Του Σωτήρη Σιδέρη

Η ελληνοτουρκική συνάντηση στο πλαίσιο του 62ου γύρου των διερευνητικών συνομιλιών στις15 Μαρτίου και οι πολιτικές διαβουλεύσεις την επομένη,  16 Μαρτίου, πάγωσαν το Υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα. Η τουρκική αντιπροσωπεία αξιοποίησε, την ευκαιρία των δίδυμων συναντήσεων,  για να επανατοποθετήσει την αναθεωρητική –επεκτατική της πολιτική έναντι της χώρας μας  προκαλώντας αναταραχή στην ελληνική διπλωματία. Καλά ενημερωμένες πηγές επισημαίνουν  ότι υφίσταται μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της στάσης της Τουρκίας στις  διερευνητικές μέχρι το 2016 και την σημερινή στάση. Μέχρι το 2016, η τουρκική αντιπροσωπεία, έστω και με κάποια δυστοκία συζητούσε, σεβόμενη  τα ελληνικά δικαιώματα και διαπραγματεύονταν σε ένα ορθολογικό πλαίσιο.
Σήμερα , καταγράφεται ένας εκτροχιασμός, ένα μείγμα απαιτήσεων, απειλών για χρήση βίας και πολιτικής ακαμψίας. Κατά πληροφορίες , μια ισχυρή πτέρυγα Τούρκων στρατιωτικών διαφωνεί με τις διερευνητικές συνομιλίες, θέλει πλήρη στρατιωτκοποίηση των διμερών σχέσεων . Ευτυχώς δεν έχουν εισακουστεί. Σε κάθε περίπτωση όλη η πολιτική της χώρας ενόψει και της συνόδου κορυφής , μάλλον φαντάζει ως εικονική πραγματικότητα.

 Δεν είναι μόνο τα γνωστά που θέτει η Άγκυρα, δηλαδή την  αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, το εύρος των χωρικών υδάτων σε όλο το Αιγαίο  Βόρειο και Νότιο, στα έξι μίλια όπως και του εναερίου χώρου, αλλά η τουρκική αντιπροσωπεία,  έθεσε και ζήτημα επισκέψεων Ελλήνων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά, αναβαθμίζοντας το επίπεδο γκρίζων απειλών σε  επίσημη διαπραγματευτική θέση. Η αναβάθμιση της απειλής περιλαμβάνει ακόμη πιέσεις για υπόθαλψη τρομοκρατών, γκιουλενιστών ή Κούρδων. Και όλα αυτά υποτίθεται ότι είναι η καλή γραμμή, γιατί  στην Άγκυρα, οι υπόγειες εντάσεις μεταξύ ακροδεξιών, εθνικιστών, κεμαλιστών και ερντογανικών, είναι πολύ μεγαλύτερες κατά της Ελλάδας απ΄ότι φαίνεται στις δημόσιες δηλώσεις.

Μια άλλη Τουρκία

Είναι προφανές ότι οι θέσεις και οι ισχυρισμοί των Τούρκων απορρίφθηκαν από την ελληνική αντιπροσωπεία. Αλλά  η σημερινή Τουρκία είναι ένα άλλο κράτος σε σχέση με το 2016, σε αντίθεση με την Ελλάδα που όλο και χειροτερεύει. Η ελληνική αντιπροσωπεία βρίσκεται στην τραγική θέση να μην έχει  μπροστά της  ένα πολιτικό σχέδιο, πάνω στο οποίο θα παραθέσει τις δικές της θέσεις. Η εικόνα των δύο τελευταίων γύρων των διερευνητικών,  υποτίθεται ότι θα ήταν μια ανακεφαλαίωση και συμπύκνωση των θέσεων των δύο χωρών μέχρι την διακοπή τους,  το 2016 και θα συνέχιζαν από το σημείο αυτό. Η ελληνική πλευρά  κακώς εξεπλάγη όταν η τουρκική αντιπροσωπεία μιλούσε για αμφισβητούμενη ιδιοκτησία, για απαράδεκτες επισκέψεις αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά και παρουσίαζαν το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων και του εναερίου χώρου, σύμφωνα με τις τουρκικές θέσεις. Δηλαδή η Τουρκία  επανεξετάζει  την διαλλακτική διαπραγμάτευση που γνωρίζουμε ότι  έγινε μέχρι το 2003, όταν υπήρξε προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών και πλέον ακολουθεί ένα νέο δρόμο, επιθετικότατο, ενίοτε προσβλητικό για την έννοια της εθνικής κυριαρχίας και εντελώς εκτός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου.
           

Η ακινησία δεν είναι λύση

Η ελληνική κυβέρνηση νομίζει ότι οι διερευνητικές συνομιλίες είναι μια πλατφόρμα ανέμελης συζήτησης γι αυτό συχνά ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας και το Μέγαρο Μαξίμου μας υπενθυμίζουν ότι είναι ελεύθερες συνομιλίες και όχι διαπραγμάτευση. Διαπραγμάτευση πράγματι δεν είναι, αλλά δεν είναι καθόλου ελεύθερες. Η πιθανή επισημοποίηση διακοπής των διερευνητικών ή μια δήλωση αποτυχίας τους, θα τροφοδοτήσει τις διμερείς σχέσεις με έναν νέο πολύ πιο σκληρό κύκλο επιθετικότητας, άγνωστο που θα μας βγάλει. Αν συμβεί αυτό, ξέρουμε ή υποπτευόμαστε την αντίδραση της Άγκυρας. Δεν έχουμε όμως την παραμικρή ιδέα για την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης.
Κατά συνέπεια η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να συνέλθει και να αποβάλλει τη νοοτροπία ότι η ακινησία είναι λύση και να αλλάξει με την σειρά της και την δική της τακτική. Και ο καλύτερος τρόπος για να συμβεί αυτό, είναι να συμφωνηθεί συγκεκριμένος οδικός χάρτης με ημερομηνία λήξης, ώστε οι διερευνητικές να εξελιχθούν σε επίσημες διαπραγματεύσεις, ώστε το συντομότερο δυνατόν να χαλιναγωγηθεί η επιθετικότητα της Τουρκίας, αν αυτό είναι πλέον εφικτό.
       

Ψηφοθηρικός πατριωτισμός

Δυστυχώς όπου και να απευθυνθεί κάποιος στα κυβερνητικά κτίρια στην Αθήνα, τέτοια απάντηση δεν θα πάρει ποτέ και μάλλον με τρόμο αντιμετωπίζουν αυτό το ενδεχόμενο σοβαρών διαπραγματεύσεων με χρονικό ορίζοντα, πρώτα ο πρωθυπουργός. Ο κ. Μητσοτάκης εξάντλησε το πατριωτικό αφήγημα στις εκ του ασφαλούς διαδηλώσεις κατά της συμφωνίας των Πρεσπών και τώρα έχει ξεμείνει από πατριωτική ενέργεια. Που πιθανόν να επανεμφανιστεί , όχι στην διαπραγμάτευση με την Τουρκία, αλλά ενόψει εκλογών, όταν γίνουν. Αυτό είναι το πολιτικό του ανάστημα, μέχρις εκεί μπορεί. Η πιο ελεεινή μορφή πατριωτισμού είναι ο ψηφοθηρικός πατριωτισμός
 Ωστόσο, είναι  βέβαιο, ότι στην πορεία και όσο η κατάσταση θα οξύνεται, οι εσωτερικές διεργασίες εντός της κυβέρνησης και της ΝΔ θα έρθουν στο προσκήνιο και σίγουρα δεν θα είναι ομαλές, ειδικά αν αμφισβητηθεί η εκλογική πρωτοκαθεδρία της . Όχι γιατί οι ακροδεξιοί, αλλά και όσοι είναι εθνικά ευαίσθητοι,  θα προτείνουν ή θα ζητήσουν ένα στρατηγικό σχέδιο, αλλά γιατί κανείς δεν θα θέλει να θεωρηθεί συνένοχος  με τον κ. Μητσοτάκη σε μια εθνική ήττα. Γιατί έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα με την ΕΕ, την Ρωσία, τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ να μην θέλουν σε καμία περίπτωση να προκαλέσουν ρήγμα στις σχέσεις τους με την Τουρκία, η Ελλάδα πρέπει μόνη της να αναδιαμορφώσει την πολιτική της. Είναι άλλο και είναι γεγονός ότι όλοι αυτοί, δεν θα ήθελαν μια πολεμική σύγκρουση Ελλάδας –Τουρκίας και άλλο να στηρίξουν τη χώρα μας σε μια διαπραγμάτευση. Άλλο πόλεμος, άλλο απειλή πολέμου και μέσω αυτής να απαιτείται η υποχώρηση της  Αθήνας.
       

Στα έγκατα του τουρκικού συστήματος

Η πολύχρονη παρουσία του Ερντογάν στην ηγεσία της Τουρκίας και το πλήθος  δυνάμεων, ισλαμιστών, παρακρατικών, εθνικιστών και  μεγαλοιδεατών που έχουν αναδειχθεί, έχουν τροφοδοτήσει και την επιθετικότητα έναντι της Ελλάδας, Με αιχμή του δόρατος κορυφαίους αξιωματικούς του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, τους εθνικιστές του Μπαχτσελί και τους γκρίζους λύκους που έχουν εγκατασταθεί σε πλήθος  δομών του κράτους, διαμορφώνεται ένα νέο δόγμα που ξεπερνά  το δόγμα της  Γαλάζιας Πατρίδας. Είναι πιο επιθετικό, επεκτατικό, ιμπεριαλιστικό . H τάση αυτή είναι μία από τις πολλές που αναπτύσσεται στους κόλπους του στρατεύματος, ενώ υπάρχουν και άλλες που δεν διαφέρουν και πολύ μεταξύ τους.

Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών  έχει επικουρικό ρόλο σε αυτή την «διαπάλη  δογμάτων». Οι πιο μετριοπαθείς διπλωμάτες είναι προβληματισμένοι και αναμένουν ότι η πίεση των ΗΠΑ μπορεί να εξισορροπήσει την κατάσταση, όμως η δυναμική του συστήματος , του νεοοθωμανικού οράματος, που θέλει την Τουρκία υπερδύναμη είναι σχεδόν σαρωτική. Θεωρούν μάλιστα επιβεβλημένο και αυτονόητο δικαίωμα η Τουρκία να γίνει πυρηνική δύναμη και να διαπραγματεύεται ως ισότιμη δύναμη με τις ΗΠΑ, την Ρωσία και την Κίνα. Και επιφυλάσσουν για την Ελλάδα έναν ρόλο δορυφόρου. Όλοι αυτό ωστόσο δεν φαίνεται να λαμβάνουν υπόψη τους, ότι μια χώρα για να γίνει υπερδύναμη πρέπει να καινοτομεί, να έχει κορυφαία πανεπιστήμια στον κόσμο, να υπερέχει τεχνολογικά και να καλπάζει για δεκαετίες οικονομικά.

Αν η Ελλάδα δεν μελετήσει αυτές τις τάσεις, δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει σωστά την Τουρκία. Τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821, ήταν μια χρυσή ευκαιρία για να σχεδιάσουμε το μέλλον μελετώντας το παρελθόν. Μάλλον και αυτή η ευκαιρία χάθηκε στα κακόγουστα πανηγύρια παρεϊστικων κυκλωμάτων …