του Σωτήρη Σιδέρη

Στο ερώτημα αν η Αθήνα και τα Σκόπια έπρεπε να υπογράψουν τώρα την μεταξύ τους συμφωνία ή να την παραπέμψουν στο μέλλον, η απάντηση είναι απόλυτα  καταφατική.  Η Ελλάδα έχει υποφέρει από την αναβλητικότητα, την παραπομπή των λύσεων στο μέλλον, από την καλλιέργεια ψευδαισθήσεων ότι στο μέλλον όλα θα είναι ρόδινα, κάτι που ουδέποτε επιβεβαιώθηκε, ούτε στο Αιγαίο, ούτε στην Κύπρο, αντίθετα η χώρα επιβαρύνεται πολιτικά και διπλωματικά.  Η πίεση του διεθνούς παράγοντα, ιδιαίτερα των ΗΠΑ ήταν ισχυρή  και καταλυτική για να υπάρξει συμφωνία, καθώς η Ουάσιγκτον την θεώρησε επιβεβλημένη για γεωπολιτικούς λόγους.

 Οι σχέσεις  με την Ρωσία οξύνονται και τα βαλκάνια αποτελούν  ένα ακόμη πεδίο ανταγωνισμού. Στο πλαίσιο αυτό η επίλυση των προβλημάτων αποτελεί στρατηγική επιλογή και της ΕΕ και των ΗΠΑ και υπό αυτό το πρίσμα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η υπό πίεση επιτευχθείσα συμφωνία Ελλάδας –ΠΓΔΜ. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΗΠΑ πίεσαν αφόρητα τον Ζάεφ για την αλλαγή του συντάγματος, αλλά ταυτόχρονα υπερασπίστηκαν την μακεδονική γλώσσα και μάλιστα έβαλαν τον Νίμιτς, σύμφωνα με πληροφορίες, να πληροφορήσει την Αθήνα ότι ο ίδιος δεν θα δεχθεί να μην υπάρχει  η συγκεκριμένη αναφορά στην συμφωνία.

Ο αλυτρωτισμός 

Το αν επιτεύχθηκαν κάποιοι εθνικοί στόχοι με αυτή την συμφωνία είναι υπό εξέταση με την έννοια ότι οι συμβιβασμοί έχουν θετικά και αρνητικά. Ως προς το κύριο θέμα της διένεξης, τον αλυτρωτισμό, πέρα από την αλλαγή του συντάγματος και τις διατυπώσεις σε κάποιο χαρτί, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο αλυτρωτισμός είναι ιδεολογία  και οι ιδεολογίες  αντιμετωπίζονται πιο αποτελεσματικά με τα ίδια όπλα , παρά με γραπτά κείμενα. Γιατί οι συμφωνίες δεσμεύουν μεν τα κράτη, αλλά τα κράτη δεν μπορούν να εμποδίσουν την ανάπτυξη αλυτρωτικών κινήσεων, από ιδιώτες, ξένες δυνάμεις (που περισσεύουν στα βαλκάνια) και παρακρατικούς μηχανισμούς. Αν η Ελλάδα θέλει θεμελιώδεις αλλαγές πρέπει και η ίδια να αλλάξει θεμελιωδώς την πολιτική της κουλτούρα και από αμυντική , διστακτική και φοβική να την μετατρέψει σε εξωστρεφή, θετική και κοσμική. Αυτή η αλλαγή σε συνδυασμό με οικονομική πρόοδο , συνεργασία και ανάπτυξη μπορούν να αποτελέσουν τον καταλύτη ενός καλύτερου μέλλοντος. Διαφορετικά, οι εθνικισμοί θα οξύνονται και θα κυριαρχήσουν και οι  όποιες συμφωνίες θα καταστούν σύντομα κενό γράμμα.

Αντιφάσεις

Η συμφωνία με την ΠΓΔΜ πέρασε από πολλά στάδια , πολιτικά και διπλωματικά  επί δεκαετίες και η κατάληξη είναι σίγουρα αμφιλεγόμενη και εμπεριέχει ήδη σημεία που εύκολα μπορούν να την εκτροχιάσουν.  Και οι δύο χώρες είχαν κόκκινες γραμμές τις οποίες οι ίδιες οι ηγεσίες τους αποχρωμάτισαν για να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό. Υπάρχουν διατάξεις αντιφατικές που στην πορεία θα υπονομεύουν την εφαρμογή της. Και εκεί πρέπει να πρυτανεύσει και πάλι ο διάλογος και όχι η τάση για ισοπέδωση.

Η Ελλάδα κατέγραψε ένα θετικό αποτέλεσμα στο ονοματολογικό και τον αλυτρωτισμό  αλλά σε άλλες διατάξεις τα θετικά υπονομεύονται από την αναγνώριση της μακεδονικής ταυτότητας. Αυτή η αντιφατικότητα από τη μία διάταξη στην άλλη είναι το πλέον αρνητικό στοιχείο και η μακρά περίοδος  που ακολουθεί για την ολοκλήρωση των διαδικασιών, δυνητικά δεν αποκλείει την υπονόμευσή της, πριν την εφαρμογή της . Σίγουρα αναμένεται να εκδηλωθούν και προσπάθειες διαφορετικής ερμηνείας από δυνάμεις στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ, που ούτως ή άλλως θα αναζητούν αφορμές και αιτίες ακύρωσής της . Κυρίως το τελευταίο διάστημα δόθηκε η εντύπωση πρόχειρου κλεισίματος της συμφωνίας.  Για παράδειγμα στην συμφωνία υπάρχει διάταξη, σύμφωνα με την οποία τα δύο κράτη απαγορεύεται να χρηματοδοτούν ομογενειακές οργανώσεις που θα διακηρύσσουν τον αλυτρωτισμό. Θα μπορούν όμως να το κάνουν ιδιώτες. 

Ερώτημα προς ΝΔ

 Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Αλέξης Τσίπρας ζήτησε από τον Ζάεφ να δεσμευθεί ότι θα ολοκληρώσει τις διαδικασίες εντός του 2018 προκειμένου να μην εκκρεμεί η συμφωνία κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, δηλαδή το 2019 με το σκεπτικό ότι οι εκλογές θα γίνουν το επόμενο έτος. Ο Ζάεφ το δέχθηκε.  Πέρα από τα σχέδια του Τσίπρα, υπάρχει και μια ακόμη εξίσου σοβαρή παράμετρος. Το μείζον πολιτικό ερώτημα  που τίθεται είναι, τι θα γίνει αν οι εκλογές , για πολλούς λόγους γίνουν στην Ελλάδα, εντός του τρέχοντος έτους ή το 2019 πριν την κύρωση της συμφωνίας από τη βουλή.
Κυρίως, το ερώτημα απευθύνεται στη ΝΔ. Αν οι εκλογές γίνουν εντός του 2018 και τις κερδίσει,  τι θα κάνει με την συμφωνία? Θα την ακυρώσει , δεν θα την φέρει καν στη βουλή? Με βάση το σημερινό σκεπτικό της, θα την ακυρώσει και δεν θα την φέρει στη βουλή, οπότε αναλαμβάνει και την ιστορική ευθύνη. Αφού όμως η ΝΔ πολλές φορές προκαλεί εκ των προτέρων τον Καμμένο να παραιτηθεί αφού διαφωνεί με την κυβέρνηση, μήπως και η ίδια πρέπει να απαντήσει προκαταβολικά ποια θα είναι η στάση της σε περίπτωση πρόωρων εκλογών και σε περίπτωση που ο Τσίπρας δεν προλάβει να την φέρει στη βουλή αν δεν έχει ολοκληρώσει ο Ζάεφ τις διαδικασίες;
Αλλά ακόμη και η συμφωνία ψηφιστεί από την παρούσα βουλή, η ΝΔ θα την επαναδιαπραγματευθεί ή θα την ακυρώσει;

Το παρασκήνιο

Πρωταγωνιστής στο παρασκήνιο για την επίτευξη της συμφωνίας ήταν ο Γουές Μίτσελ, βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και οι Αμερικανοί πρέσβεις στην Αθήνα και τα Σκόπια. Το προσωπικό κόστος της συμφωνίας ανέλαβαν οι Τσίπρας και Ζάεφ,  εν γνώσει τους ότι έχουν κάνει υποχωρήσεις και παραχωρήσεις και γι αυτό θα κατηγορηθούν, αλλά προτίμησαν να αναλάβουν το κόστος, παρά να το παραδώσουν στις επόμενες κυβερνήσεις.
Από  τις βαλτικές χώρες μέχρι τα δυτικά βαλκάνια αναπτύσσεται μια νέα πολιτική πραγματικότητα. Δυνάμεις που  περιχαρακώνονται από την ΕΕ, που  ισορροπούν μεταξύ ΗΠΑ, ΕΕ  και Ρωσίας, αλλά διακρίνονται για την ακροδεξιά τους ιδεολογία επηρεάζουν πλέον ανοιχτά τις εξελίξεις. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Όρμπαν, φιλοδοξεί να γίνει ιδεολογικός ηγέτης μιας νέας τάξης πραγμάτων. Ξεκίνησαν ως αντιμεταναστευτικά κινήματα, στην συνέχεια άρχισαν να περιορίζουν ελευθερίες, τροποποιούν τα συντάγματά τους και αλλάζουν τους κανόνες του κράτους δικαίου. Οδηγούνται στην απολυταρχία. Σύντομα, ο εθνικισμός τους θα απαιτεί περισσότερο ζωτικό χώρο και αυτός ο χώρος είναι τα γειτονικά κράτη. Υπό αυτή την οπτική, η επίτευξη συμφωνίας με την Βόρεια Μακεδονία ήταν επιβεβλημένη. Μια νέου τύπου γεωπολιτική αταξία βρίσκεται προ των πυλών και η Ελλάδα οφείλει να έχει στο ραντάρ της κάθε δυνατότητα υπεράσπισης του εθνικού της χώρου και αυτό γίνεται μόνο με συμφωνίες. Εννοείται ότι τα λάθη στις συμφωνίες έχουν κόστος και αυτό θα φανεί στο μέλλον , πόσο μεγάλο η μικρό θα είναι.

Τα διδάγματα

Τα σενάρια για την αντοχή του Ζάεφ, την επικράτηση στο δημοψήφισμα ή τις εκλογές  είναι πολλά. Επιφυλάξεις υπάρχουν και είναι αυτονόητες σε πολλούς όσον αφορά τις τελικές διατυπώσεις της συμφωνίας. Όλα αυτά θα αποτελέσουν ένα πολύμηνο πολιτικό θρίλερ που σε τελική ανάλυση θα διδάξει πολλούς πολλά. Πρώτον στους πολιτικούς και τον λαό της Βόρειας  Μακεδονίας ότι και ο αυτοπροσδιορισμός έχει όρια και κανόνες. Δεύτερον ότι οι βεβαιότητες είναι ισχυρές ότι διαρκεί η εσωστρέφεια. Τρίτον ότι η ευημερία ενός λαού βρίσκεται ενίοτε σε συνάρτηση με τις σχέσεις με τους γειτονικούς λαούς. Στους πολιτικούς και τον ελληνικό λαό θα διδάξει ότι δεν είναι ο περιούσιος λαός που δικαιώματα στις ζωές των άλλων λαών. Ότι όσο περισσότερο ένας πολιτικός ιχνογραφεί το προφίλ του αλάθητου υπουργού ή ηγέτη, τόσο πιο θορυβώδης είναι η πτώση του και η απομυθοποίησή του, ότι η καλύτερη υπεράσπιση του μέλλοντός μας περνά από τον σεβασμό και την αναγνώριση των δικαιωμάτων και των άλλων λαών. Αυτό  άλλωστε μπορεί να καταστήσει την Ελλάδα κυρίαρχη δύναμη, πολιτικής και πολιτισμού και όχι η ένταση, ο φόβος, η αντιπαράθεση, ο εθνικισμός.