του Σπύρου Σουρμελίδη

Συμπληρώθηκε  ένας χρόνος από το τέλος των Μνημονίων, της περιόδου πτωχευτικών μέτρων, για την Ελλάδα, αλλά δεν έχουμε ούτε 4ο Μνημόνιο όπως έλεγε ο κ. Μητσοτάκης και πολλοί ακόμα, ούτε και πιστοληπτική γραμμή πίστωσης όπως ήθελε ο κ. Στουρνάρας.  πλειοψηφία των Ελλήνων δεν έχει κανένα λόγο να πλέει σε πελάγη ευτυχίας, γιατί η χρεοκοπία της χώρας το 2009-2010 ήταν η αρχή και η αιτία πολλών δεινών. Οι χαμένες περιουσίες, οι χαμένοι κόποι, οι χαμένες δουλειές, οι χαμένες συντάξεις, δεν «γυρίζουν πίσω». Η συμπλήρωση όμως ενός  έτους από το τέλος των Μνημονίων, είναι μια καλή απόδειξη για τα κάλπικα επιχειρήματα της ΝΔ και σύσσωμης της αντιπολίτευσης που συνασπίστηκε για να χάσει τις εκλογές η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι  κυρίως, μια καλή ευκαιρία  για να αναλογιστούμε τις αιτίες της καταστροφής αλλά και την πορεία προς το αύριο. Είναι μάλιστα πολύ επιτακτικό, την ώρα που εμφανίστηκε και πάλι η αδηφάγος διάθεση γνωστών κρατικοδίαιτων δήθεν Ελλήνων επενδυτών, που θέλουν να αρπάξουν ότι έχει απομείνει.

 Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα παρά την απειρία , τις αντιξοότητες, τον απίστευτο πόλεμο των εντός και των εντός ορκισμένων εχθρών, έκανε αυτό για το οποίο δεσμεύτηκε με την υπογραφή της και το οποίο ήταν επιβεβλημένο για την χώρα. Έδωσε σε μία τριετία τέλος στα πτωχευτικά μέτρα, στο Μνημόνιο. Σήμερα η ελληνική οικονομία βαίνει σταθερά, η χώρα δανείζεται με επιτόκια που δεν είχε γνωρίσει ποτέ, τα οικονομικά του κράτους είναι ρυθμισμένα, σε σημείο που ο κ. Σταϊκούρας να μην μπορεί να πει το γνωστό «παραλάβαμε καμένη γη», δεν μπορεί επίσης να αλλάξει τα δεδομένα του προϋπολογισμού.  Αναζητά τρόπους μείωσης του πρωτογενούς πλεονάσματος με διαφορετικό απ αυτόν που του άφησε ο Τσακαλώτος, αλλά ...δυσκολεύεται.
Όμως όταν τελείωσε το Μνημόνιο είχαν συμπληρωθεί 8 συνολικά χρόνια πτωχευτικής διαδικασίας. Το κόστος όμως για την μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας ήταν βαρύ και οι επιπτώσεις έχουν διάρκεια.
Οι πρωταίτιοι της χρεοκοπίας, ήταν οι ίδιοι που στην συνέχεια υπέγραψαν ένα δυσβάσταχτο και πέρα από κανόνες πτωχευτικό συμβόλαιο και ήταν αυτοί που δεν μπόρεσαν (και δεν θέλησαν ) να δώσουν τέλος στην πτωχευτική περίοδο. Πίστεψαν ότι θα φορτώσουν  την συνολική ευθύνη σε μια κυβέρνηση της Αριστεράς, στην κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα. Λογάριασαν λάθος.
Για την μεγάλη πλειοψηφία όμως των Ελλήνων η εικόνα ήταν και είναι θολή.
Τι είναι το Μνημόνιο; Τελείωσε πράγματι; ήταν αναγκαίο το τρίτο Μνημόνιο του Τσίπρα;
Η διαπραγμάτευση του πρώτου εξαμήνου του 2015 ήταν πράγματι καταστροφική;  Και πολλά ακόμα.

Χρεοκοπία: Η μητέρα όλων των κακών

Το ΕΓΚΛΗΜΑ της χρεοκοπίας είναι διαρκές, δεν είναι στιγμιαίο.
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για το Μνημόνιο (Μνημόνια) αλλά δεν γίνεται σχεδόν καμία συζήτηση για την χρεοκοπία. Γιατί η μητέρα όλων των κακών είναι η χρεοκοπία. Ένα κράτος με πάνω από 200 δις ευρώ ΑΕΠ, μέλος του ευρώ, χρεοκόπησε με επιλογές πολλές από τις οποίες ήταν συνειδητές. Δηλαδή ήταν ορατό χρόνια πριν οτι οδεύουμε στην χρεοκοπία. Ένα κράτος μέλος της ΕΕ από το 1980, το οποίο  μπήκε στο καλύτερο οικονομικό κλαμπ του πλανήτη, και σε 8 χρόνια «έπεσε στον γκρεμό», χρεοκόπησε.
Για ποιο λόγο; Ποιοι είναι οι υπεύθυνοι; Έγιναν απλώς λάθη ή αδιαφόρησαν οι κυβερνώντες , φορτώνοντας το κράτος με δάνεια; Μπορούσε να αλλάξει η πορεία προς την καταστροφή;  Με ποιους πραγματικούς όρους και ποια στοιχεία μπήκαμε στην ΟΝΕ (ευρώ); Τι σηματοδότησε  το περίφημο swap, το μάζεμα του χρέους σε ευρώ και με ενιαία δέσμευση;
Για όλα αυτά δεν υπάρχει συζήτηση. Απλώς το ΠΑΣΟΚ (Σημίτης) ρίχνει τις ευθύνες στον Καραμανλή και η ΝΔ του Κώστα Καραμανλή στο ΠΑΣΟΚ (και Σημίτη και Γιώργο Παπανδρέου). Πραγματική αναζήτηση αιτιών και ευθυνών δεν υπάρχει.
Και το περίεργο είναι ότι και η Αριστερά (ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ) μιλάνε και μιλούσαν περισσότερο για το Μνημόνιο και τους Γερμανούς και λιγότερο για τις ευθύνες των Ελλήνων. Ευθύνες διαχρονικές και αποκλειστικές, ευθύνες με ονοματεπώνυμο. Ο υπερδανεισμός, ήταν χρήσιμος για μια κρατικοδίαιτη οικονομία, για έναν τριτοκοσμικό κρατισμό που δεν έχει καμία σχέση με την στήριξη ενός κράτους πρόνοιας, ενός κράτους ανάπτυξης, ενός κράτους δικαίου, μιας κοινωνίας πολιτών που θα φροντίζει και τους ασθενέστερους. Δεν ήταν και δεν είναι αναγκαίο να είσαι αριστερός για να είσαι  πολέμιος του ελληνικού κράτους. (Το αριστερός ή δεξιός ξεκινά από την ώρα που θα ανοίξει η συζήτηση για το αύριο. Και θα είναι πραγματική).
Ο υπερδανεισμός ήταν καταστροφικός για το ελληνικό κράτος. Και δεν ήταν αναγκαίο να είσαι απόφοιτος του ...Χάρβαρντ για να το αντιληφθείς. Το πότε και αν θα γίνει συζήτηση για όλα αυτά δεν είναι γνωστό. Το πιθανότερο είναι ότι θα γίνονται αποσπασματικές συζητήσεις , ανώφελης και λαϊκίστικης πολιτικολογίας με το βλέμμα στραμμένο στις ψήφους. Τίποτα το χρησιμότερο δεν αναμένεται να προκύψει.

 
Το Μνημόνιο: Οι εγκληματικές ψευδαισθήσεις

Το 2010, το Μνημόνιο ήταν η απόλυτη παραδοχή του πολιτικού συστήματος ότι δεν μπορεί (και δεν θέλει;) να κάνει απολύτως τίποτα για τη χώρα. «Σώστε με όπως μπορείτε, με τους όρους που θέλετε». Αυτό είπε η πολιτική (μαζί με την τραπεζική και επιχειρηματική)  τάξη της χώρας, στους ευρωπαίους δανειστές. Και ο Γιώργος Παπανδρέου ανέλαβε να το προσυπογράψει χωρίς αντίσταση. Εν γνώσει όλων ότι το συγκεκριμένο Μνημόνιο και οι συγκεκριμένοι όροι ήταν λάθος.
Σήμερα 9 χρόνια μετά, οι δανειστές (ΔΝΤ και ευρωπαίοι) έχουν αποδεχθεί (ομολογήσει) τις σκοπιμότητες και τα λεγόμενα λάθη. Οι Έλληνες είναι που κάνουν την «πάπια».
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ κάνοντας αποτίμηση των προγραμμάτων του, από την αρχή της κρίσης και για μια δεκαετία (2008-2017) ομολογεί ότι έκανε μεγάλα λάθη στην Ελλάδα. Τα ονομάζει «αστοχίες και παραλείψεις», αλλά για τους Έλληνες πολίτες οδήγησαν στην εξαφάνιση μεγάλου μέρους της περιουσίας τους, της δουλειάς τους των αποταμιεύσεων τους, τους μέλλοντος. Η Έκθεση της 21ης Μαΐου του 2019 του ΔΝΤ, είναι η απόλυτη επισημοποίηση των όσων διέπραξε το ΔΝΤ σε συνέργεια με την ευρωζώνη σε βάρος της χώρας μας.  Οι πρωταγωνιστές  είναι η Κριστίν Λαγκάρντ, ο Νικολά Σαρκοζί, ο Ζαν Κλοντ Τρισέ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) και φυσικά ο Β. Σόιμπλε με την Ανγκελα Μέρκελ. Ο Νικολά Σαρκοζί και η Ανγκελα Μέρκελ αποφάσισαν να θάψουν την Ελλάδα, ώστε να μην καταστραφούν οι τράπεζες τους από τα ελληνικά ομόλογα.
Την ίδια παραδοχή έκανε ένα χρόνο πριν μιλώντας στους Δελφούς , ο αγαπημένος των μένουμε Ευρώπη , πρώην επικεφαλής του euroworking group , ο αυστριακός Τόμας Βίζερ.
Κάναμε λάθος, δεν τολμήσαμε να κάνουμε πρώτα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, είπε ο Βίζερ. Πρόσθεσε ότι η Ελλάδα έφτασε δύο φορές στο grexit  μία το 2012 και μία το 2015. Και κάτι ακόμα: «Μόνο στην Ελλάδα δεν τιμωρήθηκαν οι υπεύθυνοι της χρεοκοπίας της χώρας» είπε ο Τόμας Βίζερ. Αλλά όλοι έκαναν σαν να μην το άκουσαν. α είχε πει από το 2010 με μισόλογα και ο Γιούνκερ. 
Το εκπληκτικότερο όλων όμως είναι η παραδοχή πως το λάθος ήταν συνειδητό. Ο οικονομολόγος Μπλανσάρ τον Μάιο του 2010 ενημέρωσε το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ πως όλη η ρύθμιση είναι λάθος. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο όμως προχώρησε στην υπογραφή του Μνημονίου αποδεχόμενο ότι στόχος είναι η σωτηρία του ευρώ και όχι της Ελλάδα. Και το αποκαλυπτικότερο: Η ελληνική κυβέρνηση (Γ. Παπανδρέου) αποδέχεται τον διακανονισμό- απαίτηση των ευρωπαίων επειδή η Ελλάδα έχει ανάγκη την Ευρωζώνη.

Τι είναι όμως το Μνημόνιο;

Για τον πολύ κόσμο το Μνημόνιο είναι ένα οικονομικό πρόγραμμα και συγχρόνως διάφορες απαιτήσεις των δανειστών ώστε να πάρουν τα λεφτά τους.
Το Μνημόνιο είναι ένα πλαίσιο υποχρεωτικών αλλαγών (προσαρμογής) της οντότητας που χρεοκόπησε, ώστε να μπορεί να λειτουργεί «αποτελεσματικά και υγιώς». Σημαίνει αυτό πώληση περιουσιακών στοιχείων, απολύσεις προσωπικού,  ισοσκελισμένοι  (έσοδα-έξοδα) Ισολογισμοί , πρωτογενή πλεονάσματα (ώστε να καλύπτονται οι υποχρεώσεις  προς δανειστές) αλλαγές των  κανόνων  λειτουργίας, αλλαγές στο ασφαλιστικό, στις τράπεζες, στην δικαιοσύνη, στην δημόσια διοίκηση κλπ, κλπ. Όταν όλες  οι αλλαγές θα έχουν ολοκληρωθεί  (τέλος του Μνημονίου)  τότε η οντότητα που χρεοκόπησε (εν προκειμένω το ελληνικό κράτος) θα μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά και να ξαναδεί οικονομικά οφέλη.

Το Μνημόνιο δεν αποβλέπει στην βελτίωση της οικονομίας γενικώς αλλά στην αλλαγή (προσαρμογή στα νέα δεδομένα) της οντότητας (κράτος) που χρεοκόπησε. Αυτό ξέρει να κάνει το ΔΝΤ γι αυτό το φέρανε. Για το κάθε Μνημόνιο ο στόχος είναι η αναδιάρθρωση του κράτους που χρεοκόπησε και όχι η ανάταση της οικονομίας. Δεν υπάρχει μάλιστα κανένα ενδιαφέρον για τις επιπτώσεις στην κοινωνία για το ύψος της ανεργίας, για την βίαιη αναδιανομή του πλούτου.  Ολ αυτά θα διορθωθούν –λέει η λογική της διαδικασίας πτώχευσης- μετά την αναδιάρθρωση του χρεωκοπημένου κράτους.

Μία αποτυχία μετά την άλλη

Στην Ελλάδα η πολιτική τάξη που οδήγησε τη χώρα στην χρεοκοπία, δεν ολοκλήρωσε το πρώτο Μνημόνιο. Απέφυγε να πάρει το σύνολο των μέτρων τα οποία υπέγραψε. Κυρίως απέφυγε να μεταφέρει επιπτώσεις και προς τις πάνω (οικονομικά) τάξεις , κυρίως δε στους κρατικοδίαιτους . Κι αυτό γιατί οι δεσμεύσεις των πολιτικών  ήταν πολλές. Προσπάθησε να «ξεγελάσει» τους δανειστές σπρώχνοντας τα μέτρα προς το μέλλον. Ενδεικτικό της κατάστασης ήταν ότι ο Ευάγγελος Βενιζέλος (αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παπανδρέου και υπουργός Οικονομικών το 2011) πέταξε (Σεπτέμβριος του 2011) έξω από το γραφείο του την τρόικα
Οι αντιφάσεις οδήγησαν στην σύγκρουση και στο εσωτερικό του συστήματος. Η σύγκρουση δε με τους ευρωπαίους δανειστές έφτασε στο αποκορύφωμα της οταν ο Γ. Παπανδρέου εκδήλωσε την πρόθεση του να κάνει δημοψήφισμα, προκειμένου να ζητήσει νέα εντολή ώστε να ολοκληρώσει το Πρόγραμμα (Μνημόνιο). Εχθρός του δεν ήταν ο λαός αλλά το κόμμα του, το ΠΑΣΟΚ και όλοι όσοι δεν ήθελαν να επωμισθούν  τα βάρη της χρεοκοπίας και οι έχοντες. Αντέδρασαν βίαια και αυτοί αλλά και οι Σαρκοζί –Μέρκελ, φοβούμενοι αρνητικές επιπτώσεις για τις τράπεζες τους και το ευρώ. Ο Παπανδρέου ουσιαστικά ανετράπη αν και ο  ίδιος δεν έφερε καμία αντίσταση.
Η περιπέτεια δεν τελείωσε εδώ γιατί ΝΔ και ΠΑΣΟΚ μαζί ανέτρεψαν και  την κυβέρνηση συνεργασίας του Λουκά Παπαδήμου. Ετσι με απόλυτη ευθύνης τους οδηγηθήκαμε στο 2ο Μνημόνιο, με τον κίνδυνο του grexit να αιωρείται, οπως ο Βίζερ αποκάλυψε 6 χρόνια αργότερα.
Η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου απέτυχε να ολοκληρώσει το 2ο Μνημόνιο (συνέχεια και επανάληψη ουσιαστικά του πρώτου) για τους ίδιους περίπου λόγους που δεν ολοκληρώθηκε και το 1ο Μνημόνιο.
Βρήκαν όμως τη λύση, στο σενάριο της αριστερής παρένθεσης.  Προσπάθησαν να φορτώσουν όλα τα βάρη και τις ευθύνες στην κυβέρνηση που ερχόταν. Είχαν υπονομεύσει πλήρως το τοπίο από κάθε άποψη, στα δημόσια ταμεία, στις τράπεζες, στο γενικότερο κλίμα στην κοινωνία. Με την βοήθεια και την συμμετοχή και των ευρωπαίων  δανειστών.
Ισχυρίζονταν μάλιστα ότι η χώρα έβγαινε από τα Μνημόνια, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ μέσω της προεδρικής εκλογής υπονόμευσε την έξοδο.
Ο ισχυρισμός είναι ψευδής και αίολος. Πρώτον, έλειπαν πάμπολλες δράσεις για να ολοκληρωθεί η προσαρμογή , η αναδιάρθρωση του κράτους όπως την επέβαλαν τα Μνημόνια.
Ο Γκίκας Χαρδούβελης που αντικατέστησε τον Γιάννη Στουρνάρα στο υπουργείο Οικονομικών, στα μέσα του 2014, ομολόγησε την αποτυχία. Στο Παρίσι , στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, τον Σεπτέμβριο του 2014,  δηλώνει: Έχουμε κάνει το 52% των υποχρεώσεων μας, τίθεται θέμα αξιοπιστίας της χώρας». Και την ίδια ώρα  η τρόικα έλεγε ότι υπάρχουν …1000 προαπαιτούμενα. Το πρόγραμμα ήταν στην κυριολεξία στον αέρα.
 

Η διαπραγμάτευση, το τρίτο Μνημόνιο

Ολ αυτα τα χρόνια υπάρχει η μόνιμη κατηγορία για το πρώτο εξάμηνο του 2015, την διαπραγμάτευση του Βαρουφάκη και το αχρείαστο τρίτο Μνημόνιο.
Ως τώρα κανείς δεν αναφέρεται στο βασικό ερώτημα: Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ (Τσίπρας, Βαρουφάκης, Δραγασάκης κα) είχαν δίκαιο που φώναζαν ή όχι; Ήταν εμμονικοί αριστεροί ή ζητούσαν κάτι σωστό;
Είναι πλέον το ΔΝΤ που έδωσε την απάντηση, αρα δεν χρειάζονται τα επιχειρήματα του ΣΥΡΙΖΑ. Το ΔΝΤ και ο Βίζερ έχουν αναγνωρίσει ότι δεν τήρησαν τους ΔΙΚΟΥΣ τους κανόνες της πτωχευτικής διαδικασίας όπως αυτοί την θέλουν. Δηλαδή δεν έκαναν το  κούρεμα του χρέους. Τι ζήτησε ο ΣΥΡΙΖΑ; Κούρεμα και μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων. Αυτό λοιπόν που ζητήθηκε ήταν στη βάση των κανόνων του ΔΝΤ  .
Οι κατηγορίες όμως συνεχίζονται: Η διαπραγμάτευση δεν έγινε με τον πρέποντα τρόπο και επίσης ο Τσίπρας αδιαφόρησε για τον συσχετισμό των δυνάμεων. Αρα ηξερε  ότι κάνει μια άνευ ουσίας προσπάθεια και γι αυτό είναι υπεύθυνος.
Ο Αλέξης Τσίπρας επεδίωξε να εκμεταλλευτεί την διαφωνία του Ολάντ και των Αμερικανών με το Βερολίνο. Σε ότι αφορά δε το ...ύφος της διαπραγμάτευσης, είναι αστείο και να το συζητάμε. Αρκεί να θυμηθούμε τις προσβολές μέσω της πανευρωπαϊκής προπαγάνδας προς τον ελληνικό λαό, τη χώρα και της ιστορία της, αρκεί να θυμηθούμε την συμπεριφορά του Σαρκοζί ή των Φινλανδών και των Σλοβένων. Χωρίς να ξεχνάμε τον Σόιμπλε.
Οι κατήγοροι δε του ΣΥΡΙΖΑ, είχαν φτάσει πάμπολλες φορές στα όρια τους και είχαν συγκρουστεί με την τρόικα, υπάρχει πληθώρα δημοσιευμάτων επ αυτών. Για΄τι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να διεκδικήσει οτιδήποτε με «τριαντάφυλλα»;
Και ερχόμαστε στο αχρείαστο τρίτο μνημόνιο. Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα δεν πέτυχε πράγματι το κούρεμα και την μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων. Επεδίωξε να πάει την διαπραγμάτευση στην παράταση μέσω του Δημοψηφίσματος, αλλά και αυτό το αρνήθηκαν οι δανειστές. Είχαν αλλωστε εσωτερική συμπαράσταση από τους τους «Κράτα γερά Γερούν». Γνωρίζοντας ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι διασπασμένο και ότι οι παλαιοί (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) προσέφεραν θυσία τους νέους (ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ), δεν είχαν κανένα λόγο να υποχωρήσουν. Αν κάτι πραγματικά ήταν ευθύς εξ αρχής, κατά της προσπάθειας του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό ήταν  η στάση ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.
Αν ο Αλέξης Τσίπρας δεν υπέγραφε την συνέχιση της μνημονιακής συμφωνίας οι κίνδυνοι πλέον ήταν μεγάλοι για την ίδια την χώρα, για την κοινωνική ειρήνη.
Επέλεξε να κάνει αυτό που ήταν πιο σίγουρο για την ίδια τη χώρα εκείνη την ώρα. Τα μεγάλα ρίσκα θέλουν διαφορετική εσωτερική ενότητα.
Το αποτέλεσμα δικαιώνει τις επιλογές του. Μόνο ο  Αλέξης Τσίπρας προτίμησε να συγκρουστεί με το Κόμμα του, αδιαφόρησε για το πολιτικό κόστος και επέλεξε τις δύσκολες αποφάσεις.
Η συμφωνία –Μνημόνιο που υπέγραψε μπορεί να ήταν η ολοκλήρωση της πτωχευτικής διαδικασίας οπως την ήθελαν οι δανειστές ( με κάποιες βελτιώσεις), ήταν όμως εφικτή. Και αυτό έχει διαφανεί πολύ πριν από τον Αύγουστο του 2018. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτή που έβγαλε τη χώρα από την πτωχευτική διαδικασία, έκανε αυτό που απέτυχαν να κάνει η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. αι φυσικά με πολύ μεγάλο πολιτικό κόστος.
 
Τελείωσαν τα Μνημόνια;
Η περίοδος πτωχευτικών μέτρων, η περίοδος αναπροσαρμογής του ελληνικού κράτους στα νέα δεδομένα ολοκληρώθηκε. Και αυτό σημαίνει ότι ναι,  βγήκαμε από τα Μνημόνια.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι επουλώθηκαν οι πληγές της χρεοκοπίας και της μνημονιακής προσαρμογής. Όπως ήδη είπαμε το μνημόνιο είναι ένα πλαίσιο επιβολής νέων κανόνων λειτουργίας. Και πολλοί απ αυτούς είναι μόνιμοι (χωρίς αυτό να αναιρεί την έξοδο). 
Αυτό που δεν μπορεί να ξεχαστεί είναι πως όταν τελείωσε το Μνημόνιο είχαν συμπληρωθεί 8 συνολικά χρόνια πτωχευτικής διαδικασίας. Το κόστος για την μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας ήταν βαρύ και οι επιπτώσεις έχουν διάρκεια.

Η νέα πραγματικότητα, ο κίνδυνος της επιστροφής στο χθες

 
Η χρεοκοπία είναι το διαρκές έγκλημα , το έγκλημα που δεν είναι στιγμιαίο , δεν μπορεί και δεν πρέπει να παραγραφεί.
Τα μνημόνια τελείωσαν, αλλά η χώρα βρίσκεται σε μια άλλη πραγματικότητα. Το κράτος είναι φτωχότερο, η κοινωνία είναι φτωχότερη –διαρκώς θυμωμένη – η ανεργία βρίσκεται ακόμα πάνω από το 17%, τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις είναι πολλές.
Ο πλούτος έχει αλλάξει χέρια, το χρήμα μαζεύτηκε σε λίγους και χάθηκε από τις τσέπες των πολλών.
Η πολιτική επιστροφή σ αυτούς που χρεοκόπησαν τη χώρα, είναι η απόδειξη της θολής κατάστασης που συνεχίζει να καθορίζει τις εξελίξεις.
Οι έλληνες στην πλειοψηφία τους ελπίζουν ότι μπορεί ακόμα να ξαναβρούν αυτα που έχασαν με ένα μαγικό τρόπο.
Και αφού το θαύμα δεν έγινε από τον ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να «φυτρώσουν»  χρήματα με τις γνωστές παλιές μεθόδους. Επιχειρηματίες , έχοντες και λιγότερο έχοντες, ακόμα και οι μη έχοντες, νομίζουν ότι μπορεί να επιστρέψουν στα γνώριμα λημέρια. Σύντομα θα διαπιστώσουν, οργισμένοι και πάλι- ότι  αυτό πλέον δεν θα γίνει ποτέ.
Το κρατικό χρήμα δεν υπάρχει και δεν θα υπάρχει για πολύ καιρό ακόμα. Το ιδιωτικό χρήμα φοβάται να εμφανιστεί. Ολοι περιμένουν  τις ξένες επενδύσεις αλλά αυτές έρχονται κυρίως  για να παρουν και οχι για να δώσουν  (χωρίς να υποτιμάμε την σημασία τους).  Δεν πρόκειται δε στην Ελλάδα να γίνει κάτι τόσο μαζικό και τόσο επαναστατικό στον τομέα των επενδύσεων. Αν κάτι δυστυχώς έχει φανεί, είναι η αδηφάγος διάθεση γνωστών κρατικοδίαιτων ελλήνων δήθεν επενδυτών που θέλουν να αρπάξουν ότι έχει απομείνει.
Και η κυβέρνηση Μητσοτάκη δυστυχώς  του υποσχέθηκε οτι θα πάρουν. Οπως και οτι θα μοιράσει το ρευστό χρήμα, όπως π.χ το χρήμα των συντάξεων.
Η συζήτηση  για τα αιτια της χρεοκοπίας είναι αναγκαίο ακριβώς γι αυτό. Για να μην ακολουθήσουμε και πάλι τον δρόμο που μας  έφερε στο τέλμα. Το συσπειρωμένο πολιτικό σύστημα της χρεοκοπίας εμφανίστηκε και παλι αμετανόητο.  Είναι κρίμα να φανούμε και όλοι εμείς, μετά από τόσα δεινά, ...αμετανόητοι!