του Σπύρου Σουρμελίδη

Eφυγαν από  τη ζωή δυο άνθρωποι που ο καθένας με διαφορετικό τρόπο καθόρισε τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Αντιπροσωπεύοντας  της χώρες που ονομάστηκαν η ατμομηχανή της Ευρώπης. Αντιπροσώπευαν όμως και τις δυο διαφορετικές και αντιφατικές όψεις της Ευρώπης. Μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που ξεκίνησε για να γίνει η Ευρώπη των κοινωνιών της και έγινε η ΕΕ των ισχυρών οικονομικών δυνάμεων και μόνο. Η Ευρώπη καθορίστηκε και ασπάστηκε την νεοφιλελεύθερη αντίληψη για την οικονομία και την κοινωνία. Η αριστερά και η σοσιαλδημοκρατία ηττήθηκαν στην αρχή της συζήτησης για το ενιαίο νόμισμα.  

Η οικονομική κρίση του 2007-2008 (κατάρρευση της Lehman Brothers  κα) ανέδειξε περίτρανα το ποια πραγματικά είναι η ΕΕ. Τα οράματα του Ζακ Ντελόρ έμειναν στα σχέδια, ενώ οι στόχοι του Β. Σόϊμπλε ζουν και βασιλεύουν.

Ο Ζακ Ντελόρ χαρακτηρίστηκε ο “πατέρας” του ευρώ, ήταν σίγουρα ο πλέον πιστός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, οικονομικής και πολιτικής.  Προερχόμενος απο την Αριστερά διετέλεσε υπουργός Οικονομικών υπό την προεδρία του Φρανσουά Μιτεράν (1981-1984). Υπηρέτησε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τρεις θητείες - περισσότερες από οποιονδήποτε άλλο κάτοχο του αξιώματος - από τον Ιανουάριο του 1985 έως τα τέλη του 1994. Ο  Ντελόρ διαδραμάτισε τον ρόλο του αρχιτέκτονα στη διαμόρφωση των περιγραμμάτων της σύγχρονης Ευρώπης: εγκαθίδρυση της ενιαίας αγοράς, υπογραφή των συμφωνιών Σένγκεν, Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, θέσπιση του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, μεταρρύθμιση της κοινής αγροτικής πολιτικής, έναρξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης που θα οδηγούσε στη δημιουργία του ευρώ. Την κρίσιμη όμως στιγμή, υποχώρησε μπροστά στην γερμανική οικονομική υπεροχή.  Στην επιμονή της Γερμανίας, του Κολ, του Σόϊμπλε κα,  ότι για να εγκαταλείψουν το Μάρκο, πρέπει να υπάρχουν εγγυήσεις ότι η Γερμανία δεν θα πληρώνει τα χρέη των άλλων. Το βασικότερο θέμα ήταν η σταθερότητα του νομίσματος (Ευρω) όπως ήταν το Μάρκο. Άρα όχι πληθωρισμός, όχι ελλείμματα και όχι υψηλό χρέος. Αυτά ήταν τα βασικά.  Η Μαργκαρετ Θάτσερ που ήταν πολέμιος της ενιαίας Ευρώπης, ήθελε μόνο την ενιαία αγορά, ζήτησε από τον Μιτεράν, να μην αποδεχτεί τους γερμανικούς όρους. Ο Μιτεράν, όπως και ο Ντελόρ, ήθελαν διακαώς την ενιαία Ευρώπη. Έτσι αποδέχθηκαν του γερμανικούς όρους.

Οι συνέπειες φάνηκαν στην πρώτη δυσκολία, στην κρίση του 2007-2008. Οι όροι (Σύμφωνο Σταθερότητας) έπρεπε να τηρηθούν. Το πρόβλημα δεν ήταν η Ελλάδα αλλά η ...Ιταλία και η Ισπανία. Το μέγεθος  όμως των οικονομιών τους δεν επέτρεπε να επιβληθούν μέτρα. Μέτρα ελήφθησαν από τις κυβερνήσεις  των δύο αυτών χωρών, με μεγάλο πολιτικό κόστος επίσης. Όσοι κυβέρνησαν, όχι απλώς έχασαν εκλογές, αλλά διαλύθηκαν και  διασπάστηκαν, ενώ γεννήθηκαν και νέα κόμματα, αμφίβολης προοπτικής και προσανατολισμού.  Τη νύφη την πλήρωσαν η Ελλάδα, η Πορτογαλία μαζί και η Ιρλανδία και η Κύπρος. Οι πολιτικές ηγεσίες των χωρών αυτών, αδυνατούσαν να αμυνθούν θέτοντας κάποιες κόκκινες γραμμές ή χαράσσοντας ένα δικό τους πρόγραμμα προς την σταθερότητα. Τα αμιγώς τραπεζικά εργαλεία, εφαρμόστηκαν πάνω σε κράτη.  Ίσως μόνο η Κύπρος θα μπορούσε να αρνηθεί, αλλά δεν το έκανε για λόγους γεωπολιτικής (ανα)ασφάλειας και όχι για λόγους αμιγώς οικονομικούς. 

Οι κανόνες σταθερότητας δεν εμφανίστηκαν όταν χρεοκόπησε η Ελλάδα. Είχαν εμφανιστεί σε όλες τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, ως μέτρα προσαρμογής. Το μέγεθος της Πολωνίας ή η βιομηχανική παράδοση της Τσεχίας και Σλοβακίας, της βοήθησαν να ισορροπήσουν με μικρότερο κόστος. Δεν συνέβη αυτό στις περιπτώσεις της Ουγγαρίας και πολύ περισσότερο της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, όπως και στις Βαλτικές, ακόμα και στο λεγόμενο «θαύμα»  της Εσθονίας. Ο μισός πληθυσμός αυτών των χωρών έχει μεταναστεύσει. Ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε είχε την ικανοποίηση πως σε μεγάλο βαθμό επέβαλε την πολιτική του προς όφελος της Γερμανίας. Αυτό του το αναγνωρίζουν και οι περισσότεροι Γερμανοί. Οι διαφορές του με την Μέρκελ ήταν περισσότερο στην τακτική, στην μέθοδο επιβολής της πολιτικής τους. Πέρα βεβαίως από την προσωπική τους αντιπαλότητα. Όταν ξέσπασε η κρίση του 2007-2008, η Μέρκελ και ο Σαρκοζί, κατηγόρησαν  τους σοσιαλιστές προκατόχους τους, Σρέντερ και Ζοσπέν αντίστοιχα, ότι δεν τήρησαν τους κανόνες βάζοντας κακώς την Ελλάδα στην ευρωζώνη.  Ήταν και αυτό μια μικρή ένδειξη, για το ποιος, τελικώς, επέβαλε τους κανόνες του στην Ευρώπη. 

 Ζακ Ντελόρ 

Έχοντας διατελέσει υπουργός Οικονομικών υπό την προεδρία του Φρανσουά Μιτεράν (1981-1984), ο Ντελόρ γκρέμισε τις ελπίδες της Αριστεράς αρνούμενος να θέσει υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές του 1995 στη Γαλλία,  αν και εμφανιζόταν ως το μεγάλο φαβορί στις δημοσκοπήσεις.

Ο Ντελόρ, ένθερμος υποστηρικτής της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, υπηρέτησε ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τρεις θητείες - περισσότερες από οποιονδήποτε άλλο κάτοχο του αξιώματος - από τον Ιανουάριο του 1985 έως τα τέλη του 1994.

Στις Βρυξέλλες, ο Ντελόρ διαδραμάτισε τον ρόλο του αρχιτέκτονα στη διαμόρφωση των περιγραμμάτων της σύγχρονης Ευρώπης: εγκαθίδρυση της ενιαίας αγοράς, υπογραφή των συμφωνιών Σένγκεν, Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, θέσπιση του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, μεταρρύθμιση της κοινής αγροτικής πολιτικής, έναρξη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης που θα οδηγούσε στη δημιουργία του ευρώ.

Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε 

Η παρουσία του στην γερμανική πολιτική σκηνή ηταν μακρά. Από το 1972 εκλεγόταν σταθερά βουλευτής. 

Από το 1984 μέχρι το 1991 ήταν Υπουργός της Κυβέρνησης του Χέλμουτ Κολ, αρχικά ως Ομοσπονδιακός Υπουργός Ειδικών Υποθέσεων και Αρχηγός της Καγγελαρίας κι έπειτα ως Ομοσπονδιακός Υπουργός Εσωτερικών. Από το 1991 έως το 2000, ήταν αρχηγός της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης στο κοινοβούλιο και από το 1998 έως το 2000 ήταν αρχηγός του κόμματος της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης. 

Διετέλεσε και πάλι Υπουργός Εσωτερικών κατά την πρώτη θητεία της Μέρκελ μεταξύ των ετών 2005 και 2009, ενώ στη συνέχεια για οκτώ χρόνια ως Ομοσπονδιακός Υπουργός Οικονομικών κατά τη δεύτερη και τρίτη κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ.

Μετά την αποχώρηση του Κολ αρχηγός του  Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος ήταν ο Β. Σόϊμπλε. Το σκάνδαλο των “μαύρων ταμείων” του κόμματος σε λογαριασμούς της Ελβετίας που ξέσπασε τον Νοέμβριο του 1999, ήταν η νέα ευκαιρία για την Α. Μέρκελ. Το σκάνδαλο ακουμπούσε και τον Κολ και τον Σόϊμπλε. Σε άρθρο της στην Frankfurter Allgemeine Zeitung, τον Δεκέμβριο του 1999, προτείνει την εγκατάλειψη του Κολ (του ανθρώπου που την ανέδειξε πολιτικά). Εμφανίστηκε αποφασισμένη να δώσει η ίδια “τέλος στο σύστημα Κολ”, επικρίνοντας εμμέσως και τον τότε αρχηγό του κόμματος Β. Σόϊμπλε για την αναποφασιστικότητα του. Τον Ιανουάριο του 2000 παραιτείται ο Κολ από τη θέση του επιτίμου προέδρου του CDU και τον Φεβρουάριο ο Σόϊμπλε από αρχηγός. Τον Απρίλιο του 2000 η Ανγκελα Μέρκελ εκλέγεται ομοσπονδιακή πρόεδρος του CDU από το συνέδριο του Κόμματος. Και το 2005 Καγκελάριος. 

Εννεα μέρες μετά την επανένωση της Γερμανίας, στις 12 Οκτωβρίου 1990, σε ηλικία 48 ετών, ο Σόιμπλε έγινε ο στόχος μιας προσπάθειας δολοφονίας από τον Ντίτερ Κάουφμαν, ο οποίος έριξε τρεις βολές εναντίον του μετά το τέλος μιας προεκλογικής εκστρατείας την οποία είχαν παρακολουθήσει περίπου 300 άτομα στο Οπενάου. Ο Κάουφμαν τραυμάτισε ελαφρά έναν σωματοφύλακα ενώ τραυμάτισε σοβαρά τον νωτιαίο μυελό και το πρόσωπο του Σόιμπλε. Ο Σόιμπλε παρέμεινε παράλυτος από την επίθεση και από τότε έμεινε στην  αναπηρική καρέκλα. Ο υποψήφιος δολοφόνος του κηρύχθηκε ψυχικά άρρωστος από τους δικαστές και είχε κλειστεί σε κλινική λόγω ψυχασθένειας. Απελευθερώθηκε το 2004.