Του Σωτήρη Σιδέρη

Εικόνες ενός αποσταθεροποιημένου κόσμου αναδύθηκαν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η ΕΕ, ούτε η Κίνα και η Ρωσία, κατάφεραν να δώσουν ένα νέο μήνυμα. Η μία δύναμη προσπαθεί να ελέγξει, να καταγγείλει  ή να κατευνάσει την άλλη. Η ρευστότητα των διεθνών σχέσεων εξελίσσεται σε κρίση εμπιστοσύνης,  ό,τι πιο απειλητικό για τον κόσμο. Σε μικρογραφία,  αυτή η εικόνα αποτυπώνεται και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο Κυπριακό. Η απουσία επαφής μεταξύ Ελλάδας –Τουρκίας είτε σε επίπεδο ηγετών , είτε σε επίπεδο ΥΠΕΞ ήταν αρνητική. Κάθε πλευρά έδωσε την δική της εικόνα. Ο Ερντογάν επιθετικός, αλλά και όπως είπε, ανοιχτός σε διάλογο, ο δε Μητσοτάκης αμυντικός, δηλώνοντας ότι η Ελλάδα υπερασπίζεται την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα και ότι επιθυμεί λύση με μια λεπτή απόχρωση, καθώς είπε ότι «το μόνο διαθέσιμο πλαίσιο είναι αυτό του Δικαίου της Θάλασσας», αποφεύγοντας να κάνει ρητή αναφορά στη Χάγη. Μάλλον παραπλανητική εικόνα εκ μέρους του πρωθυπουργού, γιατί όλα αυτά προωθούνται μέσω διαλόγου στην αρχή, διαπραγματεύσεων στην συνέχεια. Και όταν υπό εσωκομματική πίεση , ούτε το ένα , ούτε το άλλο συμβαίνει, μοιραία η ένταση μεταφέρεται στο Αιγαίο , στο ναυτικό ή την αεροπορία. Έχουμε όμως κάποια νέα στοιχεία , ιδιαίτερα ενδιαφέροντα για την Τουρκία.

Πρώτο στοιχείο είναι ότι γεμάτη έπαρση και μεγαλομανία του Ερντογάν «μαράθηκαν» στους διαδρόμους του ΟΗΕ. Το γεγονός ότι οι μεγάλες δυνάμεις έχουν μεγάλα προβλήματα μεταξύ τους που οξύνονται , δεν έδωσαν χώρο και προβολή στον Τούρκο πρόεδρο να προβάλλει το εθνικό εγώ του. Και δεν πρόκειται μόνο για την άρνηση του Μπάϊντεν να τον δεχθεί. Είναι και το γεγονός ότι η διαρκής επίδειξη ισχύος και η υπερβολή έχουν κουράσει.
    

Μια νέα ελληνική τακτική

Όχι ότι η Τουρκία υποβαθμίζεται στη διεθνή διπλωματία. Μάλλον όμως  και αυτό θα φανεί στην συνέχεια, η ανάγκη των ισχυρών του κόσμου , ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, ΕΕ να ελέγξουν τις σχέσεις τους, αλλάζουν τις προτεραιότητές τους στα περιφερειακά προβλήματα, εκεί όπου θέλει να έχει ρόλο ο Ερντογάν. Και αυτή την στιγμή , ως προς την περιοχή μας, η πρώτη προτεραιότητα είναι να φύγουν τα ξένα στρατεύματα από την Λιβύη και να μην υπάρξει νέα εστία έντασης, ούτε μεταξύ Ελλάδας –Τουρκίας, ούτε στην Κύπρο. Αν όμως ο Έλληνας πρωθυπουργός κατάφερνε να ξεπεράσει τις αδυναμίες του, να  υπάρξει ένα σχέδιο  και να συναντηθεί με τον Τούρκο πρόεδρο, θα μπορούσε να του ζητήσει πρόσωπο με πρόσωπο, όχι μόνο την απομάκρυνση των Τούρκων μισθοφόρων από την Λιβύη, όπως κάνουν όλοι, αλλά και να ακυρώσει το τουρκολιβυκό σύμφωνο, ανοίγοντας έτσι την ατζέντα των διεκδικήσεων της ελληνικής διπλωματίας. Η άρνηση του Ερντογάν θα ήταν δεδομένη, αλλά το νέο δεδομένο της ελληνικής διπλωματικής ανάμειξης και η ακύρωση της ούτως ή άλλως παράνομης ΑΟΖ θα ήταν καρφί στα πλευρά της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Είναι ανάγκη το θέμα αυτό, να μην τίθεται μόνο προς την πλευρά της Λιβύης, αλλά και προς την πλευρά της Τουρκίας. Αφορμή να τεθεί το θέμα αυτό θα ήταν οι παρενοχλήσεις του γαλλικού πλοίου που κάνει έρευνες ανατολικά της Σητείας και θα ήταν ένα ισοδύναμο τετελεσμένο στις θέσεις της Τουρκίας.

 

Εκτιμήσεις για το νέο σκηνικό

Μοιραία και ενώ οι ΗΠΑ είναι πλέον αφοσιωμένες στην αντιμετώπιση της Κίνας, η αμερικανική εμπλοκή θα είναι κατευναστική. Η πραγματικότητα όμως είναι δυσμενής για την Ελλάδα γιατί η κρίση της συμφωνίας με την  Αγγλία και την  Αυστραλία  έχει ήδη προκαλέσει νέες ρωγμές στο καθόλου συμπαγές ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Υπό αυτή την οπτική, το επόμενο διάστημα ενδέχεται να συμβούν τα ακόλουθα:
1.    Βλέποντας ο Ερντογάν ότι δεν έχει την προσοχή , ούτε ικανοποιούν τα αιτήματά του στο μεταναστευτικό , στην Λιβύη ή αλλού, να οξύνει την κρίση και στις σχέσεις με την Ελλάδα και να προκαλέσει ένα σοκ ωθώντας μετανάστες ίσως δια θαλάσσης προς την Ευρώπη, με προφανή στόχο να τον προσέξουν και να συζητήσει τα αιτήματά του.
2.    Ειδικότερα έναντι της Ελλάδας, να πιέσει στρατιωτικά με αφορμή , είτε την στρατιωτικοποίηση των νησιών, είτε στην Κύπρο, είτε προχωρώντας σε έρευνες εντός των ορίων του τουρκολιβυκού συμφώνου. Σε κάθε περίπτωση η ένταση θα επανέλθει και είναι αμφίβολο αν η κυβέρνηση  έχει σχέδιο αποτροπής.
Συμπερασματικά, ο πρωθυπουργός εφαρμόζοντας το εθιμικό διπλωματικό πρόγραμμα πήγε στη Νέα Υόρκη, μίλησε μάλλον από ανάγκη για όλα τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας , χωρίς όμως να προσφέρει το παραμικρό νέο στοιχείο που να ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας ή να δίνει την εικόνα ότι ελέγχει τις εξελίξεις.
Ο Ερντογάν από την πλευρά του, απέτυχε να γίνει το κέντρο του ενδιαφέροντος, όπως έγινε με την εαρινή σύνοδο του ΝΑΤΟ , ο πήχης χαμήλωσε , αλλά ενδέχεται αυτή η εξέλιξη να τον στρέψει κατά της Ελλάδας.
Είναι κάτι παραπάνω από εμφανές ότι μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν λειτουργεί καμία σοβαρή γραμμή απεμπλοκής, ούτε υπάρχει προοπτική σοβαρού, δομημένου διαλόγου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης από υποχρέωση  και για να τηρήσει τους τύπους αναγκάζεται να μιλήσει για διάλογο, αλλά ούτε τον θέλει, ούτε μπορεί να κάνει βήμα εξαιτίας της ακροδεξιάς του πτέρυγας και όχι μόνο, καθώς Καραμανλής και Μητσοτάκης τον έχουν μπλοκάρει.
Και μια λεπτομέρεια: ο Μητσοτάκης έκανε αναφορά μιας φράσης στα δυτικά βαλκάνια, αποφεύγοντας να πει έστω και μια λέξη για τη Βόρεια Μακεδονία υποβαθμίζοντας τον ίδιο τον εαυτό του σε ρόλο κομματάρχη. Και δεν είναι πορεία προς τον παράδεισο να λέει συνεχώς για την ανάγκη προώθησης της ευρωπαικής πορείας των δυτικών βαλκανίων καθώς τα προβλήματα υπερβαίνουν το όραμα, που πλέον έχει ξεθωριάσει. Και εδώ η Ελλάδα απούσα.