του Σπύρου Σουρμελίδη  

 
Η υπόθεση Novartis, ανεξαρτήτως ποιας συγκεκριμένης κατάληξης θα έχει , αποκάλυψε το μεγαλύτερο σκάνδαλο σε βάρος των ελλήνων, φορολογουμένων και ασφαλισμένων, το οποίο και οδήγησε (σε μεγάλο βαθμό)  στην χρεοκοπία της χώρας. Το σκάνδαλο με τον καθορισμό της τιμής των φαρμάκων και των τιμών που τα νοσοκομεία και Ταμεία προμηθεύονται ιατρικά υλικά. Ξεσκέπασε την υποκρισία όλων αυτών που χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για τα όσα συμβαίνουν στο χώρο της Υγείας όπως και για την κατάρρευση των ασφαλιστικών Ταμείων. Πρόκειται για ένα χορό δισεκατομμυρίων ευρώ, τα τελευταία 30 χρόνια. Άδειαζαν οι τσέπες ασφαλισμένων και φορολογουμένων και γέμιζαν πολλών εμπλεκομένων στο δίκτυο της υγείας. Μάλλον και των πολιτικών κομμάτων.

Πολιτικά κέρδη

Η φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα, το 1987  ήταν μόλις  193 εκατομμύρια ευρώ. Και το 2008 ήταν 8.676.000.000 δισεκατομμύρια ευρώ. Το 2010 άγγιξε τα 10 δις ευρώ. (Τα στοιχεία αυτά στηρίζονται στα επίσημα στοιχεία του κράτους, στον ΕΟΦ, στα στοιχεία που δίνουν οι ίδιες οι φαρμακευτικές εταιρίες για τις πωλήσεις τους. Η πορεία της φαρμακευτικής δαπάνης στην Ελλάδα απεικονίζεται στο διάγραμμα. Λεφτά που πλήρωναν οι πολίτες ως φορολογούμενοι, ως ασφαλισμένοι ή ως ιδιώτες).Η χώρα μέσα σ αυτά τα χρόνια δεν αντιμετώπισε λιμούς, επιδημίες ή καταστροφές. Η κατανάλωση παρά τους μύθους, δεν άλλαξε ποτέ σημαντικά. Οι φαρμακευτικές ανάγκες του πληθυσμού (πραγματικές και πλαστές, λόγω της συνταγογράφησης) δεν εκτινάχθηκαν ποτέ. Εκτινάχθηκε όμως η δαπάνη, το κόστος, τα λεφτά που πλήρωναν αφειδώς νοσοκομεία και Ασφαλιστικά Ταμεία.

Μέσα από διάφορα τεχνικά τρικ, αξιοποιώντας την δυσκολία κατανόησης των τεχνικών παραμέτρων που καθορίζουν το φάρμακο, κυρίως όμως στήνοντας μια μηχανή καθορισμού τιμών ώστε να δημιουργούνται τεράστιες υπεραξίες, το πολιτικό σύστημα, χάρισε τρισεκατομμύρια στις φαρμακοβιομηχανίες, οδηγώντας μέσα σε 20 περίπου χρόνια στην απόλυτη κατάρρευση.  Συγχρόνως το πολιτικό σύστημα και η κρατική μηχανή, κρατώντας ως βασικό εργαλείο την τιμολόγηση, επέτρεψαν σε γιατρούς, ή και φαρμακοποιούς, καθώς και σε νοσοκομειακούς παράγοντες, να αυθαιρετούν, συνταγογραφώντας ανεξέλεγκτα.
Ο ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) σε μελέτη του απέδειξε ότι το σύστημα υγείας στην Ελλάδα είναι το δεύτερο πιο αναποτελεσματικό και σπάταλο (μετά την Ιρλανδία) σε όλο τον κόσμο.
Η διαφορά φαρμακευτικής δαπάνης στην Ελλάδα και στην Σουηδία (ένα από τα καλύτερα και ακριβότερα συστήματα υγείας) είναι 4,5 δις ευρώ. Η Ελλάδα πλήρωσε το 2010,  8,5 δις ευρώ και η Σουηδία μόλις 4,1 δις ευρώ. Στον κάθε Έλληνα (ασφαλισμένο-φορολογούμενο) του αναλογούν 810 ευρώ το χρόνο για φάρμακα, ενώ στον κάθε σουηδό μόλις 380 ευρώ το χρόνο. 
Με τα χρόνια το σύστημα ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η στάση γιατρών που δημοσίως υποστήριζαν ότι δεν επιθυμούν να αλλάξει το σύστημα τιμολόγησης.
Οι μεγάλοι κερδισμένοι είναι δύο:
-Οι φαρμακευτικές εταιρίες
- Το πολιτικό σύστημα.
Το τελευταίο πρέπει κάποτε να απολογηθεί για την αλόγιστη δαπάνη που συνέβαλε στο χρέος της χώρας αλλά και στην διάλυση του ΕΣΥ. Η Βουλή καλείται να εξετάσει ως ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα, το πώς και το γιατί επετράπη αυτή η εκτίναξη της δαπάνης. Δεν ήταν ένα απλό λάθος, ήταν μια συνειδητή επιλογή, μια συνειδητή πολιτική που δυστυχώς εφαρμόστηκε από διαφορετικές κυβερνήσεις.
Τα υπερκέρδη των εταιριών δεν μπορεί να έμειναν μόνο στις εταιρίες. Στο περιθώριο των συνεδρίων και των ημερίδων για το φάρμακο, η συζήτηση αφορά τα  …έξοδα των εταιρών προς τρίτους.

 
Τιμολόγηση: Η πιο ακριβή συνταγή

Το ελληνικό κράτος τιμολογεί τα φάρμακα και μάλιστα τα φαρμακευτικά σκευάσματα. Το υπουργείο Εμπορίου στο παρελθόν, το υπουργείο Ανάπτυξης αργότερα όριζε μία μοναδική τιμή σε κάθε φαρμακευτικό προϊόν που εμφάνιζε κάθε εταιρία. Ήταν η λιανική τιμή του κάθε φάρμακου. Για τα νοσοκομεία πρέπει να πούμε ότι υπήρχε διαφορετική τιμή η λεγόμενη νοσοκομειακή (η οποία ήταν κατά 13% φτηνότερη από την χονδρική τιμή του κάθε φάρμακου)

Ούτε τα Ασφαλιστικά Ταμεία, ούτε τα νοσοκομεία είχαν την δυνατότητα να διαπραγματευτούν εκπτώσεις. Μόλις το 2011 τα νοσοκομεία  προχώρησαν σε διερευνητικούς διεθνείς ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς, για την αγορά φαρμάκων, πετυχαίνοντας εκπτώσεις στο εκπληκτικό ποσοστό από 80% έως και 93%. Οι οποίες ποτέ δεν αξιοποιήθηκαν. Αντιθέτως κόπηκαν οι ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί. Ήταν βλέπετε…πιλοτικοί!
Ο μηχανισμός της τιμολόγησης από το κράτος (αντί της προμήθειας μέσω διαγωνισμών  ή διαπραγματεύσεων)  έδινε την δυνατότητα στις φαρμακευτικές εταιρίες να προχωρούν σε συνεχείς αυξήσεις.
Το κράτος που πρακτικά είναι μονοψώνιο  (αφού  Ταμεία και νοσοκομεία αγοράζουν την συντριπτική πλειοψηφία των φαρμάκων) τιμολογούσε ακριβά αυτά που θα αγόραζε σχεδόν αποκλειστικά.
Τη μία στιγμή το κράτος ήταν ο διαιτητής που καθόριζε τη σχέση μεταξύ πωλητή -και αγοραστή και την αμέσως επόμενη στιγμή το κράτος ήταν ο αγοραστής.
Πως εξηγείται λοιπόν να δίνονται συνεχώς αυξήσεις;
Γιατί ένας πολιτικός αναγνώριζε υπερκέρδη για εταιρίες;
Η φάμπρικα της τιμολόγησης είχε και μία ακόμα πλευρά. Η τιμολόγηση γινότανε και γίνεται για φαρμακευτικά σκευάσματα, όχι για φαρμακευτικές ουσίες.
Αν το ίδιο φάρμακο (πχ, κάποιο χάπι) η εταιρία το παρουσίαζε σε άλλη συσκευασία με άλλο αριθμό χαπιών ή άλλη δοσολογία, πετύχαινε μια νέα τιμή.
Αυτό όμως που έχει σημασία για τον γιατρό και τον ασθενή είναι η ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΟΥΣΙΑ. Οι φαρμακευτικές ουσίες είναι σήμερα στην Ελλάδα 1800. Τα λεγόμενα φάρμακα (φαρμακευτικά σκευάσματα ή προϊόντα) είναι πρακτικά 6.500 και τυπικά 13.000.
Το κράτος κοστολογούσε κουτιά, σκευάσματα, εμπορικά προϊόντα. Όχι φαρμακευτική ουσία βάσει της ημερήσιας ανάγκης ενός ασθενούς.
Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό σε όλα τα επίπεδα.
1. Το κόστος της δαπάνης ανέβαινε ιλιγγιωδώς, χωρίς να υπάρχει καμία πραγματική ανάγκη.
2. Τα Ταμεία και τα νοσοκομεία βούλιαζαν υπό το βάρος χρεών, τα οποία δεν ήταν αναγκαία. Το σημαντικότερο, ήταν δαπάνες τις οποίες δεν μπορούσαν να ελέγξουν αφού η ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ άλλαζε τα δεδομένα κάθε 6μηνο.
3. Άρχισε να εξαφανίζεται η ελληνική βιομηχανία φαρμάκου που στα τέλη της δεκαετίας του 70 προσπάθησε να αναπτυχθεί. Δεν υπήρχε λόγος κάποιος να βρίσκεται στην περιπέτεια της βιομηχανίας , αφού μπορούσε να πετυχαίνει διόγκωση του κέρδους του ως απλός έμπορος ή μεσάζοντας.
 Το κόστος της φαρμακοδαπάνης έφτασε στο 3% του ΑΕΠ και στο 30% των συνολικών δαπανών της υγείας. Όταν το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ ή στην Νότιο Αφρική (χώρες όπου η φαρμακοβιομηχανία ασκεί τεράστια πολιτική επιρροή)  ήταν 14%.
Το κόστος της φαρμακοδαπάνης (3% του ΑΕΠ) ήταν λίγο μικρότερο από το κόστος του συνόλου της εξοπλισμών, 4,5% του ΑΕΠ.
Γενόσιμα η πρωτότυπα: Ένα ακόμα ψευτοδίλημμα
Το βασικό επιχείρημα στην δεκαετία του 90 ήταν η υπερβολική κατανάλωση φαρμάκων από τους Έλληνες. Ένα ψεύτικο επιχείρημα. Τα κουτιά πήγαιναν σε λάκκους (όπως στο Λαύριο). Μετά το 2010 η συζήτηση για τα γενόσιμα (αντίγραφα) φάρμακα ή τα πρωτότυπα, προκάλεσε την τεράστια ανησυχία στους ασφαλισμένους και γενικώς σε όλους μας.
Η απίστευτη από κάθε άποψη δήλωση του Ιατρικού Συλλόγου που προκάλεσε την ανησυχία δείχνει ότι το υπάρχον σύστημα τιμολόγησης και καθορισμού της διακίνησης, ήταν και είναι  αγαπητό τόσο στην κεντρική εξουσία, όσο και στις άμεσα εμπλεκόμενες επαγγελματικές ομάδες.
Ο τρόμος που προσπάθησε να σπείρει ο Ιατρικός Σύλλογος έδειξε  πως κάποιοι επιθυμούν να μείνουμε σ ένα χαοτικό σύστημα τιμολόγησης και επιλογής φαρμάκων.
Ο όρος γενόσιμα ή αντίγραφα φάρμακα, αφορά την εμπορική τους αξιοποίηση και όχι την θεραπευτική τους ικανότητα. Μια εταιρία που ανακαλύπτει και πρωτοκυκλοφορεί ένα φάρμακο, έχει την πατέντα(το δικαίωμα αποκλειστικής διακίνησης ) για 7-8 χρόνια. Αμέσως μετά όποια άλλη εταιρία θέλει, μπορεί να παρασκευάσει το ίδιο ακριβώς φάρμακο (με την ίδια φαρμακευτική δράση) και να το πουλάει. Μόνο που η τιμή του είναι εντυπωσιακά χαμηλότερη, ίσως και στο 15% της αξίας του πρωτότυπου. Γιατί; Γιατί πολύ απλά δεν έχει να αποσβέσει το κόστος της έρευνας και να κερδίσει από την ανακάλυψη.
Το θέμα αυτό γιατροί, ειδικοί, δημοσιογράφοι κα το μπέρδευαν με τον τόπο παρασκευής ενός φαρμάκου. Επειδή κάποιο φάρμακο είναι αντίγραφο δεν σημαίνει ότι είναι μαϊμού αλλά ούτε και ότι παρασκευάζεται στην Ινδία. Αντιθέτως υπάρχουν πάμπολλα πρωτότυπα που σήμερα παρασκευάζονται στην Ινδία, γιατί πολύ απλά οι εταιρίες εκεί έχουν χαμηλότερα μεροκάματα.
Η περίφημη πολυφαρμακία των Ελλήνων (η υποτιθέμενη αγάπη τους να καταναλώνουν πολλά φάρμακα) ήταν η θεωρία που προσπάθησε στην δεκαετία του 90, αλλά και αργότερα, να δικαιολογήσει την αύξηση της δαπάνης.
Τα τελευταία χρόνια η κεντρική εξουσία υπό το βάρος του κόστους και της διάλυσης των Ταμείων, ανέδειξε το πραγματικό αλλά όχι σημαντικότερο πρόβλημα, αυτό της συνταγογράφησης.
Πράγματι οι γιατροί συνταγογραφούσαν ανεξέλεγκτα, όμως το μεγαλύτερο μερίδιο στο κόστος το έχει η αρχική τιμολόγηση.
Συγχρόνως το κράτος (Ταμεία-νοσοκομεία)  δεν οργανώθηκαν ποτέ ώστε να ελέγχουν την συνταγογράφηση, τις πωλήσεις, την διακίνηση του φαρμάκου.
Έως σήμερα και παρά τις πιέσεις ακόμα και των τροικανών, η χώρα δεν έχει σύστημα κεντρικό και πλήρες ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Τυχαίο;

 
Το Μνημόνιο

Τον Σεπτέμβριο του 1983 θεσμοθετείται μια μεγάλη αλλαγή στην Ελλάδα: Το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Το κοινωνικό κράτος  παίρνει σάρκα και οστά, ο έλληνας (κυρίως ο φτωχότερος) αποκτά πρωτοβάθμια υγεία που ποτέ στο παρελθόν δεν είχε.

Το 2011 το ΕΣΥ κατέρρευσε υπό το βάρος απίστευτων χρεών και ελλειμμάτων.
Το Μνημόνιο Νο2 επισημοποίησε την πλήρη κατάρρευση και διάλυση του Κοινωνικού Κράτους. Μέσα σε 28 χρόνια φτάσαμε, από το όραμα,  στην ανυποληψία και την διάλυση.
Γύρω από το ΕΣΥ στήθηκε ένας χορός τρισεκατομμυρίων, αλλά τώρα δεν ξέρουμε καν αν υπάρχουν χρήματα για τα …χάπια του λαού. Μαθαίνουμε οτι υπήρχαν χρήματα για τα χάπια της εξουσίας.
Η ειρωνεία είναι, πως την συζήτηση για το τεράστιο και αδικαιολόγητο κόστος που πληρώνει ο έλληνας πολίτης για την υγεία, την έφερε πιεστικά μάλιστα η τρόικα, δηλαδή οι δανειστές μας, την ώρα που (και) η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου δεν έκανε  τίποτα για να μειώσει πραγματικά το κόστος. Οι τροικανοί για τους δικούς τους λόγους, ζητούσαν να μειωθούν οι δαπάνες. Το τραγικό ήταν πως οι κυβερνήσεις και το κράτος, δέσμιοι του πελατειακού συστήματος που τους βαραίνει, αντί να μειώσουν τις αδικαιολόγητες δαπάνες, άφηναν  το σύστημα να διαλύεται παρουσιάζοντας συνεχώς αναληθείς πληροφορίες για την δήθεν μείωση του κόστους.  Η πίεση  ήταν μεγάλη και η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου με υπουργό τον Α. Λοβέρδο, αναγκάστηκε να έρθει σε σύγκρουση με τους γιατρούς και  τους φαρμακοποιούς, μια σύγκρουση που ανέδειξε   την απόλυτη σήψη που επικρατεί στο σύστημα. Η κυβέρνηση ήδη από τον Μάρτιο του 2011 είχε ψηφίσει νόμο για την οριζόντια μείωση των τιμών των φαρμάκων κατά 50%. Ο νόμος δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Έγιναν κάποιες μικρές προσαρμογές.
Η κεντρική εξουσία προκειμένου να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των δανειστών , έκλεισε  τα περιθώρια κέρδους για εκείνες τις ομάδες που είχαν επίσης τεράστιο όφελος από την αύξηση της φαρμακοδαπάνης.
Αυτό δεν έγινε όμως αποδεκτό. Οι γιατροί όπως και οι φαρμακοποιοί δεν μπορούσαν να αποδεχθούν πως η μείωση της δαπάνης –ειδικά για τα φάρμακα- θα περάσει μέσα από διαδικασίες που πλήττουν τους ίδιους.
Οι ανακοινώσεις του ιατρικού Συλλόγου το 2012, ήταν  απαράδεκτες από κάθε άποψη, αφού πέτυχαν να σπείρουν  τον πανικό στον κάθε ασθενή σε ότι αφορά την ποιότητα των φαρμάκων που θα του δίνουν.
Οι φαρμακοποιοί αντιδρώντας στην μείωση του ποσοστού κέρδους που θα έχουν σε κάθε φάρμακο, κτύπησαν  εκεί που «πονάει», στα χρέη του δημοσίου προς αυτούς, μεταφέροντας το πρόβλημα στους ασφαλισμένους.
Κανείς όμως δεν έκανε  τίποτα ώστε να μειωθεί η δαπάνη και για τον ασφαλισμένο.
Οι τροϊκανοί, η κυβέρνηση, το πολιτικό σύστημα, αλλά και οι ομάδες άμεσου ενδιαφέροντος, συμφώνησαν  σε ένα: Επέβαλαν πλαφόν δαπανών για το κράτος. Το κόστος,  περιορίστηκε στα 2 δις ευρώ το έτος , για το κράτος (ταμεία και νοσοκομεία) , αλλά μεταφέρθηκε στον ασφαλισμένο. Ο ασφαλισμένος  που συγχρόνως είναι και ο βαριά φορολογούμενος πολίτης, αν και πληρώνει διπλά και τριπλά το ΕΣΥ, αν και του κόβουν συντάξεις, ήταν πλέον υποχρεωμένος να πληρώσει τα φάρμακα του. Αν δεν έχει, απλώς δεν θα έχει και φάρμακα!

 
Η Μοναξιά της Φωτεινής Σκοπούλη

Στην κυβέρνηση Σαμαρά- Βενιζέλου το 2012 η ΔΗΜΑΡ (Φώτης Κουβέλης) όρισε υφυπουργό Υγείας την Φωτεινή Σκοπούλη. Υπουργός Α. Λυκουρέντζος και αναπληρωτής υπουργός ο Μάριος Σαλμάς. Από την πρώτη ώρα έγινε φασαρία για το ποιος θα αναλάβει τα φάρμακα. Έγινε μεγάλος ντόρος (και δημοσιογραφικά) ώστε να μη πάρει την αρμοδιότητα η κα Σκοπούλη. Λίγο αργότερα η κα Σκοπούλη δήλωνε ότι υπάρχει πολιτικό χρήμα στον χώρο της Υγείας αναφέροντας μάλιστα ότι διακινείται μαύρο χρήμα 15-20 δις ευρώ. Με δημοσιεύματα «μαθαίναμε» ότι η κα Σκοπούλη είναι άσχετη αν δεν είναι και τρελή.
 
 
ΠΛΑΙΣΙΟ 1