστρεψε ο Κώστας Καραμανλής , αμέσως μετά τις εκλογές του 2004. Ωστόσο και ο τότε πρωθυπουργός Κ. Σημίτης φέρει  και ο ίδιος τεράστιες ευθύνες γιατί ενώ οι συνομιλίες με την Τουρκία είχαν φθάσει σε σημείο που θα μπορούσαν να δρομολογηθούν λύσεις, υπαναχώρησε  και άφησε την επόμενη κυβέρνηση , δηλαδή του Καραμανλή να αποφασίσει, ενώ είχε και το βλέμμα στραμμένο στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ, φοβούμενος την λεγόμενη πατριωτική πτέρυγα. Έτσι πράγματι χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία, να λυθούν τα προβλήματα και να απογειωθεί η Ελλάδα. Υπάρχει όμως και μια ακόμη, πολύ σοβαρή παράμετρος. Αν ο Αλέξης Τσίπρας υπαναχωρούσε από την συμφωνία των Πρεσπών,  όπως έκανε ο Σημίτης το 2004, θα χάνονταν μια ακόμη ιστορικών διαστάσεων ευκαιρία , όχι μόνο να λύσει η Ελλάδα ένα σημαντικό πρόβλημα, αλλά και να αλλάξει την φιλοσοφία της διπλωματίας στα Βαλκάνια . Και ο Κώστας Σημίτης που μιλά για χαμένη ευκαιρία στο Ελσίνκι,  όφειλε να φανεί συνεπής με τον εαυτό του και να στηρίξει απόλυτα τον Αλέξη Τσίπρα, ωστόσο όχι μόνο δεν το έκανε, αντίθετα, αποστασιοποιήθηκε πλήρως  και στοιχήθηκε μικροπρεπώς με τη ΝΔ, όχι με κραυγές , αλλά με τη σιωπή του και κάποια υπονοούμενα και αποδείχθηκε κατώτερος των περιστάσεων για μια ακόμη φορά.

Έτσι ενώ και ο Μητσοτάκης και ο Σημίτης και όλοι οι άλλοι ηγέτες συμφωνούσαν με την πολιτική Τσίπρα, για λόγους κομματικής μισαλλοδοξίας και μόνον αρνήθηκαν να βάλουν την  υπογραφή τους, κάτω από μια εθνική επιτυχία. Αντίθετα με τον Καραμανλή, τον Σημίτη και τον Μητσοτάκη, ο Τσίπρας  επέδειξε ηγετικότητα, ανέλαβε το κόστος και έλυσε ένα εθνικό πρόβλημα. Αν ήταν Σημίτης, θα το μετέφερε στην επόμενη κυβέρνηση , αυτή του Μητσοτάκη και δεν θέλουμε καν να φανταστούμε, τι θα συνέβαινε αν….
    

Οι αποτυχίες που  δεν θέλει να θυμάται η ΝΔ

Η ελληνική διπλωματία έχει μεγάλο ιστορικό χαμένων ευκαιριών. Η ΝΔ όμως έχει πολύ αρνητικό ισοζύγιο στην εξωτερική πολιτική. Αμέσως μετά την μεταπολίτευση και αφού είχε προηγηθεί η κρίση του 1973,  το δίδυμο Κωνσταντίνου Καραμανλή- Πέτρου Μολυβιάτη προσέφυγε μονομερώς στη Χάγη και δέχθηκε ένα ηχηρό χαστούκι . Μετά την συμφωνία  Καραμανλή - Ντεμιρέλ (κοινό ανακοινωθέν Βρυξελλών, Μάϊος 1975) να εξαιρεθούν άλλες διαφορές και να  παραπεμφθεί το θέμα της υφαλοκρηπίδας στο ΔΔΧ και μετά την πρώτη έξοδο του Σισμίκ η κυβέρνηση Καραμανλή καταθέτει  μονομερή προσφυγή στο ΔΔΧ , αφού η Τουρκία είχε υπαναχωρήσει, ζητώντας να λάβει προσωρινά μέτρα για την άμεση διακοπή των ερευνών του Sismik και ταυτόχρονα να προχωρήσει στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.
Το χαστούκι ήρθε τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, καθώς το Δικαστήριο δεν δέχθηκε ,  την ελληνική  πρόταση για λήψη προσωρινών μέτρων,  ενώ τον Δεκέμβριο του 1978 αποφάνθηκε ότι ήταν αναρμόδιο για την εκδίκαση της διαφοράς με το σκεπτικό ότι η δεδομένη διαφορά είχε εξαιρεθεί από την δικαιοδοσία του από την ίδια την Ελλάδα . Το δεύτερο βατερλό  είχε έρθει  το Νοέμβριο του 1976 με το Πρακτικό της Βέρνης , το οποίο αναφέρει  ότι «τα δύο μέρη θα απόσχουν από κάθε πρωτοβουλία ή πράξη σχετικά με την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου που θα μπορούσε να παρενοχλήσει τις διαπραγματεύσεις» και το οποίο το επικαλείται μέχρι σήμερα η Τουρκία , όποτε τη βολεύει.
    

Από τον Ανδρέα στο Ελσίνκι

Στην συνέχεια, από το 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου , αφού φλέρταρε με τον εθνικισμό , καθώς είχε αναδειχθεί με συνθήματα υπέρ της εθνικής ανεξαρτησίας, κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας, έφθασε στο 1983 στην συνάντηση του Νταβός με τον Οζάλ όπου έβαλε το Κυπριακό στο ράφι, αλλά αργότερα αναγνώρισε το λάθος του. Έτσι φθάσαμε στην κρίση του 1987 όταν η Ελλάδα ήθελε να ξεκινήσει γεωτρήσεις σε περιοχή που η Τουρκία θεωρούσε αμφισβητούμενη. Η Άγκυρα έβγαλε το Σισμίκ συνοδεία στόλου κίνηση που οδήγησε τον Α. Παπανδρέου να δηλώσει ότι αν μπει στην περιοχή που η Ελλάδα θεωρούσε δική της θα βυθίζονταν.

Ο Οζάλ απάντησε ότι η Τουρκία θα αντιδρούσε με τον ίδιο τρόπο και τελικά μετά από μεσολάβηση του ΝΑΤΟ και οι δύο χώρες υποχώρησαν . Δεν ήταν η νίκη που προπαγάνδιζε το ΠΑΣΟΚ, αλλά αμοιβαία υποχώρηση, κάτι που δεν έγινε το 2020 με το Ουρούτς Ρέις επί πρωθυπουργίας Κυριάκου Μητσοτάκη . Η δε περίοδος 1991-1993 επί Κωνσταντίνου Μητσοτάκη η εξωτερική πολιτική ήταν ένας τραγέλαφος με ένα απίστευτο χαντάκωμα του Μητσοτάκη από τον Μεσούτ Γιλμάζ στο Παρίσι όταν ο μεν τότε Έλληνας πρωθυπουργός πήγαινε χαρούμενος και ανυποψίαστος να συζητήσει και ο Τούρκος πρωθυπουργός του έβγαλε χάρτη με το μισό Αιγαίο να ανήκει στην Τουρκία. Ας μην μιλήσουμε και για την τραγωδία του μακεδονικού…
Και πάλι επί ΝΔ και του ανεψιού Καραμανλή , το 2005 αυτή τη φορά , η Ελλάδα δεν απαίτησε όπως είχε κάθε δικαίωμα την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία προκειμένου η Άγκυρα να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις και απέρριψε την προσφυγή στη Χάγη. Και όχι μόνο αυτό, αλλά δεν αντικατέστησε το Ελσίνκι με μια άλλη στρατηγική. Απόλυτη ανικανότητα.
  

Και τώρα ο Μητσοτάκης

Από το 2004 μέχρι την ταπεινωτική του ήττα το 2009 το δίδυμο Καραμανλή –Μολυβιάτη καθήλωσε τη χώρα, απεγκλώβισε την Τουρκία από τις υποχρεώσεις της και αυτή η απώλεια οδικού χάρτη και ελέγχου ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την σημερινή αποχαλίνωση της Τουρκίας.
Από το 2014, μέχρι και το 2019 επί πρωθυπουργίας Τσίπρα , η Τουρκία δεν κατάφερε να κάνει ούτε ένα βήμα μπροστά και οι πολλές συναντήσεις Τσίπρα –Ερντογάν συνέβαλαν στον έλεγχο των εξελίξεων μέχρι την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Ελλάδα , όπου για δικούς του λόγους, ο Ερντογάν έθεσε την αναθεωρητική οπτική της Συνθήκης της Λωζάννης.

Το μοναδικό λάθος του Τσίπρα ήταν ότι δεν έκλεισε τη συμφωνία με την Ιταλία για την ΑΟΖ και δεν επέκτεινε τα χωρικά ύδατα, φοβούμενος ότι με το πατριδοκάπηλο κλίμα που είχε κατασκευάσει η ΝΔ θα αποσταθεροποιούνταν η χώρα. Η ΝΔ που διακήρυττε λίγο πολύ, ότι ήταν προδοσία η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο , το έκανε η ίδια. Τέτοια αξιοπιστία. Επίσης εθνική θέση ήταν ότι η Ελλάδα ζητούσε πλήρη επήρεια νησιών στο Ιόνιο και στις συνομιλίες με την Αίγυπτο από την οποία επίσης υπαναχώρησε, υπογράφοντας μια μερική και δυσμενή συμφωνία με το Κάιρο.

Αυτά εν  ολίγοις  συνιστούν δύσκολα και επώδυνα κεφάλαια για τη χώρα. Οι μοναδικές επιτυχίες κατά την μεταπολίτευση είναι η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, επιτυχία Σημίτη, χωρίς προηγουμένως να έχει λυθεί το πολιτικό πρόβλημα, γεγονός που «απελευθέρωσε» την Κυπριακή Δημοκρατία και η συμφωνία των Πρεσπών. Η ΝΔ έχει πολλούς ήρωες, εθνάρχες και πατριώτες, αλλά εξαιτίας της η Ελλάδα αδυνατεί να προχωρήσει. Και επιδίδεται συχνά σε διχαστικές πολιτικές γιατί  ενίοτε προέχει  στην λογική της το πολιτικό κόστος από το εθνικό όφελος ή έστω ο συμβιβασμός που είναι αποδεκτός στις διεθνείς σχέσεις.

Αν δεν γνωρίζουμε και δεν μελετάμε την ιστορική μνήμη ενός κόμματος, δεν μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα. Η σημερινή κυβέρνηση Μητσοτάκη πορεύεται χωρίς στόχους, χωρίς σχέδιο και με πρωθυπουργό χωρίς ηγετικό εκτόπισμα. Άλλοι ηγέτες, ακόμη και με λάθη ήταν ηγέτες και κάποιοι έπαιρναν αποφάσεις. Ο Σημίτης είχε πολιτική, αν και αποδείχθηκε μικρόψυχος έναντι του Αλέξη Τσίπρα. Αλλά ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα αποχωρήσει κάποια στιγμή «γράφοντας» μια λευκή σελίδα για τον εαυτό του και μια γκρίζα για την Ελλάδα.  

.