Του Σωτήρη Σιδέρη


Η γεωπολιτική αναρχία που προκάλεσε ο Τραμπ, τόσο με την απευθείας συνομιλία με τον Πούτιν, όσο και στη Διάσκεψη του Μονάχου, είναι τα πρώτα ρήγματα στην άλλοτε αρραγή ενότητα του δυτικού κόσμου. Οι επιπτώσεις στην ελληνική εξωτερική πολιτική τεράστιες. Το ΝΑΤΟ είναι λειτουργικά νεκρό και δεν μπορεί να έχει πλέον σοβαρό ρόλο.. Η ΕΕ  αναζητά τη θέση της  και μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας, στην οποία  κάπου πρέπει να βρίσκεται και η Ελλάδα σε σχέση και με την Τουρκία. 

 Ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει παγώσει και το μορατόριουμ είναι ουσιαστικά παρελθόν. Στο ΥΠΕΞ δεν υπάρχουν πρακτικά και δεν γνωρίζει κανείς τι έχει συζητηθεί με την Άγκυρα, ενώ η ένταση επιστρέφει. Πάντως, αυτό που κυριαρχεί στην Τουρκία, είναι το παζάρι της  με τις ΗΠΑ για τους Κούρδους, την Συρία, την Λιβύη και οι σχέσεις με το Ισραήλ.  Η πρώτη αναγγελία θύελλας  έρχεται στο Κυπριακό . Η πραγματοποίηση της πενταμερούς στα μέσα Μαρτίου δεν είναι άσχετη με το ενδιαφέρον του Ισραήλ και των ΗΠΑ, που θέλουν την Κυπριακή Δημοκρατία φυλάκιό τους. Αυτό οδηγεί στην επίσημη διχοτόμηση και την δημιουργία δύο κρατών ή θα έχουμε μια “λύση” που θα  την διαλύσει; ποια είναι η ατζέντα Αθήνας -Άγκυρας σήμερα;

Η μεγάλη αναταραχή

Η ΕΕ βιώνει  τους κραδασμούς των αποφάσεων του Τραμπ. Η Ευρώπη κατανάλωσε ένα τεράστιο διπλωματικό και οικονομικό κεφάλαιο , ταυτιζόμενη με τις ΗΠΑ στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Τώρα ο κόσμος γυρίζει ανάποδα και η ΕΕ έχει εισέλθει σε ασταθή πορεία. Ο εκβιασμός του Τραμπ για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ κάθε χώρας μέλος του ΝΑΤΟ , είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Γιατί το ζήτημα δεν είναι το ποσοστό, αλλά η αλλαγή πολιτικής. Εφόσον ο Τραμπ θέλει ειρήνη με την Ρωσία, προς τι η ιλιγγιώδης αύξηση των δαπανών;  το δόγμα είναι που καταρρέει και γι αυτό η Γερμανία και η Γαλλία, απλά αναζητούν ένα νέο δόγμα που θα εξισορροπήσει την  πολιτική κρίση . Γιατί είναι θεμελιώδες ζήτημα ποιο είναι το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων. 

Πέραν όλων αυτών, η νέα ηγεσία του Λευκού Οίκου ξεκαθάρισε ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει ποτέ μέλος του ΝΑΤΟ και φαίνεται ότι είναι πρόθυμη αυτό να είναι μέρος μιας γραπτής συμφωνίας με την Ρωσία. Οπότε η ΕΕ θα επισπεύσει την ένταξη της Ουκρανίας με πολιτικά κριτήρια; προφανώς όμως αυτό θα είναι ένα ακόμη βήμα προς την διάλυση της ΕΕ. …

Οι επιπτώσεις σε Ελλάδα – Κύπρο

Το σύνολο αυτών των δεδομένων που δεν είναι πλέον σενάρια αλλά υπαρκτά ζητήματα , θα ασκήσουν τεράστια επίπτωση στο μέλλον της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό που έρχεται σίγουρα είναι πολύ ανησυχητικό.

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν διέπονται πλέον από το κλίμα διαλόγου του περασμένου έτους. Φαίνεται ότι έκλεισε αυτός ο κύκλος. Αν θελήσουμε να περιγράψουμε την σημερινή εικόνα θα υποστηρίζαμε ότι υπάρχει καθήλωση ενόψει αναταραχής. Με δυο λόγια και η Τουρκία και η Ελλάδα περιμένουν την εκδήλωση του ενδιαφέροντος του Τραμπ, όχι μόνο στο διπλωματικό επίπεδο, αλλά και στο πολιτικό, δηλαδή μένει να διαπιστωθεί τι είδους παρέμβαση θα κάνει στα εσωτερικά των δύο χωρών. Και ο Μητσοτάκης και ο Ερντογάν δεν έχουν την ισχύ του πρόσφατου παρελθόντος και επινοούν σενάρια διατήρησης της εξουσίας τους. Άλλο όμως η προσωπική τύχη των δύο ηγετών, άλλο το μέλλον των χωρών τους. Και όμως ο διάλογος θα έπρεπε να είναι η πρώτη προτεραιότητα

Υπό αυτή την οπτική, για την Ελλάδα διαμορφώνεται μια νέα κατάσταση.

1. Η Τουρκία διατηρεί στο ακέραιο την επιθετικότητά της. Εντός του υπουργείου Εξωτερικών στην Αθήνα επικρατεί εικόνα διάλυσης , ενώ κανείς δεν γνωρίζει τι έχει συζητηθεί στα ελληνοτουρκικά, καθώς πρακτικά δεν υπάρχουν, οπότε ο καθένας μπορεί να ισχυρίζεται ό,τι τον βολεύει, πράγμα επικίνδυνο.
2. Η τουρκική ηγεσία έχει απευθείας και διαρκή επαφή με το Στέητ Ντηπάρτμεντ, άρα γνωρίζει κάποιες προθέσεις στο κουρδικό ή για την περιοχή ευρύτερα , ενώ ο Μητσοτάκης είναι στο περιθώριο. Η Τουρκία είναι σε απευθείας σύνδεση με τις μεγάλες ευρωπαικές χώρες για την περιοχή, ενώ η Ελλάδα είναι στο διπλωματικό περιθώριο.
3. Το ΝΑΤΟ κλονίζεται. Ήδη θα αναζητηθεί μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας και το ζητούμενο είναι ποια θα είναι η πυξίδα της Ευρώπης για τη θέση της Ελλάδας σε αυτή την αρχιτεκτονική. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη από την πλευρά της δεν διεκδικεί καμία θέση. Μόνο αγοράζει όπλα , με έναν πρωθυπουργό που δεν πει μια σωστή λέξη για την μεγάλη γεωπολιτική κρίση που απειλεί με αποσταθεροποίηση την περιοχή μας. Ούτε μια ανάλυση, ούτε μια μελέτη, ούτε καν μια εμπεριστατωμένη δήλωση.
4.  Οποιαδήποτε συζήτηση για ευρωπαικό στρατό , πολεμική βιομηχανία της ΕΕ κλπ είναι καλοδεχούμενη, αλλά ακόμη και αν προχωρήσει αφορά το μέλλον, δηλαδή τουλάχιστον μετά 15-20 χρόνια και όχι το σήμερα που αλλάζει ο κόσμος.
5. Το ενδεχόμενο παρέμβασης των ΗΠΑ ή του ΝΑΤΟ σε περίπτωση στρατιωτικής κρίσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, μειώνεται δραματικά. Επομένως , η θεσμική αδυναμία της Δύσης να έχει πυροσβεστικό ρόλο θα αφεθεί στην διακριτική ευχέρεια κάποιων χωρών και όχι συλλογικά.
6. Η Τουρκία υπερτερεί πλήρως στα διπλωματικά πλεονεκτήματα. Κανείς δεν ασχολείται με το διεθνές δίκαιο, τις συνθήκες και τους κανόνες. Απο τον Τραμπ, τον Πούτιν, τον Νετανιάχου και κυβέρ Ερντογάν, όλοι βασίζονται στην ισχύ και την μετατροπή των διεθνών σχέσεων σε ζούγκλα. Πως η Ελλάδα θα διαπραγματευθεί χωρίς ισχυρές συμμαχίες έστω και χωρίς κανένα σχέδιο ή δόγμα;

7. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε εκτός Κοινοτικού πλαισίου τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τις αποσύνδεσε, αυτό ήθελε και ο Ερντογάν και τώρα δεν υπάρχει πολιτικό πλαίσιο στήριξης των θέσεων της Ελλάδας, ενώ σύσσωμες οι μεγάλες χώρες της Ευρώπης απευθύνονται στην Άγκυρα για τα μεγάλα περιφερειακά προβλήματα, όπως έγινε με την Συρία. Η Ελλάδα απούσα.

Σε πρώτη φάση, αναμένεται η πραγματοποίηση της πενταμερούς για το Κυπριακό.  Η σιωπή του Μητσοτάκη είναι εκκωφαντική, αλλά θα αναγκαστεί να πάρει  ενεργητική θέση. Αυτό που ίσως έχει μεγαλύτερη σημασία και από την πενταμερή, δεν είναι οι τακτικισμοί, αλλά αν οι ΗΠΑ θα στηρίξουν πραγματικές διαπραγματεύσεις πιέζοντας για δίκαιη λύση ή θα θελήσουν να κλείσουν το Κυπριακό , είτε με μια πρόχειρη λύση, είτε με οριστική διχοτόμηση. Να σημειωθεί πως το Ισραήλ δεν θέλει πάρε δώσε με τους Τουρκοκύπριους. Αντίθετα θέλει την Κυπριακή Δημοκρατία δικό της προκεχωρημένο φυλάκιο καθώς η κρίση στη Μέση Ανατολή είναι τώρα και στρατιωτική και διπλωματική.
Αν αθροίσουμε και την εσωτερική κρίση στην Ελλάδα και την αδυναμία του πρωθυπουργού να έχει σχέδιο και για την διεθνή κρίση και για την αντιμετώπιση των εσωτερικών προβλημάτων, γίνεται αντιληπτό ότι η χώρα βιώνει τα πρώιμα στάδια μιας μεγαλύτερης και σύνθετης κρίσης.
Πέραν του γεγονότος, ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει φροντίσει να διαρραγεί η κοινωνική συνοχή με τις αθλιότητες στο κράτος δικαίου, τις ανισότητες, το νεποτισμό και τον οικονομικό παρασιτισμό...