Η Τουρκία στο εδώλιο
Η εκδίκηση του Καϊρου
Ελληνικά πλοία στην Κύπρο με ...νατοικό καπέλο.

του Σωτήρη Σιδέρη

Η διπλωματική εκδίκηση του Καϊρου  στην μεγάλη επίθεση που δέχεται μήνες τώρα από την Τουρκία του Ερντογάν ήρθε με τον καλύτερο τρόπο για τα ελληνικά συμφέροντα καθώς στο κοινό ανακοινωθέν των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας –Αιγύπτου και Κυπριακής Δημοκρατίας που πραγματοποιήθηκε στις 29 Οκτωβρίου στην Λευκωσία, αποκαλούνται «παράνομες» οι ενέργειες της Άγκυρας στην κυπριακή ΑΟΖ. Η δήλωση αυτή, συνοδεύεται από ένα αναλυτικό σκεπτικό και θα μπορούσε να την έχει συντάξει Έλληνας διπλωμάτης ,  είναι και σημαντικό γεγονός για τις τρείς χώρες και για την περιοχή ολόκληρη και συνιστά το πρώτο και ίσως ισχυρότερο μήνυμα των τελευταίων ετών προς την Τουρκία.

Για πρώτη φορά σε επίσημο κείμενο καταδικάζεται η Τουρκία και μάλιστα από μία πολύ μεγάλη χώρα όπως η Αίγυπτος,(από Αθήνα και Λευκωσία είναι αυτονόητη η καταδίκη) γεγονός που σίγουρα θα θορυβήσει την Άγκυρα. Ο «Συνασπισμός της Μεσογείου» που θα μπορούσε να είναι η τριμερής συνεργασίας Αθήνας-Λευκωσίας –Καϊρου έκανε ένα σημαντικό βήμα για την δημιουργία ενός σημαντικού πολιτικοδιπλωματικού άξονα συνεργασίας. Η διευκρίνιση που υπάρχει στο κοινό ανακοινωθέν της Λευκωσίας ότι αυτή η συνεργασία δεν στρέφεται εναντίον άλλης χώρας αποτελεί την συνήθη διατύπωση διπλωματικής αβρότητας. Γιατί είναι προφανές ότι οι τρείς χώρες αμύνονται συλλογικά έναντι της τουρκικής επιθετικότητας και υπό αυτή την έννοια δημιουργείται ένα νέο μέτωπο. Είναι μια επιθετική άμυνα κατά κάποιο τρόπο.
Φυσικά δεν στρέφονται κατά της Τουρκίας με την έννοια της επιθετικότητας. Δηλώνουν  όμως ότι υπερασπίζονται το διεθνές δίκαιο  και την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας , άρα ελέγχεται εκ των πραγμάτων η Τουρκία για την παραβατική συμπεριφορά της. Είναι εκ των πραγμάτων μια πράξη απομόνωσης της Τουρκίας για την συμπεριφορά της.

Το λάθος Βενιζέλου

Η κοινή δήλωση είναι ένα σημαντικό ντοκουμέντο που θα είχε ακόμη μεγαλύτερη σημασία, αν ο υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος ήταν πιο σαφής και πιο ουσιαστικός όσον αφορά την αποφασιστικότητα της Ελλάδας να υπερασπιστεί την Κυπριακή Δημοκρατία. Η δήλωση για την αποστολή δύο πολεμικών πλοίων, μίας φρεγάτας και ενός υποβρυχίου στην περιοχή, είτε δεν θα έπρεπε να γίνει καθόλου εφόσον εντάσσεται στο πλαίσιο των συμμαχικών υποχρεώσεων στην Μεσόγειο, είτε να τονιστεί ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να υπαναχωρήσει ποτέ από το νόμιμο δικαίωμά της να υπερασπίζεται τον ελληνισμό της Κύπρου.
Αντί λοιπόν ο κ. Βενιζέλος να στείλει ένα σαφές μήνυμα στην Τουρκία, συμπληρωματικό της κοινής δήλωσης των τριών χωρών, κατάφερε να θολώσει την στάση της Ελλάδας στην κυπριακή κρίση.  Σε κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερης πολιτικής σημασίας για τις εξελίξεις στην  περιοχή η τριμερής συνάντηση σε επίπεδο ηγετών Ελλάδας –Κυπριακής Δημοκρατίας και Αιγύπτου που θα γίνει στις 8 Νοεμβρίου στο Κάιρο, καθώς θα θέσει τα εγκαίνια για την πολύπλευρη συνεργασία των τριών χωρών και θα έχει αντίκτυπο και στις χώρες της περιοχής και στην Ευρώπη.

Μεσοβέζικη λύση

Απαντώντας σε συνεχείς ερωτήσεις δημοσιογράφων ο κ. Βενιζέλος δήλωσε ότι η  Ελλάδα, είναι μία χώρα που σέβεται τις διεθνείς υποχρεώσεις της και μετέχει σε διεθνείς αποστολές. Υπάρχουν διεθνείς αποστολές του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, στις οποίες μετέχει η Ελλάδα όπως συμβαίνει για παράδειγμα με την αποστολή του ΟΗΕ στο Λίβανο ή όπως συμβαίνει με την γνωστή επιχείρηση Αctive Endeavour στην Μεσόγειο, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Άρα, υπάρχει σταθερή ναυτική παρουσία της Ελλάδος στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό γίνεται για τους λόγους που είπα και είναι μία πραγματικότητα την οποία όλοι πρέπει να την λάβουν υπόψη τους, είπε ο υπουργός Εξωτερικών υπονοώντας την Τουρκία. 
Θέλοντας προφανώς η Ελλάδα να καθησυχάσει τον κυπριακό ελληνισμό για το κενό ασφάλειας που αισθάνεται και υπό την πίεση της Λευκωσίας «να κάνει κάτι», έγινε η σχετική ανακοίνωση. Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα , κάθε άλλο παρά θέλει στρατιωτική εμπλοκή. Ετσι βρέθηκε αυτή η μεσοβέζικη λύση που δεν εξυπηρετεί απολύτως τίποτα.
Στην ερώτηση σχετικά με την γνωστή  και απαράδεκτη δήλωση του ειδικού συμβούλου του γγ του ΟΗΕ κυρίου Άιντε ότι υπάρχει μια ντε φάκτο διαφορά μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας για την ΑΟΖ, ο κ. Βενιζέλος αντί να ασκήσει πίεση στον νορβηγό αξιωματούχο ενόψει της επίσκεψής του στην Αθήνα, του πρόσφερε πλήρη κάλυψη, ακατανόητη διπλωματικά.
Ο Έλληνας υπουργός δήλωσε ότι ο  κ. Άιντε  είναι ένας πολύ σοβαρός πολιτικός και ένας εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα που μπορεί να παίξει πολύ θετικό ρόλο στο Κυπριακό. Υπό αυτό το πρίσμα είπε ότι θέλει να ακούσει τις απόψεις του κ. Άιντε στις 5 Νοεμβρίου , κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, λέγοντας ότι «δεν θέλω να ακούω τις απόψεις του μέσω ενδιαμέσων, οι οποίοι μπορεί να εξυπηρετούν τις δικές τους σκοπιμότητες σε διάφορες εκδοχές τουρκικών ή διεθνών μέσων ενημέρωσης». Περίεργη δήλωση, διότι η δήλωση του Νορβηγού έγινε δημόσια και έχει καταγραφεί. Ας δούμε λοιπόν την διόρθωσή της έστω στις 5 Νοεμβρίου.
Στόχος του κυρίου Άιντε είναι να ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις στην Κύπρο. Αλλά πιθανή επιστροφή του κ. Αναστασιάδη στις συνομιλίες υπό την στρατιωτική πίεση της Τουρκίας , θα προκαλέσει πολιτικό σεισμό στην Κύπρο και στην Αθήνα. Η μερική έστω αναδίπλωση της Τουρκίας είναι αυτό που επιδιώκεται, αλλά η Άγκυρα, προς το παρόν τουλάχιστον δεν δείχνει τέτοια διάθεση.

Το κοινό ανακοινωθέν

Το κοινό ανακοινωθέν  που υιοθετήθηκε στην  συνάντηση της Λευκωσίας, όπου συμμετείχαν ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, και οι Υπουργοί Εξωτερικών της Αιγύπτου, Sameh Hassan Shoukry και της Κυπριακής Δημοκρατίας, Ιωάννης Κασουλίδης έχει ως εξής:

1. Ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος, κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, ο Υπουργός Εξωτερικών της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου, κ. Sameh Hassan Shoukry και ο Υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Ιωάννης Κασουλίδης είχαν σήμερα, 29 Οκτωβρίου 2014, τριμερή συνάντηση στη Λευκωσία. Είναι η τρίτη συνάντηση αυτού του τύπου μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών των τριών χωρών.

2. Ένας από τους βασικούς σκοπούς της συνάντησης ήταν η προετοιμασία της τριμερούς συνάντησης μεταξύ της Κύπρου, της Αιγύπτου και της Ελλάδας, που θα λάβει χώρα σε επίπεδο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων στις 8 Νοεμβρίου 2014 στο Κάιρο.

3. Συζητήθηκαν, επίσης, ζητήματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένων των τελευταίων εξελίξεων στο Κυπριακό ζήτημα, της πολιτικής μετάβασης στην Αίγυπτο και του περιφερειακού αντίκτυπου των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή (Συρία, Ιράκ, ISIL/εξτρεμιστική απειλή, Λιβύη, Γάζα, ΕΔΜΑ).

4. Εκφράζοντας τη βαθιά τους ανησυχία για την εξάπλωση της τρομοκρατίας σε όλη την περιοχή και ειδικότερα για την επέλαση του ISIL, που απειλεί ακόμη και την άμεση γειτονία μας, οι τρεις Υπουργοί επαναδιατύπωσαν τη δέσμευσή τους να συνεργαστούν στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλονται από τη διεθνή κοινότητα, προκειμένου να εμποδιστεί η ροή ξένων μαχητών, να τεθεί υπό έλεγχο η χρηματοδότηση του ISIL και να αποκαλυφθεί η πραγματική ιδεολογία του.

5. Οι Υπουργοί εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για την πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση κατά ενός στρατιωτικού σημείου ελέγχου στο Σινά που προκάλεσε σημαντικές ανθρώπινες απώλειες. Από το σοβαρό αυτό συμβάν γίνεται φανερό ότι η τρομοκρατία συνιστά ξεκάθαρα απειλή που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα.

6. Οι τρεις πλευρές επαναδιατύπωσαν τη στήριξή τους στον αγώνα του αιγυπτιακού λαού για δημοκρατία και ευημερία, καθώς και στην εφαρμογή του οδικού χάρτη, συμπεριλαμβανομένου του τελευταίου του σταδίου που αφορά στη διεξαγωγή των επερχόμενων βουλευτικών εκλογών. Υπογράμμισαν, επίσης, τη σημασία που έχει, στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, η μάχη κατά της τρομοκρατίας στην Αίγυπτο.

7. Οι τρεις πλευρές εξέτασαν την πρόοδο που έχει συντελεστεί στο πλαίσιο του υφιστάμενου μηχανισμού των τριμερών πολιτικών διαβουλεύσεων και εξέφρασαν την άποψη ότι αυτό το σχήμα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως υπόδειγμα για τον περιφερειακό διάλογο και τη συνεργασία, συμβάλλοντας στην εδραίωση της ειρήνης, της σταθερότητας και της ευημερίας στη Ανατολική Μεσόγειο. Ο εν λόγω τριμερής μηχανισμός, ως θετικός παράγοντας στο συνολικό πλαίσιο της ευρύτερης περιοχής, είναι ξεκάθαρο ότι δεν έχει σκοπό να λειτουργήσει εναντίον οποιασδήποτε χώρας της περιοχής.

8. Οι τρεις πλευρές συμφώνησαν, επίσης, να επεκτείνουν τον διάλογο σε άλλα επίπεδα, μεταξύ άλλων, μέσω στενού συντονισμού και συνεργασίας στα πολυμερή φόρα, καθώς και στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλονται υπέρ της προώθησης των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και του αραβικού κόσμου.

9. Οι Υπουργοί εξέφρασαν τη λύπη τους για τις πρόσφατες παράνομες ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν εντός της ΑΟΖ της Κύπρου, καθώς και για τις μη εγκεκριμένες σεισμικές έρευνες εντός της εν λόγω περιοχής. Υπογράμμισαν ότι οποιεσδήποτε μονομερείς ενέργειες υπονομεύουν περαιτέρω τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. 

10. Οι Υπουργοί υπογράμμισαν τη σημασία του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας επί της ΑΟΖ της και απηύθυναν έκκληση στην Τουρκία να σταματήσει όλες τις σεισμικές έρευνες που έχει προγραμματίσει εντός των θαλασσίων ζωνών της Κύπρου και να απέχει από κάθε παρόμοια ενέργεια στο μέλλον.

11. Υπογράμμισαν επίσης τη δέσμευση και τον σεβασμό των Κυβερνήσεών τους στο διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, στην οποία και οι τρεις χώρες είναι συμβαλλόμενα μέρη. Σε αυτό το πλαίσιο, εξέφρασαν τη θέση ότι η περιφερειακή ασφάλεια, η σταθερότητα και η ευημερία, προς όφελος των λαών της περιοχής, υπηρετούνται καλύτερα μέσω της προσχώρησης όλων των εμπλεκομένων χωρών στις καλά εδραιωμένες αρχές του διεθνούς δικαίου.

12. Οι τρεις Υπουργοί επαναδιατύπωσαν την κοινή τους πεποίθηση ότι η ανακάλυψη σημαντικών αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσε και πρέπει να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο για την ευρύτερη συνεργασία σε περιφερειακό επίπεδο, συμβάλλοντας έτσι στην ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή.

13. Τέλος, υπογραμμίζοντας τη σημασία που έχουν σε περιφερειακό επίπεδο η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και η εντατικοποίηση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην Ανατολική Μεσόγειο, εξέφρασαν την προθυμία τους να εργαστούν από κοινού για την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος της Μεσογείου από τη ρύπανση που προκύπτει από τις σχετικές με την εξόρυξη υδρογονανθράκων δραστηριότητες.

14. Αναγνωρίζοντας ότι ο τουρισμός είναι ένα ζωτικό στοιχείο για τις οικονομίες και των τριών χωρών, τα τρία μέρη συμφώνησαν να συνεργαστούν στενά με σκοπό την ενίσχυση της τουριστικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κοινών τουριστικών πακέτων και της ενίσχυσης της θαλάσσιας σύνδεσης μεταξύ των τριών χωρών. Η από κοινού προώθηση του τουρισμού, με τη συμμετοχή τόσο κρατικών όσο και ιδιωτικών φορέων, θα μπορούσε να διευκολύνει τα ταξίδια και τις τουριστικές επισκέψεις τόσο μεταξύ των αντίστοιχων προορισμών, όσο και από ξένες αγορές.