του Σωτήρη Σιδέρη

Είτε το θέλουν αρκετοί στον δυτικό κόσμο, είτε όχι, έχει ήδη αρχίσει μια δύσκολη, σίγουρα επίπονη και άκρως αμφιλεγόμενη συζήτηση για την ανασυγκρότηση του δυτικού κόσμου. Προφανής στόχος είναι ,  να αποτραπεί το τελευταίο στάδιο παρακμής που οδηγεί στην δομική αποσύνθεση   κρατών και των οργανισμών που συγκροτούν μια τεράστια συμμαχία από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά και δείχνουν έντονα σημάδια σήψης.  Η δήλωση  του Γάλλου προέδρου Μακρόν ότι το ΝΑΤΟ είναι εγκεφαλικά νεκρό απηχούσε την πραγματικότητα. Η ηγέτιδα δύναμη του δυτικού κόσμου, οι ΗΠΑ, σε συνεργασία με μεγάλες ευρωπαικές δυνάμεις συγκρότησαν μια ισχυρή συμμαχία στηριγμένη στην ασφάλεια και την διατήρηση του φιλελεύθερου πολιτικοοικονομικού συστήματος.

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο έγινε νεοφιλελεύθερο , τα κράτη περιόρισαν τον παρεμβατισμό τους και το μεγάλο κεφάλαιο  έγινε ασυγκράτητο. Τώρα έχει κάνει τον κύκλο του, συμπαρασύροντας στην παρακμή του και τα δόγματα ασφάλειας . Η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ και η τάση περιχαράκωσης πέραν του Ατλαντικού, κλονίζει και την Ευρώπη,  η οποία ήδη βιώνει την δική της κρίση. Είναι φυσικό επόμενο συνολικά η συμμαχία να τρίζει. 
Έλληνας διπλωμάτης με πολύχρονη εμπειρία στους διαδρόμους των υπουργείων εξωτερικών  δυτικών χωρών, περιγράφει την κυριαρχία μιας  «αφόρητης αμηχανίας» παντού. Στους Μονίμους Αντιπροσώπους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, στις ξένες πρεσβείες στην Ουάσιγκτον, στις πρεσβείες στο Παρίσι , το Βερολίνο  και αλλού. Αντίθετο σκηνικό επικρατεί στο Πεκίνο, τη Μόσχα, την Άγκυρα, τη Τεχεράνη και στα γραφεία των ακροδεξιών κομμάτων που βλέπουν να είναι οι πρωταγωνιστές των νέων δογμάτων στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.  
Αυτή η εικόνα που μας έρχεται από το κοντινό μέλλον, είναι αυτή που τρομάζει όσους βλέπουν το μεταπολεμικό μοντέλο να βυθίζεται σε κρίση χωρίς να είναι σε θέση να επικρατήσει ένα νέο καλύτερο, εξίσου ή περισσότερο ασφαλές. Μάλλον το αντίθετο τους ανησυχεί. Ότι αυτό που έρχεται είναι χειρότερο.

Το ΝΑΤΟ και το Αιγαίο

Πηγή ανησυχίας είναι το ΝΑΤΟ και όχι δύναμη ασφάλειας. Οι διορατικοί , κυρίως σοσιαλδημοκράτες και αριστεροί, πρότειναν εδώ και χρόνια ένα νέο μοντέλο ασφάλειας που να περιλαμβάνει και τη Μόσχα. Οι ΗΠΑ  έκαναν ακριβώς το αντίθετο για δικούς τους λόγους και μόνο και επειδή θεωρούν το ΝΑΤΟ αμερικανικό βραχίονα και όχι ένωση συμμαχικών χωρών. Το αποτέλεσμα είναι ήδη ορατό. Η Ρωσία έχει επιβάλλει το δικό της ρυθμό στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και δεν κινείται τίποτα χωρίς την άδειά της. Τουρκία, Ισραήλ και Ιράν τρέχουν συχνά στο Σότσι όπου γίνονται οι συναντήσεις για να συνεννοηθούν. Στην περιοχή βρίσκεται και το φάντασμα των ΗΠΑ. Ισχυρό στρατιωτικά , αλλά αδύναμο πολιτικά και διπλωματικά.  Η διπλωματία όμως είναι  εγκέφαλος του στρατού. Και όταν ο εγκέφαλος ασθενεί, σειρά έχει το σώμα, ο στρατός. 

Στο Αιγαίο , αν δεν το θυμόμαστε υπάρχει δύναμη του ΝΑΤΟ για να επιβλέπει και να βοηθά στην αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών. Αφού από το 2015 η Τουρκία επέβαλλε και στο ΝΑΤΟ τις γκρίζες ζώνες,  δεν πρόσφερε απολύτως τίποτα. Ούτε στο μεταναστευτικό, ούτε στις εντάσεις Ελλάδας –Τουρκίας ούτε στη γενικότερη εικόνα του. Το τελευταίο τρισάθλιο έργο του ΝΑΤΟ είναι να δικαιολογεί την εισβολή της Τουρκίας στην Συρία. Τέτοια κατάντια. Ως προς το πόσο ασφαλής θα πρέπει να αισθάνεται η Ελλάδα ας θυμηθούμε τον πρώην υπουργό άμυνας και αρχηγό ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Αποστολάκη που είπε ότι μόνοι μας θα είμαστε σε περίπτωση κρίσης με την Τουρκία. Και μόλις προ ημερών ο πρώην πρέσβης στην Αθήνα Νίκολας Μπερνς είπε ότι αν υπάρχει επεισόδιο με την Τουρκία, ας μην περιμένουμε τον Τραμπ, ούτε  φυσικά το ΝΑΤΟ.  Βέβαια, όλα αυτά τα είχαν υπόψη τους όταν οι της κυβέρνησης, Δένδιας, Παναγιωτόπουλος και Μητσοτάκης υπέγραψαν άνευ όρων τη νέα  συμφωνία για τις βάσεις. 

Τρίτο παράδειγμα του « εγκεφαλικά νεκρού» ΝΑΤΟ. Στις βαλτικές χώρες εξακολουθεί να κυριαρχεί η ανησυχία ή ψύχωση, ότι είναι θέμα χρόνου μια εισβολή της Ρωσίας. Η Εσθονία για παράδειγμα κάνει ήδη διαβήματα προς το ΝΑΤΟ να προστρέξει σε βοήθεια , αν συμβεί αυτό. Φυσικά η Συμμαχία σφυρίζει αδιάφορα. Αφού κατάλαβαν ότι και οι Εσθονοί θα μείνουν μόνοι τους, τώρα τρέχουν να συνάψουν δικά τους σύμφωνα με άλλες βαλτικές και σκανδιναβικές χώρες για κοινή άμυνα. Πιο ασφαλείς θα ένιωθαν αν μιλούσαν με τους Ρώσους, αλλά πέρα από την διπλωματία , όπως είπαμε,  ρόλο παίζουν και οι ψυχώσεις….

Ο Μακρόν και η γαλλική διπλωματία απλά προβλέπουν αυτό που ήδη αντιλαμβάνεται ο κόσμος. Ότι υπάρχει ένα κενό ασφάλειας , το οποίο φιλοδοξεί να καλύψει η Γαλλία αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο στις αλλαγές που αναγκαστικά θα γίνουν. Η Γερμανία, είναι σίγουρο ότι θα δαπανά στο εξής μεγάλα ποσά για την άμυνά της, κάτι που όμως  τρομάζει τον κόσμο. Αλλά αυτή η διαπραγμάτευση για μια νέα δομή ασφάλειας , δεν έχει καν ξεκινήσει. Διαπιστώσεις  και περιγραφές γίνονται προς το παρόν και αυτές αφορούν και το μέλλον της ΕΕ. Τον μεγάλο ασθενή

Η Ευρωπαϊκή Ενωση 

Η ΕΕ σέρνεται εδώ και χρόνια. Η επιβολή του νεοφιλελεύθερου μοντέλου έχει αποσαρθρώσει σημαντικές κοινωνικές δομές που αναπτύχθηκαν μεταπολεμικά και στήριξαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη και το κοινωνικό κράτος, και τη δημοκρατία. Αυτό το τρίπτυχο, Ανάπτυξη, ασφάλεια και δημοκρατία, βρίσκεται πλέον σε κρίση και αναζητείται ένας νέος προσανατολισμός.  Οι ανισότητες δημιουργούν ανισορροπίες και οι ανισορροπίες εντάσεις, κρίσεις και ανατροπές.

Η Γαλλία και εδώ  προσπαθεί να ηγηθεί. Έθεσε βέτο στην διεύρυνση προς τα δυτικά βαλκάνια προτάσσονται την ανάγκη εκσυγχρονισμού όλου του μοντέλου που διέπει τη λειτουργία της ΕΕ και όχι μόνο τις διαδικασίες διεύρυνσης.  Η « μόνιμη διευρυμένη συνεργασία», γνωστή ως Pesco,  φιλοδοξεί να αποτελέσει  μια ασφαλιστική δικλείδα της ΕΕ ως εναλλακτική λύση στο ΝΑΤΟ, και ταυτόχρονα να αναπτυχθεί η ευρωπαική στρατιωτική βιομηχανία . Τα βήματα μέχρι τώρα ήταν δειλά, αλλά ενδεχόμενη επανεκλογή ή αποσταθεροποίηση των ΗΠΑ για εσωτερικούς λόγους θα προκαλέσει μεγαλύτερο κενό ασφάλειας και θα αναγκάσει την ΕΕ να επιταχύνει τα σχέδιά της , ενώ το ΝΑΤΟ θα κλονιστεί ακόμη περισσότερο.  Θέλοντας και μη και η ΕΕ και το ΝΑΤΟ θα ανασυγκροτηθούν ή θα το προσπαθήσουν. Ταυτόχρονα όμως ο νεοφιλελευθερισμός έχει αποκτήσει μια τεράστια εσωτερική δυναμική στους θεσμούς της ΕΕ που δεν ανατρέπεται, ούτε διορθώνεται με λόγια. Απαιτούνται νέες συνθήκες, είναι προφανές. 

Το κοινό κείμενο

Το κοινό έγγραφο που όπως έγινε γνωστό την Τρίτη 26 Νοεμβρίου έχουν καταθέσει η Γερμανία και η Γαλλία, όχι μόνο δεν αλλάζει τίποτα από τις αγωνίες που ήδη εκφράζονται, αντίθετα τις  επιτείνει.  
Το γαλλο-γερμανικό έγγραφο θέλει να δείξει ότι η Γαλλία και η Γερμανία είναι ακόμη ικανές να διαμορφώσουν κοινές προτάσεις, την ώρα που πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι υπάρχει δυσκολία συνεννόησης ανάμεσα στον Εμανουέλ Μακρόν και την Αγγελα Μέρκελ. 
Η γαλλο-γερμανική πρόταση προϋποθέτει έγκριση από τους ηγέτες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά την σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου. Εάν εγκριθεί, η διαδικασία θα ξεκινήσει τον Ιανουάριο του 2020, υπό κροατική προεδρία. 

Η Ελλάδα σε αναζήτηση ταυτότητας

Δυστυχώς η Ελλάδα δεν παράγει πολιτική προς καμία κατεύθυνση, παρά το γεγονός ότι θα μπορούσε να έχει ρόλο-κλειδί στην περιοχή. Αυτό επιβεβαιώνεται  και από το κοινό γαλλογερμανικό κείμενο.  Είναι βέβαιο ότι και η ΕΕ και το ΝΑΤΟ θα οδηγηθούν αργά ή γρήγορα στην εκπόνηση νέων συνθηκών , αν δεν θέλουν να εκφυλιστούν. Και αν εκφυλιστούν, τον ηγετικό ρόλο θα τον αναλάβουν άλλοι. Αυτό ίσως προβλέπει η Τουρκία και αλλάζει τις ισορροπίες με τη βοήθεια της Μόσχας. Προφανώς η Άγκυρα έχει και δικούς της λόγους να θέλει την βοήθεια της Ρωσίας, αλλά λίγο πολύ, όλοι κάτι θέλουν και κάπως έτσι τρίζουν οι ισορροπίες. 

Η Ελλάδα έχει υποχρέωση να αλλάξει πολιτική. Από μια στάση απλού παρατηρητή και υπάκουου εταίρου που απλά  εφαρμόζει αποφάσεις άλλων, να μεταβληθεί σε κινητήριος δύναμη . Να καταθέσει τις δικές της θέσεις και για την ανασυγκρότηση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, βάζοντας στο επίκεντρο και τα δικά της εθνικά συμφέροντα και την διεθνή ασφάλεια και να τις διαπραγματευθεί σκληρά. 

Να μελετήσει και να ενσωματώσει στην δική της εξωτερική πολιτική ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής, ένα δόγμα διαλόγου, αλλά και ισχύος, διπλωματικής και στρατιωτικής, που να συνδυάζει μια νέα εθνική ιδεολογία με ένα νέο συμμαχικό στάτους. Για παράδειγμα,  η Ελλάδα θα πρέπει να καταθέσει τις δικές της προτάσεις για την διεύρυνση της ΕΕ με τα δυτικά βαλκάνια και να συνεργαστεί με τη Γαλλία για το πώς θα εκπονηθεί η νέα ευρωπαική πολιτική. Το ίδιο ισχύει και για το ΝΑΤΟ και για τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. 

Η Ελλάδα πρέπει να σταματήσει να είναι η δεδομένη χώρα και να θεσπιστεί στο κοινοβούλιο μια ειδική συνεδρίαση, μία φορά κάθε μήνα, όπου θα συζητά τα νέα δεδομένα και θα καλεί κάθε ειδικό σε κάθε τομέα για να αποφασιστούν πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές.  

Όσο η Ελλάδα παραμένει απλά διαμαρτυρόμενη ενώ  η Τουρκία παράγει πολιτική και αλλάζει τις ισορροπίες, το πολιτικό σύστημα θα πρέπει να γνωρίζει ότι η χώρα μας θα είναι το πρώτο θύμα αυτών των αλλαγών. Γιατί θα ωφεληθούν όσοι θα είναι πρωταγωνιστές και όχι οι κομπάρσοι. Και η σημερινή κυβέρνηση πρέπει να κατανοήσει, όσο γίνεται πιο σύντομα, ότι η ακινησία βλάπτει σοβαρά τα εθνικά μας συμφέροντα.