του Σωτήρη Σιδέρη

Μετά την ήττα του οικονομικού success story από τον ίδιο τον ελληνικό λαό στις ευρωεκλογές ήρθε και η κατάρρευση του διπλωματικού success story που καλλιέργησε η κυβέρνηση με τα μυθεύματα της «ευρωπαικής ΑΟΖ», καθώς στα σχετικά ντοκουμέντα της Συνόδου Κορυφής (26-27 Ιουνίου2014), δεν υπάρχει καμία αναφορά και μάλιστα επί ελληνικής προεδρίας.

Στο ντοκουμέντο της Συνόδου Κορυφής για την ευρωπαϊκή θαλάσσια στρατηγική, όχι μόνο δεν γίνεται καμία σχετική αναφορά, αντίθετα δεν υπάρχει ίχνος πίεσης προς την Τουρκία να συμμορφωθεί με τους διεθνείς κανόνες, τους οποίους επικαλείται η ΕΕ προκειμένου να διευθετούνται οι όποιες διαφορές.

Η ελληνική διπλωματική φούσκα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη τα τελευταία δύο χρόνια επί «πατριωτικής» διακυβέρνησης Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος υποχώρησε άτακτα στο θέμα της ανακήρυξης της ΑΟΖ για την οποία είχε δεσμευθεί προσωπικά με τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης αμέσως μετά τις εκλογές του 2012. Θυμίζουμε επίσης, το βατερλό της βαλκανικής πολιτικής, το πάγωμα των σχέσεων με την Τουρκία που έχει κλιμακώσει την ένταση στο Αιγαίο και την Κύπρο την πλήρη αποστασιοποίηση στο Κυπριακό και τώρα, έρχεται, φυσιολογικά, το τέλος της «Ευρωπαικής ΑΟΖ».

Το θέμα αυτό χρησιμοποιήθηκε από τον κ. Σαμαρά ως επικοινωνιακό αντίβαρο στην μη ανακήρυξη της ΑΟΖ και με την συνέργεια της Επιτρόπου Μαρίας Δαμανάκη προέβαλλε δήθεν ως εναλλακτική επιλογή το θέμα αυτό, ότι δηλαδή η Ευρωπαική Ενωση θα παρέμβει στηρίζοντας την ελληνική πολιτική έναντι των τουρκικών προκλήσεων και θα υποβοηθούσε την «διπλωματία των οριοθετήσεων» στην Ανατολική Μεσόγειο». Ωστόσο, η ΕΕ σε καμία περίπτωση δεν παρενέβη μεταξύ Ελλάδας –Τουρκίας, ούτε είχε ποτέ τέτοια διάθεση.

Οι συστάσεις που απευθύνει η ΕΕ μέσω της ευρωπαικής στρατηγικής για την ασφάλεια στην θάλασσα, δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της έντασης που προκαλεί η Τουρκία και στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, ενώ ιδιαίτερα προκλητική και απειλητική είναι έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η υποχρέωση της Τουρκίας και όλων των κρατών που επιθυμούν την ένταξη στην ΕΕ να κυρώσουν την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν υπονοείται καν στο σχετικό κείμενο. Υποτίθεται ότι η Ελλάδα αποσκοπούσε στην άσκηση πίεσης προς αυτή την κατεύθυνση, με στόχο να αποσπάσει μια διατύπωση στα συμπεράσματα. Ούτε αυτό κατάφερε...

Ωστόσο η κυβέρνηση οφείλει επιτέλους να τοποθετηθεί υπεύθυνα και να απολογηθεί για τα συνεχόμενα διπλωματικά λάθη και τις ανεπάρκειές της και στο πλαίσιο αυτό να δηλώσει ποιοι είναι οι στόχοι της στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτή την στιγμή δεν υπάρχει καν ατζέντα εξωτερικής πολιτικής, δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός και οι προοπτικές δεν είναι ευοίωνες.

Ψυχροπολεμικές κινήσεις

Η ΕΕ επικαλείται και την Κοινή Πολιτική Αμυνας και Ασφάλειας που υιοθετήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο προωθώντας την περαιτέρω στρατικοποίηση της πολιτικής της και στην θαλάσσια στρατηγική της, ενώ ιδιαίτερα προκλητική είναι απέναντι στην Ρωσία.Η Σύνοδος Κορυφής αποφάσισε την υπογραφή Συμφωνιών Σύνδεσης Σταθεροποίησης με την Ουκρανία και την Μολδαβία, αποφάσεις που προφανώς προκαλούν τη Μόσχα γιατί αυτές οι συμφωνίες έχουν στρατηγικό χαρακτήρα και για την ΕΕ και για τις χώρες με τις οποίες συνδέεται. Από μία άποψη είναι ένας ψυχρός οικονομικός πόλεμος τις διαστάσεις του οποίου δεν έχουμε δεί ακόμη στο σύνολό του, ούτε τις γεωπολιτικές παρενέργειες που θα προκαλέσει. Το σίγουρο είναι ότι η ένταση καλλιεργείται πλέον σε όλα τα επίπεδα, εκτός από τις ΗΠΑ και από την ΕΕ και αυτό επιτείνει το κλίμα αστάθειας.

Η στρατηγική της ΕΕ στην θάλασσα θα συνοδευτεί από ένα «σχέδιο δράσης» το οποίο θα προβλέπει συγκεκριμένα στάδια εργασίας και μια έκθεση αξιολόγησης που θα ολοκληρωθεί ως τα τέλη της ιταλικής προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η στρατηγική ασφάλειας της ΕΕ ορίζεται πλέον ως πολυτομεακή, δηλαδή απλώνεται σε όλα επίπεδα της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και επιχειρεί να ομογενοποιήσει την νομοθεσία των χωρών της ΕΕ, ενώ παράλληλα τα κράτη διατηρούν έναν βαθμό αυτονομίας στην χρήση των στρατιωτικών και λιμενικών μέσων.

Ζώνες συμφερόντων

Το σχετικό ντοκουμέντο στρατηγικής καθορίζει οκτώ ζώνες συμφερόντων για τη θαλάσσια ασφάλεια των Ευρωπαίων. Ουσιαστικά, η φιλοσοφία της ΕΕ ταυτίζεται με το δόγμα του ΝΑΤΟ, (προστασία πηγών ενέργειας, τρομοκρατία κλπ) άλλωστε λειτουργούν συμπληρωματικά. Τα σχέδια όμως αυτά όταν εξελιχθούν θα έχουν τεράστιο οικονομικό κόστος με αμφίβολα αποτελέσματα, γιατί η ΕΕ προσπαθεί να επιβληθεί και όχι να συνεργαστεί με τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου. Η εικόνα της πολιτικής της ΕΕ στην Μεσόγειο είναι αποκρουστική καθώς έχει στηρίξει και έχει συμμετάσχει ενεργά στην αποσταθεροποίηση πολλών χωρών της περιοχής, της Λιβύης, της Συρίας ακόμη και της Αιγύπτου και του Ιράκ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο έγγραφο στρατηγικής που θα υιοθετηθεί από την Σύνοδο Κορυφής δεν υπάρχει καμία αναφορά σε στρατηγικό σχεδιασμό για την ανάπτυξη των σχέσεων με τις χώρες της περιοχής, γίνονται υποκριτικές αναφορές στην ανάγκη διατήρησης της ειρήνης, την στιγμή που έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο η ανθρωπιστική καταστροφή στην Συρία ή την Λιβύη. Αντίθετα, γίνεται συνεχής αναφορά στην «προστασία συμφερόντων» της ΕΕ γεγονός που υποδηλώνει και τα τυχοδιωκτικά χαρακτηριστικά της ΕΕ.

Οι οκτώ ζώνες συμφερόντων όπως εμφανίζονται στο κείμενο υπογραμμίζουν:

• την ασφάλεια της ΕΕ, των κρατών μελών της και των πολιτών της.
• τη διατήρηση της ειρήνης
• την προστασία απέναντι στους κινδύνους και τις απειλές για την ασφάλεια (προστασία σημαντικών υποδομών, λιμενικών εγκαταστάσεων, υποθαλάσσιων αγωγών κλπ.),
• την ελευθερία ναυσιπλοΐας
• την προστασία των οικονομικών συμφερόντων (θαλάσσιοι ενεργειακοί πόροι, αξιοποίηση φυσικών και θαλάσσιων πόρων στις διάφορες θαλάσσιες ζώνες και στην ανοικτή θάλασσα, έλεγχος παράνομης αλιείας, οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, όπως η αποκλειστική οικονομική ζώνη, κλπ.),
• τη γνώση της συνολικής κατάστασης των θαλάσσιων περιοχών,
• τη διαχείριση των θαλάσσιων συνόρων της ΕΕ και των θαλάσσιων ζωνών,
• την προστασία του περιβάλλοντος και την επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στις θαλάσσιες ζώνες και στις παράκτιες περιοχές.

Η στρατηγική αναφέρεται επιπλέον και σε ορισμένους κοινούς κινδύνους και απειλές:

• χρήση βίας ή απειλών κατά των θαλασσίων ζωνών των κρατών μελών, που προφανώς αναφέρεται στην Κυπριακή Δημοκρατία χωρίς καμία εξειδίκευση προφανώς για να μην ενοχληθεί η Τουρκία,
• επιθετικές πράξεις κατά της ασφάλειας των ευρωπαίων πολιτών και κατά των οικονομικών συμφερόντων στη θάλασσα (θαλάσσιες διαφορές, ένοπλες συγκρούσεις...),
• οργανωμένο ή διασυνοριακό έγκλημα (θαλάσσια πειρατεία και ένοπλες ληστείες στη θάλασσα, εμπορία ανθρώπων και μεταναστών, δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος που διευκολύνουν την παράνομη μετανάστευση, το λαθρεμπόριο όπλων και ναρκωτικών, το λαθρεμπόριο εμπορευμάτων),
• τρομοκρατία και άλλες παράνομες πράξεις στη θάλασσα ή σε λιμένες, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνοεπιθέσεων,
• διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής,
• απειλές για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας (άρνηση πρόσβασης στη θάλασσα, απόφραξη θαλάσσιων οδών),
• περιβαλλοντικοί κίνδυνοι (μη βιώσιμη εκμετάλλευση φυσικών και θαλάσσιων πόρων, όπως είναι η παράνομη αλιεία, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος λόγω της παράνομης ή τυχαίας απόρριψης, η χημική ρύπανση κλπ.),
• φυσικές καταστροφές ή καταστροφές που προκαλεί ο άνθρωπος, καθώς και ακραία φυσικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής,
• λεηλασία των αρχαιολογικών θησαυρών.

Διεθνές Δίκαιο

Η ΕΕ επισημαίνει την ανάγκη σεβασμού των κανόνων και των αρχών του διεθνούς δικαίου, την συμμόρφωση με την Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και υποστηρίζει την διευθέτηση των διαφορών μέσω των αρμοδίων διεθνών δικαστηρίων. Επισημαίνει σε σχετική παράγραφο ότι η ΕΕ υποστηρίζει την διατήρηση της ειρήνης σύμφωνα με τις προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών και την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών, αναφορές που είναι μόνιμες στα κείμενα της ΕΕ. Η στρατηγική συμπληρώνεται θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένη μέχρι το τέλος του 2014, με ένα κυλιόμενο σχέδιο δράσης με διάφορα σκέλη εργασίας.