Σε  ναυάγιο φαίνεται να οδηγείται η Συνολική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία (Ceta) μεταξύ του Καναδά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαιτίας της άρνησης της γαλλόφωνης Βαλλονίας του Βελγίου να επικυρώσει τη συμφωνία, υπέρ της οποίας έχουν ταχθεί όλες οι υπόλοιπες χώρες-μέλη της ΕΕ. Το θέμα αυτό έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις, ενώ ήδη αποκαλύπτονται ενδιαφέροντα πράγματα για τις διαπραγματεύσεις και το περιεχόμενο των συμφωνιών. Ο Αλέξης Τσίπρας δήλωσε ικανοποιημένος μετά την σύνοδο κορυφής στις 21 Οκτωβρίου, αλλά ήδη στην Ευρώπη τα βέλη για την συμφωνία αυξάνονται. Η στάση των Βαλλόνων και η διάσταση που έχει πάρει η υπόθεση αποτελεί ένα ράπισμα για την Επιτροπή που διαπραγματεύεται ερήμην των κυβερνήσεων και δίνει «γη και ύδωρ» στις μεγάλες πολυεθνικές να διεκδικούν ζωτικό χώρο και εξουσίες που κάποτε είχαν τα κράτη.

Το εν λόγω θέμα δεσπόζει εδώ και μέρες στα πρωτοσέλιδα του βελγικού Τύπου, με τις εφημερίδες να κάνουν λόγο για την «ηρωική» αντίσταση του «κόκκινου γαλατικού χωριού» απέναντι στις νομοτέλειες και τους καταναγκασμούς που επιτάσσει η παγκοσμιοποίηση. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι ο (σοσιαλιστής) πρόεδρος της βαλλονικής κυβέρνησης P. Magnette, που ηγείται των αντιδράσεων, αναγορεύεται σε «νέο Τσίπρα» της Ευρώπης, στο μέτρο που «δεν εννοεί να κάνει πίσω» παρά τις ασφυκτικές πιέσεις της ευρωπαϊκής ελίτ (De Tijd). 

•    Το πρόβλημα

Το  Απρίλιο 2009 τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ εξουσιοδότησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την υπογραφή μιας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τον Καναδά. Επειδή τα πνεύματα είχαν οξυνθεί και προκειμένου να καταλαγιάσουν οι αντιδράσεις ότι «όλα αυτά γίνονται ερήμην των πολιτών», η Επιτροπή, αν και δεν είχε νομική υποχρέωση, αποφάσισε να ζητήσει την επικύρωση της συμφωνίας όχι μόνο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και από όλα τα υπόλοιπα Κοινοβούλια της Ευρώπης (συνολικά 37). Από την πλευρά της όμως η ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Βελγίου δεν είναι σε θέση να στηρίξει τη συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με τον Καναδά χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση και των πέντε συνολικά (λόγω του περίπλοκου συστήματος διακυβέρνησης) τοπικών κυβερνήσεων της χώρας (φλαμανδική, βαλλονική, γαλλόφωνης κοινότητας, γερμανόφωνης κοινότητας και Βρυξελλών).

•    Ποια η στάση των υπόλοιπων βελγικών κομμάτων

Το βελγικό «όχι» απέναντι στην συμφωνία δεν είναι ομόθυμο, με τους γαλλόφωνους Φιλελεύθερους (MR) να διαφωνούν με τη στάση του PS (Σοσιαλιστές), η οποία όμως επικροτείται από τα υπόλοιπα βαλλονικά κόμματα (CDH – Χριστιανοδημοκράτες, Ecolo – Πράσινοι,  Défi – Βαλλόνοι εθνικιστές και  PTB – ριζοσπάστες αριστεροί), με αποτέλεσμα το «όχι» να έχει συγκεντρώσει την υποστήριξη 68 βουλευτών στο βαλλονικό Κοινοβούλιο έναντι 23 που τάχθηκαν υπέρ της επικύρωσης της συμφωνίας.
Στον αντίποδα, σύσσωμη σχεδόν η φλαμανδική πολιτική ηγεσία εμφανίζεται σε γενικές γραμμές επικριτική απέναντι στις βαλλονικές αντιδράσεις που θεωρούνται ζημιογόνες για τα συμφέροντα της φλαμανδικής οικονομίας. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται και στα σχετικά δημοσιεύματα του Τύπου που τηρεί μια στάση από πλήρως εχθρική (De Standaard, De Tijd) έως ευμενώς ουδέτερη (De Morgen). Η στάση αυτή είναι ευεξήγητη εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι βαλλονικές εξαγωγές στον Καναδά δεν ξεπερνούν ετησίως τα 175 εκατομμύρια ευρώ, τη στιγμή που οι φλαμανδικές εξαγωγές  αντιπροσωπεύουν το 90% των βελγικών εξαγωγών προς τον Καναδά.
Πέραν όμως από τις ευκαιρίες που γεννά η εν λόγω συμφωνία για την Φλάνδρα, τονίζεται ιδιαίτερα από τους υπέρμαχους της συμφωνίας το γενικότερο διακύβευμα και ιδίως η σημασία να έχουν αίσιο τέλος οι διαπραγματεύσεις για την  υπογραφή της πρώτης εμπορικής συμφωνίας μετά το Brexit. Θεωρείται ότι ο Kαναδάς αποτελεί μία από τις λιγότερο αμφιλεγόμενες χώρες για την σύναψη εμπορικής συμφωνίας και υπογραμμίζεται ότι τυχόν ναυάγιο θα αποτελέσει κακό προηγούμενο και για τις υπόλοιπες διαπραγματεύσεις με άλλες χώρες (περίπου 20) που διεξάγει αυτή τη στιγμή η ΕΕ.


•    Τι προβλέπει η συμφωνία

Το διακύβευμα είναι κατά κοινή ομολογία μεγάλο: Σε γενικές γραμμές η συμφωνία καταργεί το 98% των τελωνειακών δασμών στο εμπόριο μεταξύ ΕΕ-Καναδά, κάτι που εκτιμάται πως θα βοηθήσει στην εξοικονόμηση από την πλευρά των ευρωπαϊκών εταιρειών 500 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Παράλληλα και για πρώτη φορά, θα αρθούν τα εμπόδια που δεν επιτρέπουν στις ευρωπαϊκές εταιρείες να εργάζονται για λογαριασμό της καναδικής κυβέρνησης. Υπάρχουν επίσης ρυθμίσεις για τις επενδύσεις (σημειώνεται ότι ο Καναδάς βρίσκεται στην τέταρτη θέση σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις στην Ευρώπη) και θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα οι καναδικές εταιρείες να μην μπορούν π.χ να χρησιμοποιούν ρητώς κατοχυρωμένες μάρκες όπως πχ «σαμπάνια». Προβλέπεται τέλος η θεσμοθέτηση ενός διεθνούς εμπορικού/διαιτητικού δικαστηρίου για την επίλυση, σε ουδέτερο έδαφος, των διαφορών που σχετίζονται με τις εκατέρωθεν επενδύσεις.

•    Ποιες οι ενστάσεις των Βαλλόνων

Οι Βαλλόνοι επικαλούνται μια σειρά λόγων για να τεκμηριώσουν την εναντίωσή τους την συμφωνία: Υποστηρίζουν καταρχήν ότι απειλείται η δημοκρατία και το κράτος δικαίου λόγω της έλλειψης διαφάνειας στις διαπραγματεύσεις, ενώ ισχυρίζονται ότι οι πολυεθνικές εταιρείες θα αποκτήσουν την δυνατότητα να καταστρατηγούν τους νόμους. Παράλληλα προειδοποιούν ότι η παραβίαση των κανόνων προστασίας του περιβάλλοντος και του κράτους πρόνοιας θα αποτελεί πλέον «καθημερινή πρακτική».
Τις μεγαλύτερες πάντως αντιδράσεις έχει προκαλέσει ο προβλεπόμενος μηχανισμός διαιτησίας για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, δηλ. το ενδεχόμενο καναδοί επενδυτές να προσφεύγουν για την επίλυση των διαφορών τους με περιφέρειες/κράτη σε δικαστήριο εκτός Βελγίου όπου δεν θα τυγχάνει φυσικά εφαρμογής το βελγικό δίκαιο. Το γεγονός αυτό, φοβούνται οι Βαλλόνοι, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την επιβολή υπέρογκων προστίμων σε βάρος ευρωπαϊκών χωρών/περιφερειών που αθετούν την συμφωνία.
Εμφανίζονται επίσης πεπεισμένοι ότι η συμφωνία ισοδυναμεί με έναν «Δούρειο Ίππο» που θα επιτρέψει σε επιθετικές εταιρείες αμερικανικών συμφερόντων που εδρεύουν στον Καναδά να εισέλθουν στην ευρωπαϊκή αγορά, ενώ εκφράζουν την ανησυχία τους ότι θα ανοίξουν νέοι δρόμοι φοροδιαφυγής για τις πολυεθνικές, ότι εισάγονται πλημμελείς έλεγχοι για την ποιότητα των τροφίμων, ιδίως κρεάτων, και ότι δεν προστατεύονται επαρκώς τα ανθρώπινα δικαιώματα καθότι δεν υπάρχει ρητή μνεία της δήλωσης της Unesco για την κατοχύρωση της «πολιτισμικής διαφορετικότητας».
Έντονοι είναι εξάλλου οι φόβοι τους ότι η συμφωνία δεν περιέχει επαρκή εχέγγυα μη ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών δημόσιας ωφέλειας που σχετίζονται με την παροχή ύδρευσης ή εκπαίδευσης και ζητούν να υπάρξει σαφής λίστα των δραστηριοτήτων που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις της συμφωνίας. Δεν λείπουν τέλος και οι φωνές που διατείνονται ότι η συμφωνία θα οδηγήσει σε μείωση των μισθών και του ΑΕΠ συρρικνώνοντας τον συνολικό πλούτο.

•    Τι κρύβεται πίσω από τις βαλλονικές αντιδράσεις

Η πεισματική άρνηση των Βαλλόνων να επικυρώσουν την συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τον Καναδά μπορεί να αποδοθεί τόσο σε λόγους «αρχής» όσο και σε λόγους «πολιτικής σκοπιμότητας» που συνδέονται με την στρατηγική και τις προσωπικές βλέψεις του κύριου υποκινητή των αντιδράσεων, προέδρου της βαλλονικής κυβέρνησης P. Magnette..
Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ οι βαλλόνοι οικολόγοι (Ecolo) ήταν εκείνοι που έσυραν πρώτοι τον χορό των αντιδράσεων προωθώντας σχετικό ψήφισμα στην βαλλονική Βουλή τον Απρίλιο, την σκυτάλη πήρε στη συνέχεια δυναμικά ο P. Magnette. Σύμφωνα με πολλές εκτιμήσεις, ο «νέος αστήρ» των Σοσιαλιστών προχώρησε σε αυτή την κίνηση επειδή διέβλεψε μια «χρυσή» ευκαιρία, όχι μόνον να εμφανιστεί ως ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της αριστεράς σε ολόκληρο το Βέλγιο, αλλά και «να σώσει την τιμή της» σε ευρωπαϊκό επίπεδο προασπίζοντας τις δημοκρατικές αρχές και παίρνοντας τα ηνία στον αγώνα εναντίον των αγορών και της παγκοσμιοποίησης.
Διάχυτη είναι η αίσθηση ότι ο P. Magnette, έχοντας την πλήρη στήριξη του πολιτικού του μέντορα, νυν προέδρου των γαλλόφωνων Σοσιαλιστών και πρώην πρωθυπουργού E. Di Rupo, είδε το θέμα της Ceta ως «μάννα εξ ουρανού» προκειμένου να αποκαταστήσει το (κλονισμένο) κύρος των γαλλόφωνων Σοσιαλιστών που έβλεπαν τα ποσοστά τους τελευταία να καταβαραθρώνονται μετά και τα αλλεπάλληλα «λουκέτα» εργοστασίων στην Βαλλονία και τους ριζοσπάστες αριστερούς του PTB να εμφανίζονται στις δημοσκοπήσεις ως η «νέα ανερχόμενη δύναμη».