Του Σωτήρη Σιδέρη

Εδώ και αρκετές εβδομάδες ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει επιδοθεί σε μια προσπάθεια εθνικής συσπείρωσης  επικαλούμενος απειλές κατά της χώρας του. Ποια είναι η απειλή όμως; Σύμφωνα με την συζήτηση  εντός της Τουρκίας, επίκεντρο είναι το κουρδικό. Το παζάρι που πρότεινε ο γκρίζος λύκος  Μπαχτσελί, είναι ο αφοπλισμός του ΡΚΚ με αντάλλαγμα την ελευθερία του Οτσαλάν. Το πήγε ένα βήμα πιο πέρα ο Ερντογάν, καλώντας τους Κούρδους να υποταχθούν στο δικό του όραμα για τον “Αιώνα της Τουρκίας”, ώστε να κατακτήσουν την αιώνια ευημερία.  Εδώ και δεκαετίες το τουρκικό πολιτικό σύστημα , καταδιώκει και φυλακίζει Κούρδους πολιτικούς, ενώ στη νοτιοανατολική Τουρκία,  έχει επιβάλλει ένα  καθεστώς τρομοκρατίας.

Ο Ερντογάν φοβάται ότι οι ΗΠΑ και το Ισραήλ για να τιμωρήσουν το Ιράν και  την στάση της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή,  θα αναζωπυρώσουν τον πόλεμο με το ΡΚΚ και τους Κούρδους της Συρίας και ότι στο βάθος  των εξελίξεων, θα αναδυθεί πιο ισχυρό από ποτέ το αίτημα για κουρδικό κράτος. Πράγμα που ενδεχομένως θα σημάνει και την διεκδίκηση τουρκικών εδαφών. Αν η Χαμάς είναι απελευθερωτική οργάνωση για τον Ερντογάν, το ΡΚΚ γιατί να μην είναι απελευθερωτικό, σύμφωνα  με το Ισραήλ ;

Η κρίση στις σχέσεις με το Ισραήλ και η αφύπνιση του κουρδικού στοιχείου στην Συρία και το Ιράν έχει προκαλέσει έντονες ανησυχίες στην Άγκυρα. Η κρίση πανικού είναι εμφανής στην Άγκυρα, αν και πολλοί πιστεύουν ότι πέραν του κουρδικού, ο Τούρκος πρόεδρος κάνει και προσωπικά σχέδια για μια νέα θητεία που απαιτεί τη συμμαχία των Κούρδων για να αλλάξει και πάλι το Σύνταγμα. Προς το παρόν όμως ο πόλεμος αλλάζει και τις διαθέσεις στην Άγκυρα.

Η ανώμαλη προσγείωση

Στην αρχική φάση ο Ερντογάν κατήγγειλε το Ισραήλ ότι η Τουρκία θα είναι ο επόμενος στόχος μετά τη Γάζα και τον  Λίβανο. Τώρα προσπαθεί  αλλάξει την εικόνα και να  προλάβει ενδεχομένως τις εξελίξεις. Μιλώντας στο τουρκικό κοινοβούλιο την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου, ο Τούρκος πρόεδρος απευθύνθηκε στους Κούρδους με ασυνήθιστα … τρυφερή γλώσσα. Είπε χαρακτηριστικά:
«Απευθύνομαι από το βήμα του έθνους, αγαπητέ μου Κούρδε αδελφέ! Περιμένουμε από εσένα να κρατήσεις αυτό το χέρι ειλικρινά και να το κρατήσεις σφιχτά. Θέλουμε να εξαλείψεις αυτούς που είναι τα εργαλεία του σιωνιστικού Ισραήλ, οι υπηρέτες του ιμπεριαλισμού και τα εργαλεία των εχθρών της Τουρκίας». Αν εξαιρέσουμε τις σπαραξικάρδιες αναφορές, θα γίνει πιο σαφές ότι ο Τούρκος πρόεδρος επιχειρεί να αποσυνδέσει τους Κούρδους από το ΡΚΚ . Πράγμα που δεν κατάφερε η Τουρκία εδώ και πολλές δεκαετίες σε πιο καλές συνθήκες, θα το καταφέρει τώρα που οι Κούρδοι έχουν αφυπνιστεί; αλλά έχει και συνέχεια...

Ο Ερντογάν  ουσιαστικά, επιμένοντας στον μεγαλοιδεατισμό του ζήτησε την ενσωμάτωση των Κούρδων στο σχέδιό του  για τον “αιώνα της Τουρκίας”, ως οι δύο λαοί να έχουν κοινό όραμα, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ας χτίσουμε μαζί τον “Αιώνα της Τουρκίας”, ένα λαμπερό, αδελφικό μέλλον με ευημερία κάτω από τη σκέπη της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Λέμε να χτίσουμε μαζί ένα λαμπερό, αδελφικό μέλλον με ευημερία κάτω από τη σκέπη της Δημοκρατίας της Τουρκίας, κάτω από τη σκιά της κόκκινης σημαίας μας. Μαζί ιδρύσαμε τη δημοκρατία πριν από 101 χρόνια. Αυτή η δημοκρατία είναι δική σου όσο είναι και δική μου. Λέμε, ας κάνουμε τη δημοκρατία χώρα ευημερίας για όλους μας μαζί. Αντε, να ξεφορτωθούμε αυτούς που έσφιξαν τις γροθιές τους». Λόγια της ανάγκης, αλλά το διακύβευμα είναι τεράστιο πλέον και αυτό είναι που αναγκάζει τον Ερντογάν σε ανώμαλη προσγείωση. Τουρκικός αιώνας με το κουρδικό ανοιχτό και σε πλήρη ανάπτυξη στο Βόρειο Ιράκ, την Συρία και το Ιράν, δεν μπορεί να υπάρξει. Και προς το παρόν καμία χώρα, ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ρωσία είναι διατεθειμένες να “πουλήσουν” για μια ακόμη φορά τους Κούρδους.

Είναι το μεγάλο θέμα των επόμενων δεκαετιών. 

Ο Ερντογάν αλλάζει συχνά θέσεις και απόψεις. Επί χρόνια οι Κούροι είναι πολίτες δεύτερης και τρίτης κατηγορίας και τα τελευταία λόγια του ακούγονται περισσότερο σαν σαρκασμός, παρά ως πρόσκληση. Ποιος Κούρδος θα πειστεί όταν έχει τους φυσικούς του ηγέτες στην φυλακή, χιλιάδες νεκρούς, όταν με το παραμικρό τα δικαστήρια φυλακίζουν ως τρομοκράτες χιλιάδες Κούρδους;.
Προφανώς το όραμα του Ερντογάν και των Κούρδων δεν είναι κοινό. Ο πρώτος θέλει μεγάλη Τουρκία υπό την εξουσία του και οι δεύτεροι δική τους πατρίδα. Η απόκλιση είναι … θανατηφόρα.
Όλα αυτά , κυρίως η στροφή του Ερντογάν δεν θα υπήρχε αν δεν επικρατούσε γεωπολιτική αστάθεια σε όλη την περιοχή.

Η ευρύτερη Μέση Ανατολή βιώνει μια νέα κατάσταση και πόλεμο και διέξοδος δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Το Ισραήλ έχει πλέον εσωτερικά προβλήματα, έχει απώλειες, η οικονομία πλήττεται και αν δεν ήταν οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι θα είχε καταρρεύσει.
 Ωστόσο, παραμένει μια ισχυρή χώρα με πολύ ισχυρές συμμαχίες, ενώ το ίδιο το Τελ Αβίβ δηλώνει ότι πολεμά εκ μέρους όλης της Δύσης, κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα πειστικό, προς το παρόν τουλάχιστον. Ωστόσο,  είναι βέβαιο ότι ένας νέος χάρτης φιλοτεχνείται. Η Γάζα και ο Λίβανος, τουλάχιστον ένα τμήμα του θα τεθούν υπό επιτήρηση, ζώνες ασφαλείας θα οριοθετηθούν, το μέλλον του Ισραήλ δεν θα είναι εύκολο μετά τον πόλεμο, πολλά θα εξαρτηθούν από το ίδιο και τις διαθέσεις των συμμάχων του. . Έχει  μεγάλα στηρίγματα και θέλει να διευρύνει το μέτωπο της κρίσης για να μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα την δική του.

Πολλοί πιστεύουν ότι μετά τον πόλεμο, ίσως και πιο σύντομα το Ισραήλ και οι ΗΠΑ θα υποδαυλίσουν το κουρδικό σε βαθμό που προκαλεί νευρικό κλονισμό στην Τουρκία. Υπήρχε και ίσως υπάρχει ακόμη μια ισχυρή συμμαχία μεταξύ Ιράν , Τουρκίας και Συρίας για να αποτραπεί πάση θυσία η ίδρυση κουρδικού κράτους, γιατί θα ήταν απειλή για την ακεραιότητα και των τριών χωρών. Τώρα όμως υπάρχει κρίση στις σχέσεις Τουρκίας -Συρίας και Τουρκίας -Ιράν. Οι Κούρδοι της Συρίας μάλλον θα είναι ικανοποιημένοι με ένα καθεστώς ευρείας αυτονομίας, ενώ άδηλο είναι το μέλλον των Κούρδων του Ιράν, τους οποίους σίγουρα στηρίζει η Δύση. Έτσι λοιπόν μένει η Τουρκία και ο Ερντογάν φοβάται ότι η Δύση θα στηρίξει τον διαμελισμό της Τουρκίας. Να μην ξεχνάμε ότι στο Βόρειο Ιράκ υπάρχει ντε φάκτο κουρδική αυτονομία και συνορεύει με την Τουρκία…

Η επίπτωση στην Ελλάδα

Όλα αυτά προκαλούν πανικό στο τουρκικό πολιτικό και στρατιωτικό κατεστημένο. Ο εθνικισμός στην Τουρκία είναι στα ύψη, όπως και ο φόβος για το αύριο. Μια προσέγγιση με τους Κούρδους είναι μια διέξοδος, μάλλον όμως είναι κάπως αργά για τον Ερντογάν. Για τον λόγο αυτό ουσιαστικά ο Τούρκος πρόεδρος , με όσα λέει δημόσια , επιχειρεί να διαπραγματευθεί με τις μεγάλες χώρες της Δύσης. Ταυτόχρονα θέλει και την προσέγγιση με την Συρία και τον Ασαντ τον οποίο ήθελε να ανατρέψει . Ο Ασαντ όμως αρνείται και θέτει ως όρο την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από τη Β. Συρία. Πολλές οι επιπλοκές για την Άγκυρα.

Για τους λόγους αυτούς, πολλοί πιστεύουν ότι είναι θέμα χρόνου μια νέα στροφή του Ερντογάν προς τη Δύση, ώστε να αποφύγει τη μεγάλη κρίση. Αυτό θα το ήθελε πολύ η Δύση. Να συρθεί δηλαδή η Τουρκία στην αυλή της άνευ όρων γιατί την χρειάζεται.  Εκ των πραγμάτων το ενδιαφέρον της Τουρκίας μετατοπίζεται. Αυτό  όμως δεν σημαίνει ότι η Άγκυρα θα εγκαταλείψει την πολιτική της προς την Ελλάδα. Κάθε άλλο , μπορεί να γίνει και άλλοθι μια κρίση με τη χώρα μας.  Από την άλλη όμως είναι πολύ δύσκολο να διαχειριστεί τόσα πολλά και τόσο δύσκολα μέτωπα ταυτόχρονα...
Με μια διαφορά. Η Τουρκία δεν είναι ούτε με τη Δύση, ούτε με την Ανατολή. Παραμένει ενδιάμεση δύναμη που διαπραγματεύεται με όλους και θέλει να γίνει περιφερειακή δύναμη. Αν είναι καλείται να το αποδείξει τώρα. Διαφορετικά μπορεί να απειληθεί η ίδια και μάλιστα οι χειρότεροι φόβοι του Ερντογάν να γίνουν πραγματικότητα….