Του Σωτήρη Σιδέρη

Ο διπλωματικός βάλτος στον οποίο έχει βυθιστεί το πρόβλημα της Κύπρου και η ενδυνάμωση του περιφερειακού ρόλου της Τουρκίας, καθιστούν επιτακτική εθνική ανάγκη την επανεξέταση της θέσης, του ρόλου και βασικών παραμέτρων του μέλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Αν δεν ξεφύγει από τον βάλτο και δεν σχεδιάσει έναν νέο οδικό χάρτη για το μέλλον της σε απόλυτη συνεργασία με την Ελλάδα, η Κυπριακή Δημοκρατία θα κληθεί να απαντήσει σε πλήθος επώδυνων διλημμάτων. 

Υπάρχει  εν δυνάμει πρόβλημα ασφάλειας των Ελληνοκυπρίων,ενώ η Τουρκία έχει πάντα την πρωτοβουλία των κινήσεων.  Για παράδειγμα η Λευκωσία ίσως σύντομα κληθεί να απαντήσει οριστικά αν θέλει ή όχι λύση του Κυπριακού, πολιτική ισότητα με τους Τουρκοκυπρίους, πολιτική, οικονομική και κοινωνική συμβίωση. Θα κληθεί επίσης να απαντήσει αν θέλει ένταξη ή έστω ισχυρή πρόσδεση με το ΝΑΤΟ και ενεργειακή συνεργασία με την Τουρκία.  Η Τουρκία ενδέχεται να πολλαπλασιάσει τις πιέσεις της για δύο κράτη ή για δορυφοροποίηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, κάτι που η Δύση δεν θέλει. Οπότε το πρώτο δίλημμα είναι εκκωφαντικό: μόνιμη ένταση και απειλή ή διπλωματία.  Αστάθεια, απειλές , διχοτόμηση, ή ένα νέο σχέδιο; 

Οι λάθος επιλογές και οι εξοπλισμοί

Οι τελευταίες εξελίξεις είναι εντυπωσιακές, αλλά η εικόνα ενόψει των προεδρικών εκλογών στην Λευκωσία είναι αποκαρδιωτική . Η στασιμότητα δεν μπορεί να είναι στρατηγική, επείγουν λύσεις, συζητήσεις για την ταυτότητα, την ασφάλεια και το μέλλον.
Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέρος του σχεδιασμού της Δύσης για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου, όμως η Τουρκία δεν είναι εκτός σχεδιασμού. Η έντονη κινητικότητα του Ισραήλ μετά και την οριοθέτηση ΑΟΖ με τον Λίβανο, την αναβαθμισμένη συνεργασία με την Αίγυπτο και άλλες αραβικές χώρες, είναι η καλύτερη απόδειξη ότι η διπλωματία αποδίδει, καθώς η ασφάλεια του Ισραήλ δεν μπορεί να επικεντρωθεί αποκλειστικά στις Ένοπλες Δυνάμεις. Ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση κινείται η Κυπριακή Δημοκρατία με την εθνικά λανθασμένη επιλογή Μητσοτάκη για αποστασιοποίηση από την Λευκωσία.  Οι ΗΠΑ εφαρμόζοντας μια παγκόσμια πολιτική πώλησης όπλων έχουν ήδη συμπεριλάβει την Κυπριακή Δημοκρατία στον κατάλογό τους, γι αυτό και  επιτρέπουν πλέον την πώληση όπλων και στην Λευκωσία.  Η Τουρκία όμως ενισχύει τον στρατό και εκσυγχρονίζει το οπλοστάσιό της στα κατεχόμενα.  Οπότε είναι σημαντικό πρόβλημα η Κυπριακή Δημοκρατία αντί να επενδύσει στη διπλωματία και σε ένα νέο εθνικό σχέδιο, ενδεχομένως να συρθεί σε μια κούρσα εξοπλισμών η οποία και θα την εξοντώσει οικονομικά και θα τροποποιήσει προς το δυσμενέστερο τους όρους ασφάλειάς της.

Προς το παρόν, δεν υπάρχει στον ορίζοντα απειλή για την επιβίωση  της Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπάρχει όμως απειλή αστάθειας καθώς η περιοχή είναι μια από τις πιο ασταθείς του κόσμου και εκτείνεται από την ανατολική Μεσόγειο μέχρι το Ιράν και την Αφρική. Η διεθνής ρευστότητα σε συνδυασμό με ανακατατάξεις στον τομέα της ασφάλειας και το ενεργειακό πρόβλημα δημιουργούν νέα δεδομένα για την Λευκωσία.
Όπως έγινε γνωστό οι ΗΠΑ έχουν απαιτήσει από την Λευκωσία να δώσει στην Ουκρανία ρωσικά οπλικά συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας και πυραύλους και να τα αντικαταστήσει με αμερικανικά. Πέραν αυτών, η άρση του εμπάργκο σηματοδοτεί και πιέσεις από τους Αμερικανούς για νέες αγορές και η πρόκληση ασφάλειας ίσως αναγκάσει την Κυπριακή Δημοκρατία να υποκύψει. Οι ΗΠΑ κάνουν ωμό εμπόριο. Θέλουν αντιμαχόμενες πλευρές σε όλον τον κόσμο και σπεύδουν να προσφέρουν όπλα σε όλους.  Η κουλτούρα των όπλων είναι κυρίαρχη. Για κάθε πρόβλημα υπάρχει και ένας πύραυλος. Αλλά και στο εσωτερικό των ΗΠΑ με τον ίδιο τρόπο σκέπτονται. Σε απειλεί ο γείτονας; αγόρασε καλύτερο όπλο από εκείνον και θα νοιώσεις πιο ασφαλής. Καθόλου τυχαίο που αυτό το δόγμα δηλαδή της υπεροχής μέσω των όπλων βρίσκεται πολλούς υποστηρικτές στην Αθήνα, κυρίως στο χώρο της δεξιάς πολιτικής και δημοσιογραφίας και αυτή την πολιτική ακολουθεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης με την στήριξη ΜΜΕ. Είναι μια πολιτική καταστροφική και για την Ελλάδα και για την Κυπριακή Δημοκρατία και είναι και αδιέξοδη.  Άλλο πράγμα η ενίσχυσης της άμυνας , άλλο πράγμα η στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής.

Η Κυπριακή Δημοκρατία επιβίωσε επί δεκαετίες μετά την εισβολή γιατί ανέπτυξε πρωτοφανή δραστηριότητα στις διεθνείς σχέσεις κυρίως στον ΟΗΕ , κέρδισε τις εντυπώσεις, κατάφερε να βάλει φρένο στις απειλές της Άγκυρας και κυρίως κατάφερε να μην αναγνωριστεί το ψευδοκράτος.  Εντάχθηκε στην ΕΕ μετά από μια σοβαρή, σχεδιασμένη και αποτελεσματική εξωτερική πολιτική και ενίσχυσε τους δεσμούς της με την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον αραβικό κόσμο, όπως και με το Ισραήλ. Τώρα το πλαίσιο αυτό απειλείται.
Τα σημερινά διλήμματα αλλάζουν περιεχόμενο γιατί άλλαξαν και οι απειλές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι γίνονται πιο σωστές επιλογές. Για παράδειγμα η Στρατηγική Πυξίδα της ΕΕ, το νέο δόγμα της, έχει αναφορές για τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, αλλά όχι για τη Μεσόγειο. Οι ΗΠΑ δεν θέλουν ακριβώς συμμάχους , θέλουν υπηρέτες των γεωπολιτικών σχεδίων τους. Η Τουρκία δεν δείχνει πρόθεση να αλλάξει το δικό της σχέδιο και γίνεται πιο επιθετική, οπότε κάθε προσπάθεια που δεν περιλαμβάνει διπλωματία οδηγεί μαθηματικά σε ένταση και απειλές.

Ένα εθνικό σχέδιο

Οι σχέσεις Αθήνας -Λευκωσίας είναι στρατηγικά υποβαθμισμένες. Εδώ και 3,5 χρόνια δεν λειτουργεί τίποτα σχεδιασμένο, δεν υπάρχουν ενισχυμένες συνεργασίες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, είναι μια συνειδητή επιλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη να πορευθεί ο καθένας το δρόμο του. Οι εικόνες των τουρκικών γεωτρύπανων εντός της Κυπριακής ΑΟΖ και οι έρευνες του Ουρούτς Ρέις έξω από το Καστελλόριζο είναι ταπεινωτικές. Οι δεσμοί δεν έχουν σπάσει, αλλά όταν δεν λειτουργούν είναι αρνητική εξέλιξη.  Οι τυπολατρικού τύπου δηλώσεις περί συνεργασίας , ισχυρών δεσμών κλπ είναι εμφαντικά εκτός πραγματικότητας. Δεν εννοούμε συναισθηματικά, εκεί οι δεσμοί είναι ισχυροί, αλλά στρατηγικά.

Τι χρειάζονται η Κυπριακή Δημοκρατία και η Ελλάδα για να περιφρουρήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα, την ασφάλειά τους και την ανάπτυξή τους σε ένα ειρηνικό περιβάλλον;.

1. Είναι βέβαιο ότι από τον πόλεμο της Ουκρανίας, την μετεξέλιξη της ΕΕ και τις ανατροπές που γίνονται στις σχέσεις ΕΕ -ΗΠΑ και Κίνας θα προκύψει η ανάγκη για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας. Αυτή την στιγμή κυριαρχεί η αμερικανική πολιτική που μονομερώς επιβάλλεται στους συμμάχους της και όχι ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ασφάλειας. Η Κύπρος , φυσικά και η Ελλάδα ποιον ρόλο θα έχουν σε αυτή την αρχιτεκτονική;
2. Η Κυπριακή Δημοκρατία πλησιάζει όλο και περισσότερο προς το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, ενώ η Τουρκία απομακρύνεται. Μπορεί να προκύψει ένταση , πέραν των άλλων και αυτή την διάσταση. Δηλαδή αν η Τουρκία σύρει τα κατεχόμενα προς άλλη κατεύθυνση στο δικό της πλαίσιο ποια θα είναι η σχέση Ελληνοκυπρίων -Τουρκοκυπρίων χωρίς λύση του πολιτικού προβλήματος;.
3. Μπορεί να συζητήσει η Λευκωσία ζήτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ;
4. Υπάρχει και άλλη παράμετρος: μπορεί η Κυπριακή Δημοκρατία σε συνεργασία με την Ελλάδα να συζητήσει ένα νέο σχέδιο ασφάλειας που να περιλαμβάνει την ουδετερότητα την Κύπρου, ακόμη και αν  δεν λυθεί το πολιτικό πρόβλημα, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων  για ένα καλύτερο μέλλον;. Μια τέτοια πρωτοβουλία θα αποδυναμώσει πλήρως το επιθετικό δόγμα της Τουρκίας, θα θέσει διλήμματα προς τη Δύση και θα αναδείξει έναν νέο ρόλο για την Κύπρο. Γιατί όχι λοιπόν;

Αν η Αθήνα που έχει απόλυτες εθνικές ευθύνες για το μέλλον της Κύπρο, όσο και αν δεν θέλει να τις αναλάβει ο Έλληνας πρωθυπουργός, δεν αναλάβει μια πρωτοβουλία για ενίσχυση των δεσμών με την Λευκωσία σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι απειλές θα ενισχυθούν.
Επειδή η ταραγμένη περίοδος που ζούμε μπορεί να φέρει δεινά, αλλά και να γεννήσει ελπίδες, αυτό που προς το παρόν επείγει είναι η αφύπνιση...