Του Σωτήρη Σιδέρη

Στο κοινό ανακοινωθέν  των κυβερνήσεων Ελλάδας -ΗΠΑ που δόθηκε στη δημοσιότητα μετά την ολοκλήρωση του πέμπτου στρατηγικού διαλόγου, εδραιώνεται η δορυφοροποίηση της Ελλάδας . Η ανοχή της  κοινωνίας - που έδωσε μεγάλους αγώνες για την εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία - και σε σημαντικό βαθμό των κομμάτων, ακόμη και της Αριστεράς σε αυτή την κατάσταση είναι η βασική αιτία που η κυβέρνηση Μητσοτάκη συνεχίζει απτόητη και ανέγγιχτη μια ταπεινωτική πολιτική. Στο ανακοινωθέν, αποτυπώνεται μια σχέση  μητρόπολης -δορυφόρου ή σχέση μητρικής και θυγατρικής επιχείρησης.

Είναι αδιανόητο να μην γίνεται ούτε υπαινιγμός στην πολιτική της Τουρκίας και να καταδικάζεται  κάθε αναθεωρητική πολιτική απ όπου και αν προέρχεται . Τη στιγμή μάλιστα,  που η  Άγκυρα  έθετε και πάλι ζήτημα  κυριαρχίας νησιών. Και δεν είναι η μόνη “παράλειψη”. Για  την τραγωδία στη Μέση Ανατολή γίνεται αναφορά στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, αλλά δεν υπάρχει ούτε  μια φράση για την ανάγκη δημιουργίας παλαιστινιακού κράτους.  Επίσης, οι ΗΠΑ εκφράζουν τις ευχαριστίες τους προς την Ελλάδα, για την “ισχυρή στήριξη του Ισραήλ” σαν να αποτελούν κοινό κράτος με το Τελ Αβίβ!. Ακόμη γίνονται αναφορές  στην στήριξη της Ουκρανίας και στην επιχείρηση κατά των Χούθι...
Αίσθηση προκαλεί επίσης μια ομιχλώδης αναφορά στο σχήμα 3+1, Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ , ΗΠΑ.

Η θλιβερή εθνική εξαίρεση της μεταπολίτευσης

Είναι κοινός τόπος ότι η Ελλάδα λειτουργεί ως δορυφόρος των ΗΠΑ, χωρίς να αποσπά το παραμικρό στρατηγικό όφελος. Δηλαδή σε ένα κοινό ανακοινωθέν, θα περίμενε κανείς ότι η ελληνική κυβέρνηση θα επέβαλλε τα στοιχειώδη: ότι πχ οι ΗΠΑ εκφράζουν την ξεκάθαρη αντίθεσή τους σε κάθε απόπειρα αμφισβήτησης του στάτους κβο στο Αιγαίο, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας και στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν σε περίπτωση πρόκλησης. 

Οι δηλώσεις εκ μέρους Τούρκων αξιωματούχων ότι λίγο πολύ υπάρχει ζήτημα κυριαρχίας νησιών του Αιγαίου κονιορτοποιεί και την Διακήρυξη των Αθηνών και τις συνθήκες και την κοινή λογική. Αλλά η κυβέρνηση Μητσοτάκη δουλοπρεπής και δεδομένη, σιωπηλή και πειθήνια δεν έχει το σθένος να αρνηθεί την έκδοση του κοινού ανακοινωθέντος για να καταστήσει σαφή τα όρια ακόμη και μεταξύ συμμάχων. Η φράση ότι οι δύο χώρες “επανέλαβαν τη σταθερή αποφασιστικότητά τους να διασφαλίσουν και να προστατεύσουν από κοινού την ασφάλεια, την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα των χωρών τους, αντίστοιχα”, είναι ο πυρήνας του δόγματος του ΝΑΤΟ που δεν εφαρμόστηκε , ούτε θα εφαρμοστεί ποτέ στο Αιγαίο, όπως η ίδια η συμμαχία παραδέχεται και αποδείχθηκε και στα Ίμια....

 Η Διακήρυξη των Αθηνών όπως εξαρχής είχαμε επισημάνει , δεν είναι κολυμπήθρα που εξαγνίζει την τουρκική επιθετικότητα, ούτε μπορεί να αποτελεί άλλοθι για τις μόνιμες μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας, όπως π.χ. είναι το τουρκολιβυκό σύμφωνο, το θέμα των χωρικών υδάτων , το θέμα της κυριαρχίας των νησιών και οι γκρίζες ζώνες.
Η παθητικότητα και ο ενδοτισμός της κυβέρνησης είναι η εθνική εξαίρεση της μεταπολίτευσης. Να σημειωθεί πως ούτε το Ισραήλ, ούτε η Ουκρανία είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Ουδέποτε μάλιστα το Τελ Αβίβ ή το Κίεβο υπερασπίστηκαν τις θέσεις της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, αντίθετα η Αθήνα είναι με κάθε τρόπο στο πλευρό των δύο χωρών. Το μεν Ισραήλ κατηγορείται για γενοκτονία, ενώ η Ουκρανία έχει στρατηγική συμμαχία με την Τουρκία και προχωρούν και στην συμπαραγωγή μη επανδρωμένων αεροσκαφών , τα γνωστά Bayraktar.

Aίσθηση τέλος προκαλεί  η αναφορά ότι οι ΗΠΑ και η Ελλάδα προτίθενται (και όχι δεσμεύονται” να συνεχίσουν τη συνεργασία και στο σχήμα 3+1και σημειώνουν:
 “Ενόψει των περιφερειακών εξελίξεων, η εμβάθυνση της συνεργασίας του σχήματος 3+1 και η σύνδεσή του με άλλες πρωτοβουλίες περιφερειακής συνεργασίας θα δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη σταθερότητα στην περιοχή”. Η διατύπωση αυτή αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο είτε να τροποποιηθεί το σχήμα, είτε να αναδιαμορφωθεί, κάτι που πιθανόν να σχετίζεται και με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, οπότε υπάρχει ένα νέο ζήτημα προς εξέταση.
Να σημειωθεί ακόμη ότι στο κεφάλαιο για την ενέργεια δεν υπάρχει ούτε λέξη για τον EastMed, διαψεύδοντας πανηγυρικά σενάρια περί επιστροφής του σχεδίου.
 

Τα βασικά σημεία του κοινού ανακοινωθέντος

Κατά τον φετινό Διάλογο, η Ελλάδα υπέγραψε τις «Συμφωνίες Άρτεμις» και είναι η 35η χώρα που προσχωρεί σε αυτές. Σύμφωνα με τις αρχές των Συμφωνιών Άρτεμις, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα επιβεβαιώνουν την κοινή τους δέσμευσή σε ένα κοινό όραμα για ειρηνική, βιώσιμη και διαφανή συνεργασία στον τομέα του διαστήματος. Ο Υπουργός Εξωτερικών, κ. Γεραπετρίτης, υπέγραψε τις Συμφωνίες εκ μέρους της Ελλάδας.  H Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες επαναβεβαιώνουν τη βούλησή τους για συνέχιση και ενίσχυση της συνεργασίας στους ακόλουθους τομείς:
 
Περιφερειακά ζητήματα
 
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα ανανέωσαν τη δέσμευσή τους για την προαγωγή της σταθερότητας, της ειρήνης και της ευημερίας στην Ευρώπη και την περιοχή, ιδίως μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ, τις βίαιες ενέργειες των Χούθι που απειλούν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες της ναυτιλίας και της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα, και τον συνεχιζόμενο πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι  δύο κυβερνήσεις επαναβεβαίωσαν τις κοινές τους αξίες και την προσήλωσή τους στη Δημοκρατία, καθώς και την αναγκαιότητα επίλυσης των διαφορών δια της διπλωματικής οδού, σεβασμού της κυριαρχίας και τήρησης του Διεθνούς Δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του δικαίου της θάλασσας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χαιρέτισαν τις συνεχείς επαφές μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του Πέμπτου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, της 7ης Δεκεμβρίου 2023 στην Αθήνα, και της υπογραφής της Διακήρυξης περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας Ελλάδας-Τουρκίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέφρασαν ικανοποίηση για την ανθρωπιστική βοήθεια της Ελλάδας στη Γάζα, την ισχυρή υποστήριξη προς το Ισραήλ, τη συμμετοχή της στην επιχείρηση Prosperity Guardian, και επαίνεσαν την Ελλάδα για τον ηγετικό της ρόλο στη νέα ναυτική επιχείρηση της ΕΕ, EUNAVFOR Aspides. Οι δύο κυβερνήσεις συζήτησαν τη σημασία της στήριξης της Ουκρανίας, τονίζοντας την ακλόνητη δέσμευσή τους και τον σεβασμό των θεμελιωδών αρχών της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας όλων των χωρών.  Οι δύο χώρες επεσήμαναν την υποψηφιότητα της Ελλάδας για το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών την περίοδο  2025/26 και σχεδίασαν την περαιτέρω ενίσχυση της ήδη εξαιρετικής συνεργασίας τους στον ΟΗΕ.
 
Άμυνα και Ασφάλεια
 
Οι δύο χώρες  επιβεβαίωσαν εκ νέου τη σημασία  της διεύρυνσης και εμβάθυνσης της διμερούς στρατηγικής αμυντικής συνεργασίας.  Υπογράμμισαν, επίσης, τη δέσμευσή τους να ενισχύσουν τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας μέσω των προσπαθειών στρατιωτικού εκσυγχρονισμού της Ελλάδας. Προσβλέπουν δε στη συνέχιση της συνεργασίας για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού, όπως τα μαχητικά F-35 και, στο πλαίσιο της EDA περί πλεονάζοντος υλικού, αεροσκάφη C-130H και μαχητικά πλοία τύπου LCS.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα συζήτησαν για πιθανά αμοιβαία οφέλη από τον από κοινού σχεδιασμό και τη συμπαραγωγή φρεγατών κλάσης Constellation, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών οφελών για τα ελληνικά ναυπηγεία και τη συνεργασία μεταξύ των οικοσυστημάτων αμυντικής καινοτομίας των δύο χωρών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επαίνεσαν την Ελλάδα για την υπέρβαση της δέσμευσης που είχε αναλάβει στη Σύνοδο Κορυφής της Ουαλίας, δαπανώντας άνω του 3,5% του ΑΕΠ της για την άμυνα, με άνω του 45% αυτού του ποσού να χρησιμοποιείται για την αγορά σημαντικού εξοπλισμού και για τον εκσυγχρονισμό.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες σημείωσαν τη συνεχιζόμενη επιτυχία της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), η οποία αυξάνει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να προστατεύει τη νοτιοανατολική του πτέρυγα και παρέχει στρατηγικά σημαντική πρόσβαση, διευκολύνσεις και δυνατότητα διέλευσης για τις αμερικανικές δυνάμεις. Σε αυτό το πλαίσιο, χαιρέτισαν τα έργα βελτίωσης των υποδομών στη Σούδα, τη Λάρισα, την Αλεξανδρούπολη και άλλες περιοχές. Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπογράμμισαν τον αυξανόμενο αριθμό αμερικανικών δυνάμεων που συνεργάζονται σε κλίμα αλληλεγγύης με τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις μέσω συνδυασμένων πολυμερών εκπαιδεύσεων και ασκήσεων για την υποστήριξη της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα υπογράμμισαν τη στρατηγική σημασία του Λιμένος της Αλεξανδρούπολης ως ζωτικής σημασίας κόμβου υλικοτεχνικής υποστήριξης, ενέργειας και αλυσίδας εφοδιασμού.