του Σωτήρη Σιδέρη

Εδώ και μήνες η Τουρκία κινείται με σταθερά βήματα προς το οικονομικό χάος.  Στην Ελλάδα όλοι αναρωτιούνται τι μπορεί να σημαίνει για τις διμερείς σχέσεις μια κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας. Η Τουρκία δεν πρέπει όμως να αντιμετωπίζεται μεμονωμένα , αλλά ως ένας στρατηγικός κρίκος στην μεγάλη αλυσίδα ιστορικών γεγονότων και διεργασιών που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη και φυσικά έχουν και την Ελλάδα στον χάρτη. Για τους λόγους αυτούς πρέπει να είμαστε και επιφυλακτικοί, αλλά, κυρίως σε πλήρη ετοιμότητα γιατί διακυβεύονται περισσότερα απ όσα φανταζόμαστε.
Ξένοι οίκοι αξιολόγησης, αναλυτές και ινστιτούτα προειδοποιούν για την επερχόμενη καταιγίδα. Ο Ερντογάν όμως ως απόλυτος άρχων κατηγορούσε τις δυτικές χώρες ότι ευθύνονται για την κρίση.  Ίσως να μην έχει και άδικο, αλλά  δεν δανείζονταν οι ξένες χώρες από την Τουρκία, το αντίστροφο συνέβαινε. Ούτε έκαναν λαθρεμπόριο πετρελαίου με τον ISIS, η Τουρκία έκανε. Και όταν αυτό σταμάτησε η κρίση άρχισε να γίνεται πιο εμφανής. Φυσικά τα αίτια της κρίσης είναι πολλά.

Το σύνολο των δημοσιευμάτων του έγκυρου ξένου τύπου επισημαίνει ότι όλοι οι οικονομικοί δείκτες της Τουρκίας θυμίζουν πορεία προς την καταιγίδα.  Ο πληθωρισμός είναι στο 16%, το δημόσιο χρέος αυξάνεται ραγδαία . Η χρηματοοικονομική πολιτική του Προέδρου Eρντογάν τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω της αντίθεσής του με τις αυξήσεις των επιτοκίων και του πρόσφατου διορισμού του γαμπρού του ως επικεφαλής του υπουργείου Οικονομικών, γράφουν οι Τάιμς του Λονδίνου.
Οι επενδυτές αρχίζουν τώρα να αμφισβητούν την πιστοληπτική ικανότητα των τουρκικών τραπεζών και των εταιρειών με μεγάλα δάνεια σε ξένο νόμισμα.
Ήδη πολλοί προβλέπουν ότι είναι θέμα ημερών η προσφυγή στο ΔΝΤ. Ο Ερντογάν είναι σε δύσκολη θέση. Η πολιτική του κυριαρχία οφείλεται σαφώς σε ένα καλοστημένο και εμπνευσμένο πολιτικό σχέδιο, αλλά ταυτόχρονα οφείλεται και στην οικονομική ανάπτυξη, την στήριξη των μικρομεσαίων στρωμάτων, αλλά και σε φαραωνικά έργα που γίνονταν με δανεισμό.
Τώρα έρχεται η κρίση. Μαζί με την κρίση θα έρθει και η  λιτότητα και η λιτότητα προκαλεί δυσφορία . Τότε αρχίζει και η αμφισβήτηση του ηγέτη. Για τα επόμενα λίγα χρόνια ο Ερντογάν δεν απειλείται, είναι νεοεκλεγμένος πρόεδρος. Αν δεν υπάρξει κοινωνική αναταραχή και φυσικά αν δεν υπάρξει πολιτική κρίση, ο Τούρκος πρόεδρος θα προσπαθήσει να ξεπεράσει την κρίση. Γι αυτό και θα πάρει μέτρα στην αρχή της θητείας του.

Ερώτημα η εξωτερική πολιτική

Τουρκία και ΗΠΑ διεξάγουν εδώ και καιρό παρασκηνιακές συνομιλίες για το μέλλον των σχέσεών τους. Ένα πλέγμα πολιτικών  με σαφή στρατηγική αξία συνδέουν τις δύο χώρες, όμως το σχέδιο του Ερντογάν να καταστήσει την Τουρκία μεγάλη περιφερειακή δύναμη και η ανάμειξή του σε πλείστες κινήσεις με σαφή αντιαμερικανικό προσανατολισμό- λειτουργία βάσης Ιντσιρλίκ, πόλεμος κατά Κούρδων στη Συρία, προσέγγιση με Ρωσία κλπ- και η όξυνση των σχέσεων με το Ισραήλ έχουν προκαλέσει ισχυρά ρήγματα στις σχέσεις Άγκυρας –Ουασιγκτον.
Από το αποτέλεσμα των παρασκηνιακών συνομιλιών θα κριθεί και το μέλλον της Τουρκίας σε μεγάλο βαθμό. Στην οικονομία και την στρατηγική. Ενδεχόμενο οριστικό ρήγμα πιθανότατα θα οδηγήσει σε μεγάλη περιπέτεια την Τουρκία, ο Ερντογάν θα κλονιστεί σίγουρα και η εικόνα της περιοχής θα αλλάξει.
Στο ερώτημα τι μπορεί να συμβεί στις σχέσεις με την Ελλάδα δεν υπάρχει μονολεκτική απάντηση. Η Ελλάδα έχει απολύτως ενταχθεί στην πολιτική των ΗΠΑ, ενίοτε τυχοδιωκτική στην περιοχή. Έχουμε όμως μπροστά μας επιδείνωση της κρίσης έναντι του Ιράν, επιδείνωση των ελληνορωσικών σχέσεων, επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό υπό το φάσμα των απειλών και των ζυμώσεων με επίκεντρο την κυπριακή ΑΟΖ, έχουμε και τις διμερείς σχέσεις. Όλα αυτά δεν θα είναι απλή υπόθεση , απεναντίας μπορεί να κλιμακωθούν οι εντάσεις , αλλά και να βρεθεί η χώρα μας μπροστά σε ένα μεγάλο τραπέζι διαπραγματεύσεων .
Υπενθυμίζουμε ότι η χώρα μας έχει σε εκκρεμότητα την συμφωνία με τα Σκόπια και την Αλβανία. Αν λάβουμε υπόψη μας τις έντονες διεργασίες με επίκεντρο τις συζητήσεις για ανταλλαγή εδαφών Σερβίας –Κοσόβου, τότε είναι φανερό ότι οδεύουμε σε νέο χάρτη και στα βαλκάνια. Γιατί η ανταλλαγή εδαφών, με στόχο να προσαρτιστεί το βόρειο Κόσοβο στην Σερβία και η Κοιλάδα του Πρέσεβο στο Κόσοβο θα ανοίξει την όρεξη και στην Βοσνία –Ερζεγοβίνη, ίσως και στα Σκόπια. Και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι όλα αυτά θα γίνουν ομαλά.

Ανεπάρκειες

Η Ελλάδα δεν έχει κανένα σχέδιο εξωτερικής  πολιτικής, απλά διαχειρίζεται σε πολύ μικρή κλίματα την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή και μάλιστα με διπλωματικό πρωτογονισμό .  Κραυγαλέο παράδειγμα οι ελληνορωσικές σχέσεις. Είναι άλλο πράγμα η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας , ακόμη και οι απελάσεις διπλωματών και άλλο πράγμα η απίστευτης ανοησίας αντιρωσική ρητορική που προκαλεί  μεγάλο  εκνευρισμό στη Μόσχα . Να θυμίσουμε ένα επεισόδιο πολύ μικρότερης εμβέλειας που εξευτέλισε την Ελλάδα, για να κάνουμε τις συγκρίσεις με την κατά πολύ ισχυρότερη Ρωσία. Ο Κοτζιάς σε μια κρίση μεγαλείου το Φεβρουάριο του 2016 ανακαλεί την πρέσβη της Ελλάδας στη Βιένη αντιδρώντας σε σκληρές όντως δηλώσεις αυστριακών κατά της χώρας μας για το προσφυγικό και την συμμετοχή της στην Ευρωζώνη. Φυσικά η Βιένη δεν πτοήθηκε και αρνήθηκε να διορθώσει τις δηλώσεις της. Ταπεινωμένος ο Κοτζιάς αναγκάστηκε τρείς μήνες μετά, όχι μόνο να ζητήσει την επιστροφή της κ. Αλειφέρη στη Βιένη, αλλά την συνόδευσε μάλιστα! Αυτό δεν ήταν λάθος, ούτε η αντιρωσική ρητορική είναι λάθος. Είναι πολιτική ανεπάρκεια…
Η κρίση λοιπόν στην Τουρκία και τα νέα δεδομένα στην περιοχή, προσφέρονται για μια νέα επανεκκίνηση με βάση ένα συγκεκριμένο εθνικό σχέδιο. Που πρέπει να συζητηθεί τώρα, πριν τον χειμώνα και να κινητοποιηθούν ευρύτερες δυνάμεις για την εφαρμογή του. Είναι θετικό ότι ο πρωθυπουργός δεσμεύθηκε ότι θα αναθέσει στους καλύτερους την Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών για τις φυσικές καταστροφές.
Γιατί δεν μπορεί να κάνει το ίδιο στην εξωτερική πολιτική? Μέχρι τώρα, τον εμπόδιζε με διάφορες ανόητες θεωρίες ο Κοτζιάς. Τώρα που ο Κοτζιάς διανύει την τελική του φάση στην πολιτική και το ΥΠΕΞ, ο πρωθυπουργός ας αναλάβει σχετική πρωτοβουλία. Πριν πέσουν στο κεφάλι του τα μεγάλα αυτά προβλήματα.