Ειδικού Συνεργάτη

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η σύγκρουση Ισραήλ -Χαμάς έχουν μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, όμως το πραγματικό πρόβλημα εστιάζεται στην απουσία στρατηγικής εξόδου από τις πολεμικές συγκρούσεις και στη διαμόρφωση νέων συνθηκών ασφαλείας στην Ευρώπη και στη Νοτιο- Ανατολική Μεσόγειο. Ο υποβαθμισμένος ρόλος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και οι έντονες διεργασίες μεταξύ Τουρκίας -Αιγύπτου -Λιβύης και ΗΠΑ δημιουργούν την εντύπωση ότι η Άγκυρα επιχειρεί να έμπρακτα πλέον να ακυρώσει σε μεγάλο βαθμό τα δικαιώματα της Ελλάδας ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, όπως απορρέουν από το διεθνές δίκαιο και να επιβάλλει εκτρωματικές λύσεις.

Η επίσκεψη του Ερντογάν στην Αίγυπτο είχε στην ατζέντα της και αυτό το ζήτημα. Ταυτόχρονα, το σχέδιο “εξορύξεις χωρίς ΑΟΖ”, που αποδέχεται και ο Μητσοτάκης προκαλεί εντονότατη ανησυχία. Η απουσία οριοθετημένων ΑΟΖ και η λογική της ενεργειακής “μπίζνας” κερδίζει έδαφος. Η Αθήνα σιωπά και κινείται όπως πάντα υπό απόλυτη αδιαφάνεια, εγκλωβισμένη στο δόγμα του προκεχωρημένου φυλακίου. Η Τουρκία όμως ενεργητικότατη, διεκδικεί φυσικό αέριο που δεν της ανήκει εντασσόμενη ευχαρίστως σε αυτό το σχέδιο. Η Ελλάδα όμως, είναι έτοιμη να εκχωρήσει κυριαρχικά δικαιώματα ;

Το παρασκήνιο και η σιωπηλή Ελλάδα

Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ εστιάζουν στη στρατηγική ένταξης της Μολδαβίας, της Γεωργίας και της Ουκρανίας στην ευρωατλαντική συμμαχία δεσμεύοντας σημαντικούς πόρους και πολιτικό κεφάλαιο, περιορίζοντας τις παρεμβάσεις στη ΝΑ Μεσόγειο.
Ο κίνδυνος αστάθειας στην περιοχή μας αυξάνει όσο το ΝΑΤΟ και η ΕΕ δεν έχουν σαφή στρατηγική στη ΝΑ Μεσόγειο και οι νέες ρυθμίσεις ασφαλείας στην περιοχή καθορίζονται από την ισχύ των κρατών της περιοχής.

Η αστάθεια στη Λιβύη αναδεικνύει την τουρκική εξωτερική πολιτική, η οποία διαμορφώνει συμμαχία με την Αίγυπτο, προσδοκώντας σε ρυθμίσεις ως προς την ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού με την  Αίγυπτο. Με τον τρόπο αυτό η διαπραγμάτευση της Τουρκίας με την Ελλάδα, Αίγυπτο και Λιβύη περιορίζεται  μόνον δυτικά του 28ου Μεσημβρινού.

Δυτικά του 28ου Μεσημβρινού τέμνονται οι ΑΟΖ Ελλάδας/Αιγύπτου και Τουρκίας /Λιβύης, δηλαδή η Τουρκία θέλει  να διαπραγματευθεί για την περιοχή μεταξύ Καστελόριζου, Ρόδου, Καρπάθου, Κρήτης, καθώς ήδη θα έχει ρυθμίσει με την Αίγυπτο την εν δυνάμει ελληνική ΑΟΖ μεταξύ 28ου και 30ου Μεσημβρινού. Με την μέθοδο αυτή το Καστελόριζο δεν θα έχει καμία επήρεια σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, ενώ η Κύπρος θα περιβάλλεται από την τουρκική ΑΟΖ. Όσο η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει παθητικά τις εξελίξεις, είναι βέβαιο ότι θα βρεθεί προ δυσάρεστων εξελίξεων. Προφανώς και πρέπει να επιβεβαιωθεί με κάποιο τρόπο, δημόσια μάλιστα η θέση της Αιγύπτου, ότι δεν θα προβεί σε καμία κίνηση αν πρώτα δεν διαβουλευθεί με την Ελλάδα. Σε διπλωματικούς κύκλους επικρατεί αναβρασμός, καθώς η ελληνική πλευρά σιωπηρώς φαίνεται να αποδέχεται τις ρυθμίσεις και προετοιμάζει την κοινή γνώμη για την εφαρμογή σχεδίων, τα οποία ευνοούν διεθνείς παράγοντες, προκειμένου η Τουρκία να παραμείνει στο δυτικό στρατόπεδο.

Χαρακτηριστικές οι πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού νησιωτικής πολιτικής ότι η «μισή Κύπρος είναι ήδη τουρκική» και σε «fake μάχες όπως της χούντας» χαρακτηρίζοντας πιθανόν έτσι κάθε προσπάθεια ανατροπής στους σχεδιασμούς της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Με τις νέες ρυθμίσεις ουσιαστικά οι σχέσεις της χώρας μας με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ περνούν από την Άγκυρα, σε πλήρη αντιδιαστολή με τον πάγιο στόχο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής οι ευρωατλαντικές σχέσεις της Τουρκίας να καθορίζονται από την Αθήνα.

Η ανισορροπία του ΝΑΤΟ και η ένταξη της Τουρκίας στο Forum

Η ουσία είναι ότι παρά τις δημόσιες επικλήσεις περί του αντιθέτου, εγκαταλείπεται σιωπηρά η προσφυγή σε διεθνές δικαστήριο με βάση τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών  για το δίκαιο της θάλασσας  (UNCLOS), με άμεση διακρατική ρύθμιση για τις εξορύξεις στο πλαίσιο του East Mediterranean Gas Forum, στο οποίο αναμένεται να συμμετάσχει η Τουρκία. Στα κείμενα που αναφέρονται στο συγκεκριμένο Forum, δεν γίνεται καμία αναφορά σε οριοθετήσεις ΑΟΖ. Εξορύξεις χωρίς προηγούμενες οριοθετήσεις είναι καιροσκοπισμός και μάλιστα επικίνδυνος. Η συγκέντρωση και διανομή φυσικού αερίου με βάση συνεννοήσεις κρατών χωρίς νομική ρύθμιση και διαφάνεια, είναι εκτρωματική πολιτκή.
 
Στη ΝΑ Μεσόγειο παρατηρείται υποχώρηση εννοιών πολύ βασικών για την ειρηνική συνύπαρξη κρατών, της κυριαρχίας και του σεβασμού των συνόρων. Τα τελευταία δέκα χρόνια τα θεσμικά εργαλεία για την ασφάλεια της δύσης αποδεικνύονται ανεπαρκή στις νέες προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς η έμφαση του ΝΑΤΟ δίνεται στην ανατολική πτέρυγα και όχι στη νότια.
 
Η υποβάθμιση της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ προσφέρει το περιθώριο άσκησης αναθεωρητικής εξωτερικής πολιτικής με βάση την ισχύ και το διεθνές δίκαιο στο «ράφι». Η αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή μας θυμίζει τους πειραματισμούς της Αραβικής Άνοιξης, η οποία οδήγησε στην αστάθεια στην περιοχή και εξέθρεψε την ισλαμική τρομοκρατία.

Η πολυπλοκότητα των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας-Αιγύπτου-Ισραήλ-Κύπρου-χωρών Μέσης Ανατολής-Ιράν, απαιτεί να επανεξετασθεί η αναβάθμιση της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ, ως μηχανισμός σταθερότητας στη ΝΑ Μεσόγειο.

Όσο το ΝΑΤΟ και η ΕΕ είναι σταθερά στραμμένο στο στρατηγικό ανταγωνισμό με τη Ρωσία και εμμέσως με την Κίνα, η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα αποτελεί πεδίο ανάπτυξης ασύμμετρων απειλών. Η Ανατολική Μεσόγειος παραμένει στρατηγικής σημασίας για τις ΗΠΑ, αλλά είναι υπαρξιακής σημασίας για την ΕΕ.

Είναι προς το συμφέρον της χώρας μας, ως μέλους του ΝΑΤΟ η επιδίωξη ενίσχυσης του ρόλου του ΝΑΤΟ στη ΝΑ Μεσόγειο, ώστε να συμβάλλει στη σταθερότητα της περιοχής και προστασία της εθνικής ασφαλείας μας, όσο η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας έχει περιορισμένη αυτονομία εξαρτώμενη από το ΝΑΤΟ.