Του Σωτήρη Σιδέρη

Ώστε η Ελλάδα δεν είναι πλέον σε πόλεμο  με τη Ρωσία: ένα ακόμη πολεμοκάπηλο αφήγημα του Κυριάκου Μητσοτάκη θάβεται στα ερείπια της Ουκρανίας. Όπως και της ΕΕ. Η νέα ρητορική του πρωθυπουργού υπέρ της ειρήνης, είναι τόσο πειστική, όσο και η  αναγκαστική αναδίπλωσή του.  Απλά εκεί που υπηρέτησε το ένα δόγμα, τώρα είναι μετέωρος και δυσκολεύεται να πείσει για το δεύτερο. Και ο Τραμπ , ούτε ένα τηλεφώνημα. Η ΕΕ,  δεν έχει παρουσιάσει  κανένα σχέδιο ως αντίβαρο στα σχέδια Τραμπ -Πούτιν και μοιραία συνεχίζει να έχει πρόβλημα στρατηγικής πυξίδας. Ταυτόχρονα αναδύεται και πάλι ο ρόλος της Τουρκίας και η εμπλοκή της στην λεγόμενη ευρωπαική άμυνα,  αφορά άμεσα την Ελλάδα.

 Όσοι Ευρωπαίοι ωρύονται κατά των ΗΠΑ και επιμένουν στην  στήριξη στον Ζελένσκι για να συνεχίσει τον πόλεμο ή όσοι μιλούν τώρα για ειρήνη,  είναι ολόϊδιοι.  Όλοι μαζί ξεκίνησαν αυτή την φρίκη, αλλά στην πορεία, ΗΠΑ και ΕΕ είναι σε πορεία ρήξης,  για το ποιος θα λεηλατήσει περισσότερο την Ουκρανία και τι θα γίνει με τη Ρωσία, τη στιγμή που συγκλίνουν Τραμπ και Πούτιν. Αν οι Ευρωπαίοι είχαν κληθεί στο τραπέζι δεν θα ακούγονταν φωνή. Η βαρβαρότητα απλά  άλλαξε μεταμφίεση. Η Ουκρανία που ξέραμε δεν υπάρχει πια και ο κόσμος που ξέραμε καταρρέει.

Τα σενάρια και η κρίση ισχύος της ΕΕ

Ζαλισμένος από την ταχύτητα της γεωπολιτικής ανατροπής που συντελείται στον πόλεμο της Ουκρανίας, ανέτοιμος πολιτικά και ιδεολογικά να σχεδιάσει την τακτική της Ελλάδας στις νέες συνθήκες, επικοινωνιακά κενός και απολύτως μετέωρος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης,  εξέφρασε,  με σχεδόν αλλόκοτη φρασεολογία την άνευ όρων στήριξή του στον Ζελένσκι, στη συνάντηση που οργάνωσε ο Ουκρανός ηγέτης με Ευρωπαίους ηγέτες, για τα τρία χρόνια της ρωσικής εισβολής.  Ο Ζελένσκι  όμως, μετρά τον χρόνο αντίστροφα. Στην εκδήλωση που οργάνωσε, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έμοιαζαν με ψυχροπολεμικά απολιθώματα, καθώς ξέρουν ότι και αυτή η ρητορική τους είναι έωλη.  Ήδη,  ο Ουκρανός πρόεδρος πήρε το πρώτο μήνυμα. 

Στο Κίεβο , το Κοινοβούλιο δεν επιβεβαίωσε την στήριξη στο πρόσωπό του,  η θητεία του έχει λήξει, κυβερνά με διατάγματα, μπήκε στη μέση ο Τραμπ, οπότε η αντίστροφη μέτρηση για παραίτηση ή καθαίρεση και εκλογές έχει αρχίσει. Στο τραπέζι είναι ακόμη μόνο η Ουάσιγκτον και η Μόσχα  Η Γαλλία, η Γερμανία  και η Αγγλία παρακαλούν για συμμετοχή. Στο Κίεβο βρέθηκαν  η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, καθώς και οι ηγέτες του Καναδά, της Δανίας, της Ισλανδίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Φινλανδίας, της Νορβηγίας, της Ισπανίας και της Σουηδίας.
Οι ηγέτες της Ελλάδας, Αλβανίας, της Βρετανίας, της Κροατίας, της Τσεχίας, της Γερμανίας, της Ιαπωνίας, της Μολδαβίας, των Κάτω Χωρών, της Πολωνίας, της Ελβετίας και της Τουρκίας συμμετείχαν μέσω βίντεο.

Υπάρχουν δύο επίσημα σενάρια. Το ένα είναι η συμφωνία ΗΠΑ -Ρωσίας να γίνει με κάποιο τρόπο αποδεκτή από την ΕΕ και η Ευρώπη , για να μην νοιώσει την ταπείνωση, να αναλάβει την αποστολή δύναμης σταθεροποίησης , ώστε να ισχυρίζεται ότι έχει ρόλο στην αρχιτεκτονική ασφάλειας. Λογικά , ρόλο έχει και είναι σημαντικός, αλλά η πολιτική καταιγίδα του Τραμπ έχει ισοπεδώσει τον πολιτικό ορθολογισμό.
Δεύτερο. Εκ των πραγμάτων, η ΕΕ ήθελε , μέσω της πρόσδεσης της Ουκρανίας σε μια γρήγορη ενταξιακή διαδικασία, να έχει τον πρώτο λόγο στον ορυκτό πλούτο και όχι μόνο. Τώρα όμως, αν υπογραφεί μια συμφωνία ΗΠΑ -Ρωσίας και επιβληθεί στο Κίεβο, η ΕΕ θα μείνει γεωπολιτικά  και οικονομικά μετέωρη,  πιθανόν να ασχοληθεί με την ανασυγκρότηση και δευτερεύοντα ζητήματα.

Οι στόχοι της Τουρκίας

Στα σενάρια αυτά προσπαθεί να ενταχθεί με κάποιο τρόπο η Τουρκία. Ο Ερντογάν πολύ θα ήθελε να είναι στο τραπέζι με τον Τραμπ και τον Πούτιν, αλλά κατάλαβε γρήγορα ότι μπορεί ο ίδιος να θεωρεί τον εαυτό του γίγαντα, αλλά οι άλλοι δεν τον βλέπουν καθόλου έτσι. Η δεύτερη επιλογή του είναι να προτείνει ο ίδιος στην ΕΕ, τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον να αναλάβει μεγάλο μέρος της ειρηνευτικής δύναμης στην Ουκρανία και την συμμετοχή του στην ανασυγκρότηση, με  δύο ανταλλάγματα:
Πρώτο, την επιτάχυνση του διαλόγου για την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ -Τουρκίας, που όμως αφορά άμεσα και στρατηγικά την Ελλάδα και για την λήψη απόφασης απαιτείται ομοφωνία.
Δεύτερο. Να ενταχθεί στην νέα πολιτική άμυνας και ασφάλειας της ΕΕ και στην PESCO . Δηλαδή στο πρόγραμμα στρατιωτικής συνεργασίας  που αφορά τα κράτη μέλη της ΕΕ  στους τομείς της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας και την διαλειτουργικότητα  μεταξύ των κρατών μελών στον αμυντικό τομέα,  την αμυντική βιομηχανία κλπ   

Η αλλαγή και η Ελλάδα

Η ΕΕ μιλάει για εξοπλισμούς και ασφάλεια, μια ατζέντα που επίσημα πλέον δεν συμμερίζονται οι ΗΠΑ. Οπότε υπάρχει θέμα μεγάλο. Αλλά τέτοιο σχέδιο δεν υπάρχει, έστω να παρουσιαστεί σε μια σύνοδο κορυφής και να υιοθετηθεί ως ευρωπαική πολιτική.  Η Ελλάδα που δεν έχει  ιστορικό λεηλασίας χωρών και αποικιοκρατικό παρελθόν,  όφειλε τουλάχιστον να αλλάξει τακτική, να ανοίξει άμεσα διπλωματικούς και οικονομικούς διαύλους με τη Ρωσία και να παρουσιάσει , έστω  ένα καταρχήν σχέδιο για τους ομογενείς της Μαριούπολης και των γύρω περιοχών και να καταθέσει επίσης τις ιδέες της για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας. Η τοποθέτησή του  πρωθυπουργού, στη σύνοδο που οργάνωσε ο Ζελένσκι  ήταν μια ακόμη χαμένη ευκαιρία για την Ελλάδα που ωθείται όλο και περισσότερο στο περιθώριο των εξελίξεων. 

 Η φράση του Έλληνα πρωθυπουργό, που μίλησε μέσω τηλεδιάσκεψης, αναφερόμενος στις ανθρώπινες απώλειες του πολέμου  ότι  “είναι επιτακτική ανάγκη να εργαστούμε όλοι για να δοθεί ένα τέλος”, ακούγεται μεν ευχάριστα μετά τις πολεμικές ιαχές του, αλλά το ερώτημα είναι πως; ούτε ο ίδιος το απάντησε.

Ο Μητσοτάκης, δεν ζήτησε ούτε μια εξαίρεση από τις δεκάδες κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Ρωσία και δεν κράτησε ούτε έναν ανοιχτό δίαυλο, δεδομένης της θέσης της Μόσχας στον κόσμο και τις στρατηγικές σχέσεις που έχει και με ευρωπαικά κράτη και με δεκάδες χώρες του πλανήτη, μεταξύ των οποίων, η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία.
Ο πρωθυπουργός πρέπει ωστόσο να είναι έτοιμος για την διπλωματική αντεπίθεση της Τουρκίας και να θέσει τους όρους της με το βλέμμα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, πριν διαμορφωθεί η ευρωτουρκική ατζέντα. 

Η θέση της κυβέρνησης ότι δεν πρέπει να υπάρξει καμία λύση στην Ουκρανία, χωρίς τη συμμετοχή της χώρας αυτής, είναι σωστή και την ασπάζονται όλοι οι Έλληνες, όπως και η ΕΕ, αλλά οι περισσότερες χώρες την αντιλαμβάνονται με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Για την Ελλάδα είναι θέση αρχής πάνω απ΄όλα. Η  λύση του ουκρανικού μπορεί να είναι ένας νέος πιλότος για τις διεθνείς σχέσεις που πρέπει να αποφευχθεί. Δηλαδή πρέπει να αποφευχθεί ο εκβαρβαρισμός. Η Τουρκία κατέχει το 37% του εδάφους της Κύπρου και δεν διανοείται κανείς ότι μπορεί να υπάρξει λύση χωρίς την συναίνεση των Ελληνοκυπρίων. Στο μέλλον μπορεί να υπάρξουν πολεμικά επεισόδια μεταξύ Ελλάδας -Τουρκίας οπότε δεν είναι αποδεκτή η κατάληψη εδάφους και η νομιμοποίησή του  στη συνέχεια, στο πλαίσιο συμφωνιών μεγάλων χωρών, ερήμην των άμεσα ενδιαφερομένων χωρών.