Του Σωτήρη Σιδέρη

Μια άκρως αμφιλεγόμενη κίνηση της Αιγύπτου που ωστόσο έτυχε  θριαμβευτικής υποδοχής στην  Ελλάδα και μια δήλωση του Τούρκου πρέσβη στην Αθήνα που ανοίγει το δρόμο για ελληνοτουρκικές συνομιλίες  σε εύθετο χρόνο, δίνουν το στίγμα του νέου σκηνικού που διαμορφώνεται στην περιοχή. Ενδιάμεσα, πραγματοποιήθηκε η συνάντηση των διπλωματικών συμβούλων του Ερντογάν και του Μητσοτάκη στο ουδέτερο έδαφος των Βρυξελών υπό την εποπτεία του Βερολίνου και την ευγενική χορηγία των ΗΠΑ.

Στο σύνολό τους τα γεγονότα αυτά δημιουργούν αντικρουόμενες σκέψεις για θετικές ή αρνητικές εξελίξεις, γιατί πολλά εξαρτώνται από το μέλλον του Τούρκου προέδρου. Αυτό αντανακλάται και στο κλίμα που επικρατεί στην ανατολική Μεσόγειο, ως προς τις οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών. Πάγια θέση της Ελλάδας είναι οι συμφωνημένες οριοθετήσεις μεταξύ κρατών , όπως έχει κάνει ήδη με τις συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Η Αθήνα κατήγγειλε την Τουρκία για μονομερείς ενέργειες και για καταρράκωση του διεθνούς δικαίου με το τουρκολιβυκό σύμφωνο και ήρθε η Αίγυπτος να βάλει και την δική της πινελιά προκαλώντας  μια μικρή αναστάτωση, όχι όμως όση προκλήθηκε από την συμφωνία Τουρκίας -Λιβύης.  Αν   όμως η Λιβύη ανακοινώσει μονομερώς την δική της ΑΟΖ με την Ελλάδα τι θα συμβεί;.

Ο ανταγωνισμός Αιγύπτου -Τουρκίας και η Ελλάδα

Είναι εμφανές στο διεθνές σκηνικό ότι η Τουρκία και η Αίγυπτος ανταγωνίζονται πρώτα στο έδαφος της Λιβύης και γενικότερα στην ανατολική Μεσόγειο για να αυξήσουν την επιρροή τους. Η διαφορά στην πολιτική τους  είναι ότι,  το Κάιρο έχει την σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ και της ΕΕ και έχει καλές σχέσεις με την Ρωσία. Η Τουρκία προκαλεί τη Δύση, έχει συμμάχους αλλά και αντιπάλους και προσπαθεί να επιβάλλει λύσεις ακόμη και αν δεν γίνονται δεκτές από την διεθνή κοινότητα, πέραν της αυτονόμησής της από το ΝΑΤΟ. Αποτέλεσμα αυτών των διαφορών είναι η Δύση να είναι πιο ανεκτική έναντι της Αιγύπτου, γι αυτό και δεν καταδικάστηκε η μονομερής ανακήρυξη της ΑΟΖ με την Λιβύη. Τ

Η Τουρκία και η Αίγυπτος,  θέλουν να αναδειχθούν σε περιφερειακές δυνάμεις, οπότε ο ανταγωνισμός τους θα μας απασχολήσει και στο μέλλον , γιατί η Ελλάδα μπορεί να βρεθεί σε συμπληγάδες. Όσο πάντως υπάρχουν αυτές οι διαφορές και η καχυποψία για την στήριξη του Ερντογάν στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, πραγματική προσέγγιση των δύο χωρών δεν θα υπάρξει.
Αίσθηση όμως προκάλεσε επίσης και η σιωπή της Τουρκίας. Η οποία σίγουρα μελετά τις κινήσεις της γιατί  δεν θέλει να ανοίξει ένα νέο μέτωπο στην περιοχή , την στιγμή μάλιστα που ανακαλύπτονται συνεχώς νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου και δεν θέλει να χάσει την συμμετοχή της στο μοίρασμα. Το ίδιο ισχύει και για τη Λιβύη η οποία αντέδρασε με σφοδρότητα στις ελληνικές έρευνες δυτικά της Κρήτης , αλλά όχι  ιδιαίτερα έναντι της Αιγύπτου.  

Πρώτα η ανατολική Μεσόγειος μετά το Αιγαίο

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επηρεάζουν σημαντικά , αλλά όχι καταλυτικά τα όσα συμβαίνουν στην περιοχή, καθώς οι υπόλοιπες χώρες, Ισραήλ. Κύπρος, Λίβανος , Αίγυπτος έχουν  κάνει ήδη οριοθετήσεις και προχωρούν.  Η Τουρκία ξέρει ότι το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας αρχίζει και αντιστρέφεται. Κάποτε είχε διακηρύξει ότι χωρίς την Άγκυρα δεν κουνιέται φύλο στην ανατολική Μεσόγειο. Τώρα βλέπει ότι πολλά κινούνται και μάλιστα ερήμην της. Καταλαβαίνει επίσης ότι χωρίς την Ελλάδα δεν θα μπορέσει ποτέ να έχει ομαλή συμμετοχή στο μοίρασμα και ότι η πολιτική των απειλών δεν έχει μετατραπεί σε διπλωματική νίκη. Η διαφορά μεταξύ απειλής και νίκης είναι χαώδης.

Αν αυτό έχει γίνει αντιληπτό , τουλάχιστον σε ένα τμήμα της τουρκικής ελίτ , προφανώς μπορούμε να αισιοδοξούμε για θετικές εξελίξεις. Αυτό διεφάνη από μια έξυπνη κίνηση του διπλωματικού συμβούλου του Αλέξη Τσίπρα Βαγγέλη Καλπαδάκη που εκμαίευσε θετικές  απαντήσεις από τον Τούρκο πρέσβη στην Αθήνα. Ο Μπουράκ Οζουγκεγκρίν είπε ότι δεν μπορεί να βρεθεί λύση στην λογική του μηδενικού αθροίσματος, όπου ένας χάνει και ένας κερδίζει. Ο Καλπαδάκης πιάστηκε από αυτή τη φράση και  του είπε ότι συμφωνεί , ωστόσο παρατήρησε , η Τουρκία εφάρμοσε τέτοιες ακριβώς πολιτικές στον τομέα της ενέργειας με τη στρατηγική της Γαλάζιας Πατρίδας, την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου και τις έρευνες του Ορούτς Ρέις το 2020.  Επίσης ρώτησε τον Πρέσβη  εάν πιστεύει πως η πρόταση που στήριξε ο Τούρκος Πρόεδρος για Διάσκεψη ΕΕ της Ανατολικής Μεσογείου έχει προοπτική να υλοποιηθεί και με ποιόν τρόπο .
Ο Οζουγκεγκρίν άφησε να εννοηθεί ότι η Γαλάζια Πατρίδα είναι απάντηση στον χάρτη της Σεβίλλης (και έτσι είναι) . Πρόσθεσε ότι υπάρχει  ελπίδα για μια σωστή (proper) οριοθέτηση στην ανατολική Μεσόγειο. Οι συμφωνίες που έκανε η Ελλάδα με Ιταλία και Αίγυπτο μπορούν να αξιοποιηθούν (can work) “mutatis-mutandis” στην περίπτωσή μας. Εάν κατεβούν οι τόνοι. Εάν δεν μιλάμε από τα ‘μπαλκόνια’ αλλά στο τραπέζι… Ακόμη σημείωσε ότι “ο μόνος τρόπος να υπερβούμε αυτό το εμπόδιο είναι να συνομιλήσουμε ο ένας στον άλλο. Και γνωρίζω την αλλεργία της ελληνικής πλευράς για συνομιλίες για θέματα κυριαρχίας. Το κατανοώ. Αλλά αν η Ελλάδα ‘έσπασε τις αλυσίδες’ επιτέλους και μιλάει με Ιταλούς και Αιγύπτιους και αν έχει πλέον εγκαταλείψει τα πλαίσια (sets) θέσεων που δημιουργούσαν το πρόβλημα με την Τουρκία εξαρχής τότε ίσως στο μέλλον, μετά τις εκλογές ή αρκετά σύντομα τότε ίσως να βρούμε το θάρρος να συνομιλήσουμε για τα προβλήματά μας».

Καλπαδάκης-Μπούρα -Καλίν και το συμπέρασμα

Τι μας λέει ο Τούρκος Πρέσβης; ότι  μάλλον διαφωνεί με την πολιτική του μπαλκονιού από τον Ερντογάν. Ότι οι συμβιβαστικές συμφωνίες της Ελλάδας με την Ιταλία και την Αίγυπτο μπορούν να γίνουν οδηγός για την ελληνοτουρκική οριοθέτηση . Το μείζον όμως είναι ότι έχει γίνει αντιληπτό στην Άγκυρα ότι η Ελλάδα δεν θα διαπραγματευθεί ζητήματα εθνικής κυριαρχίας. Είναι ίσως η πιο θετική ανάγνωση των τελευταίων ετών και που οφείλεται στην ευστροφία του Καλπαδάκη.

Φυσικά τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Πρώτον γιατί ο δρόμος προς τις τουρκικές εκλογές κυρίως,  δεν είναι εύκολος για τον Ερντογάν και κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί μέχρι τότε. Δεύτερον γιατί ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπορεί να κάνει ουσιαστικό διάλογο με την Τουρκία εξαιτίας της ομηρίας του από τους Καραμανλή  και Σαμαρά.  Η συνάντηση Μπούρα -Καλίν στις Βρυξέλλες ήταν για να  μην χρεωθεί καμία πλευρά την άρνηση, ήταν όμως και μια θετική εικόνα που καταγράφεται. Υπό αυτή την έννοια η συνάντηση είχε το θετικό πρόσημο , αλλά το σημαντικότερο είναι αν έχει συμφωνηθεί το επόμενο βήμα και ποιο είναι αυτό.  Κάποια στιγμή θα μας το πούν οι Γερμανοί….
Το γεγονός ότι δεν υπήρξε η παραμικρή υπόνοια για το επόμενο βήμα, αντίθετα νέες απειλές από τον Ερντογάν, είμαστε υποχρεωμένοι να μένουμε σε θέση αναμονής.

Συμπέρασμα. Είναι ίσως λογικό , όπως προκύπτει από τις εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο να πραγματοποιηθεί κατά προτεραιότητα μια διεθνής Διάσκεψη για την ανατολική Μεσόγειο, όπου όλες οι χώρες της περιοχής θα λύσουν προς όφελος όλων τα προβλήματα οριοθετήσεων με συμφωνίες και υπογραφές. Η Τουρκία οφείλει να υποχωρήσει από τις απαιτήσεις της και η Ελλάδα να συμβιβαστεί, όπως έκανε και με την Ιταλία και με την μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο. Και αφού υπάρξει θετική εξέλιξη , να ακολουθήσει η διαπραγμάτευση για το Αιγαίο. Το Αιγαίο παράγει ένταση. Η ανατολική Μεσόγειος έχει ήδη κάνει βήματα και είναι πιο εύκολο να υπερισχύσει η διπλωματία και ταυτόχρονα να αποστρατιωτικοποιηθεί το κλίμα μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας που τόσο ευνοεί τους εθνικιστές και τους πολεμοκάπηλους και στις δύο όχθες του Αιγαίου...