του Σωτήρη Σιδέρη

Με τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής  για την Τουρκία, η ΕΕ επιβεβαίωσε την απουσία οράματος, τον αμφιλεγόμενο προσανατολισμό της σε σχέση με το μέλλον των σχέσεων με την Άγκυρα,  και μέσα από  αβλαβείς γενικότητες που εύκολα ανατρέπονται σε άλλη σύνοδο,  κατέδειξε για μια ακόμη φορά ότι υφίσταται σοβαρό πολιτικό κενό στις στρατηγικές της επιδιώξεις. Είναι δυνατόν, η ΕΕ, ένας βραχυκυκλωμένος οργανισμός που δεν είναι σε θέση να μοιράσει εμβόλια να μπορεί να παρέμβει γεωπολιτικά και να συμβάλλει στην αντιμετώπιση κρίσεων;.

Η ελληνική κυβέρνηση από την πλευρά της επιβεβαίωσε για μια ακόμη φορά ότι δεν φλέγεται από επιθυμία να αναβαθμίσει τον ρόλο της στην ΕΕ, να κοινοτικοποιήσει σοβαρά τις ευρωτουρκικές σχέσεις και να υπερασπιστεί το δίκαιό της μέσα από σαφείς αποφάσεις. Η Τουρκία για μια ακόμη φορά , νοιώθει ότι δεν πιέζεται στα γεωπολιτικά της σχέδια , άρα δεν ανησυχεί για το τι μπορεί να αποφασίσει και μετά από τρείς μήνες η ΕΕ.

Αυτό που ίσως αναδύεται ως μια νέα παράμετρος, είναι το γεγονός ότι υπό την πίεση κοινωνικών δυνάμεων, δημοκρατικών ΜΜΕ, διανοουμένων και οργανώσεων , η Τουρκία ελέγχεται πλέον στον ιδιαίτερα κρίσιμο τομέα των δημοκρατικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμη και αν οι κυβερνήσεις και κυρίως η Γερμανία δεν το θέλουν στην ατζέντα..

Πέρασε και δεν ακούμπησε

Συμπερασματικά, η σύνοδος κορυφής ήταν ένας πολιτικός «χυλός», μία από τα ίδια δηλαδή. Από τη μία επαναλαμβάνεται η πρόθεση για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης , της συνεργασίας για το μεταναστευτικό και τις οικονομικές σχέσεις και από την άλλη επαναλαμβάνεται επίσης η δήθεν απειλή ότι οι κυρώσεις είναι στο τραπέζι , αν η Τουρκία επαναλάβει την παραβατική συμπεριφορά στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόοδος μηδενική δηλαδή, καθώς αφιερώθηκε μια ολόκληρη σύνοδος για να επαναληφθούν οι αποφάσεις της προηγούμενης  συνόδου, του Δεκεμβρίου.

Η ελληνική κυβέρνηση αρκέστηκε σε μια γραφειοκρατικού τύπου παρουσία αναμένοντας μικροβελτιώσεις στο κείμενο των συμπερασμάτων, που δεν αλλάζουν τίποτα. Δεν είχε ισχυρή παρέμβαση, κανένα διεθνές ΜΜΕ δεν ασχολήθηκε με τις θέσεις της Αθήνας, δεν έγινε αισθητή για μια ακόμη φορά η παρουσία της χώρας στις διπλωματικές διεργασίες. Αισθητή θα γίνονταν αν η Αθήνα έθετε βέτο και απαιτούσε σκληρή γραμμή, ή παρουσίαζε δικές της ιδέες και προτάσεις. Πολλά κράτη της ΕΕ ροκανίζουν τον χρόνο, πηγαίνουν βήμα –βήμα και όσα υπερασπίζονται την ενίσχυση των σχέσεων με την Τουρκία, θα επιχειρήσουν πιο ισχυρές αποφάσεις στην επόμενη σύνοδο, του Ιουνίου. Η περιγραφή των ελληνοτουρκικών σχέσεων, οι «υποθήκες» για μελλοντική σκληρή γραμμή και αναστρέψιμη πορεία των ευρωτουρκικών σχέσεων είναι ένα νεφέλωμα  που δεν έχει κανένα αντίκρισμα. Πως θα κινηθεί η ΕΕ το επόμενο  διάστημα είναι ένας γρίφος που ίσως μπει σε τροχιά, αν καταλάβουμε τι θέλουν οι ΗΠΑ. Η απουσία ενός σαφούς οδικού χάρτη με συγκεκριμένους όρους, με συγκεκριμένα βήματα, με προσφορές για ενίσχυση σχέσεων και ακριβείς απαιτήσεις σε ζητήματα δημοκρατίας, επιβεβαιώνουν την εκτίμηση περί  ανώδυνης συνόδου. Τελούμε, υπό αυτή την οπτική, εν αναμονή των επόμενων κινήσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο….
       

Το κείμενο των συμπερασμάτων της συνόδου έχει ως εξής:

«Πραγματοποιήσαμε μια συζήτηση για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και για τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία και χαιρετίσαμε την Κοινή Ανακοίνωση σχετικά με την «κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας» που εκπόνησε ο Ύπατος Εκπρόσωπος και η Κομισιόν όπως ζητήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2020.
Υπενθυμίζουμε το στρατηγικό ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργασίας και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Χαιρετίζουμε την πρόσφατη αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της διακοπής των παράνομων δραστηριοτήτων γεώτρησης, της επανάληψης διμερών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και των επικείμενων συνομιλιών για το Κυπριακό υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.
Με την προϋπόθεση ότι διατηρείται η τρέχουσα αποκλιμάκωση και ότι η Τουρκία εμπλέκεται εποικοδομητικά και υπόκειται στις καθιερωμένες προϋποθέσεις που ορίζονται στα προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η πρόσφατα πιο θετική δυναμική, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να συνεργαστεί με την Τουρκία με έναν σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο για την ενίσχυση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος και τη λήψη περαιτέρω αποφάσεων κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου:
•    σχετικά με την οικονομική συνεργασία, καλούμε την Κομισιόν να εντείνει τις συνομιλίες με την Τουρκία για να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες δυσκολίες στην εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης, διασφαλίζοντας την αποτελεσματική εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη, και καλούμε παράλληλα το Συμβούλιο να εργαστεί για την εντολή εκσυγχρονισμού της τελωνειακής ένωσης. Μια τέτοια εντολή μπορεί να εκδοθεί από το Συμβούλιο υπό την επιφύλαξη πρόσθετων οδηγιών από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο •
 
•    είμαστε διατεθειμένοι να ξεκινήσουμε διαλόγους υψηλού επιπέδου με την Τουρκία για θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όπως η δημόσια υγεία, το κλίμα και η αντιτρομοκρατία, καθώς και περιφερειακά θέματα •
 
•    καλούμε την Κομισιόν να διερευνήσει πώς να ενισχύσει τη συνεργασία με την Τουρκία σχετικά με τις επαφές μεταξύ των ανθρώπων και την κινητικότητα.
Καλούμε την Τουρκία να απέχει από ανανεωμένες προκλήσεις ή μονομερείς ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Λαμβάνοντας υπόψη την κοινή ανακοίνωση, επιβεβαιώνουμε την αποφασιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε περίπτωση τέτοιας δράσης, να χρησιμοποιήσει τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της, καθώς και για τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας".
Εκτιμούμε τη φιλοξενία περίπου 4 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων από την Τουρκία και συμφωνούμε ότι η βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής θα συνεχιστεί. Καλούμε την Κομισιόν να υποβάλει πρόταση στο Συμβούλιο για τη συνέχιση της χρηματοδότησης των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία, καθώς και στην Ιορδανία, στον Λίβανο και σε άλλα μέρη της περιοχής.
Όσον αφορά τη διαχείριση της μετανάστευσης, στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής της ΕΕ που περιλαμβάνει όλες τις μεταναστευτικές οδούς, θα πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με την Τουρκία, ιδίως σε τομείς όπως η προστασία των συνόρων, η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης, καθώς και η επιστροφή των παράτυπων μεταναστών και των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο στην Τουρκία , σύμφωνα με τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, που εφαρμόζεται χωρίς διακρίσεις.
Υπενθυμίζουμε τα προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και παραμένουμε πλήρως δεσμευμένοι για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του ΣΑΗΕ (ιδίως 550, 789, 1251). Προσβλέπουμε στην επανάληψη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συμμετάσχει ως παρατηρητής και θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας έναν εκπρόσωπο στην αποστολή καλής υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών.
Το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα παραμένουν βασικό μέλημα. Η στόχευση πολιτικών κομμάτων και μέσων μαζικής ενημέρωσης και άλλες πρόσφατες αποφάσεις αντιπροσωπεύουν μεγάλα εμπόδια για τα ανθρώπινα δικαιώματα και έρχονται σε αντίθεση με τις υποχρεώσεις της Τουρκίας για σεβασμό της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων των γυναικών. Ο διάλογος για τέτοια θέματα παραμένει αναπόσπαστο μέρος της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας.
Σύμφωνα με το κοινό συμφέρον της ΕΕ και της Τουρκίας για την ειρήνη και τη σταθερότητα στο περιβάλλον τους, αναμένουμε από την Τουρκία και όλους τους παράγοντες να συμβάλουν θετικά στην επίλυση περιφερειακών κρίσεων όπως η Λιβύη, η Συρία, ο Νότιος Καύκασοςκαι θα παραμείνουν σε εγρήγορση σε αυτό το θέμα.
Καλούμε τον Ύπατο Εκπρόσωπο να προχωρήσει στις εργασίες της Πολυμερούς Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο.Θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις και να αναζητήσουμε μια συντονισμένη προσέγγιση με τους εταίρους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανέλθει στο θέμα αυτό κατά τη σύνοδό του τον Ιούνιο».