Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να δώσει στα κράτη-μέλη περισσότερο χρόνο για να μειώσουν το δημόσιο χρέος τους. Όπως πληροφορήθηκε η Handelsblatt στις Βρυξέλλες, κάθε κυβέρνηση θα συμφωνεί μελλοντικά με τις αρμόδιες Υπηρεσίες της ΕΕ ένα εξατομικευμένο, πολυετές σχέδιο μείωσης του δημοσίου χρέους. Η βασική ιδέα είναι να απλοποιηθούν οι κανόνες για το δημόσιο χρέος και να αυστηροποιηθούν οι έλεγχοι. Όμως , το σχέδιο που βρίσκεται υπό επεξεργασία και θα παρουσιαστεί το Νοέμβριο προβλέπει συγκεκριμένο χρονικό όριο για τις χώρες υψηλού κινδύνου, τα τέσσερα χρόνια για να φθάσουν στο 90%, την στιγμή που το ελληνικό χρέος ανέρχεται στο 186%. Όλο το σκηνικό έχει ως εξής;

Η Επιτροπή θα παρουσιάσει σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις την πρότασή της για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης μόλις το Νοέμβριο. Όπως επισημαίνεται στις Βρυξέλλες, μέχρι τώρα γινόταν συζήτηση για τα τέλη Οκτωβρίου, αλλά στο μεταξύ επετεύχθη συμφωνία για Νοέμβριο από τους Επιτρόπους Valdis Dombrovskis και Paolo Gentiloni που κινούν την όλη διαδικασία. Άλλωστε η Επιτροπή δεν θέλει να κατηγορηθεί ότι ενήργησε βεβιασμένα στο τελικό στάδιο της διαδικασίας, με δεδομένο ότι η συζήτηση για το Σύμφωνο για το Χρέος έχει διαρκέσει δύο χρόνια. Από αυτήν την άποψη, μερικές ακόμη εβδομάδες δεν θα βλάψουν, υποστηρίζεται από την Επιτροπή.

τι καταργείται, τι έρχεται

Ο πυρήνας της μεταρρύθμισης είναι η κατάργηση του λεγόμενου «Κανόνα του 1/20». Αυτός ορίζει ότι τα κράτη θα πρέπει εντός 20 ετών να μειώσουν το δημόσιο χρέος τους στο ανώτατο όριο του 60% του ΑΕΠ. Από την πανδημία του κορωνοϊού και μετά, αυτός ο κανονισμός που προβλέπεται από τη Συνθήκη του Maastricht θεωρείται ανέφικτος για πολλές χώρες, καθώς το δημόσιο χρέος τους έχει αυξηθεί σημαντικά. Ο δείκτης χρέους της Ελλάδας, για παράδειγμα, είναι σχεδόν 186% του ΑΕΠ, της Ιταλίας 148%. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει έναν νέο κανόνα: Οι «Χώρες Υψηλού Κινδύνου» (χώρες με δείκτη χρέους πάνω από το 90% του ΑΕΠ) θα έχουν στο μέλλον τέσσερα χρόνια στη διάθεσή τους για να ακολουθήσουν μια βιώσιμη πορεία μείωσης του χρέους προς το ορόσημο του 90%. Μόλις φτάσουν στο 90%, θα θεωρούνται «Χώρες Μεσαίου Κινδύνου» και θα μπορούν να επιβραδύνουν κάπως τη διαδικασία περαιτέρω μείωσης του χρέους στο 60%.
Τα ανώτατα όρια του Maastricht (60% του ΑΕΠ για το δημόσιο χρέος και 3% για το ετήσιο έλλειμμα) θα παραμείνουν σε ισχύ. Ακόμα κι αν αυτή τη στιγμή φαντάζουν ακατόρθωτα για ορισμένες χώρες, τα «γεράκια» μεταξύ των κρατών-μελών τα θεωρούν ως σημαντική δέσμευση για την τήρηση δημοσιονομικής πειθαρχίας. Σύμφωνα με τη μεταρρυθμιστική πρόταση, τα σχέδια μείωσης του δημοσίου χρέους θα αποτελέσουν αντικείμενο διμερών διαπραγματεύσεων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των εθνικών κυβερνήσεων. Ταυτόχρονα τα κράτη δεσμεύονται για την υλοποίηση ορισμένων μεταρρυθμίσεων, π.χ. στο Συνταξιοδοτικό Σύστημα. Το πρότυπο είναι το Ταμείο Ανάκαμψης μετά την κρίση του κορωνοϊού, στο πλαίσιο του οποίου η Επιτροπή έχει συμφωνήσει με τα κράτη-μέλη συγκεκριμένα μεταρρυθμιστικά βήματα και επενδύσεις. Με αυτόν τον τρόπο θα είναι δυνατή η μεγαλύτερη ευελιξία για την πραγματοποίηση επενδύσεων στον πράσινο μετασχηματισμό ή την Άμυνα απ’ ό,τι αν υπήρχε ο «Κανόνας του 1/20».

Και τα μνημόνια στον ορίζοντα

Ένα σχέδιο μείωσης του δημοσίου χρέους θα εγκρίνεται μόνο εφόσον η Επιτροπή καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το βάρος του χρέους είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα. Για το σκοπό αυτό θα χρησιμοποιείται το εργαλείο της ανάλυσης της βιωσιμότητας του χρέους, το οποίο έχει στη διάθεσή του και το ΔΝΤ. Η εξέλιξη του επιπέδου του χρέους θα υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη ορισμένη ανάπτυξη, πληθωρισμό και επιτόκια. Κάθε μεμονωμένο σχέδιο θα πρέπει στη συνέχεια να εγκρίνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των 27 κρατών-μελών. Ταυτόχρονα, ο έλεγχος θα ενισχυθεί: Εάν μια κυβέρνηση παρεκκλίνει από τη συμφωνημένη πορεία μείωσης του χρέους της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έχει τη δυνατότητα να ξεκινά τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος και να θέτει τη χώρα υπό αυστηρότερη επιτήρηση. Οι εθνικές κυβερνήσεις θα μπορούν επίσης να διαπραγματεύονται με την Επιτροπή την παράταση της τετραετούς περιόδου για ακόμα τρία χρόνια. Όμως θα πρέπει να υπάρχουν καλοί λόγοι για να συμβεί κάτι τέτοιο.
Η ισχύς του Συμφώνου Σταθερότητας έχει ανασταλεί από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού την άνοιξη του 2020. Θα τεθεί ξανά σε ισχύ το 2024 στην ανανεωμένη του μορφή. Λόγω της απότομης αύξησης του χρέους στην ΕΕ, όλοι συμφωνούν ότι οι μέχρι τώρα κανόνες θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Το σχέδιο αντιμετωπίζεται θετικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Χρειαζόμαστε περισσότερη ευελιξία σε σχέση με τη μείωση του δημοσίου χρέους και τις πράσινες επενδύσεις», δηλώνει ο Rasmus Andresen, εκπρόσωπος των Γερμανών Πρασίνων.