Του Σωτήρη Σιδέρη

Μεγάλη αναταραχή προκάλεσε ένα μυστηριώδες έγγραφο που κυκλοφόρησε στις Βρυξέλλες και ουσιαστικά προτρέπει για αλλαγή συνόρων στα βαλκάνια. Την ιδιοκτησία του εγγράφου  την  απαρνήθηκαν όλοι  και θεωρητικά θα ήταν ανάξια λόγου κάθε συζήτηση. Και όμως , η αναστάτωση έφερε αναλύσεις και οι αναλύσεις επίσημες ανακοινώσεις της ΕΕ . Η ιδέα και μόνο της αλλαγής συνόρων προκαλεί τρόμο , όσο και αν την επιδιώκουν  κάποιοι. Αλλά τα σενάρια δεν είναι καινούργια και σίγουρα  ο κίνδυνος είναι υπαρκτός, γι αυτό και προκλήθηκε τέτοια ένταση  σε πολλές πρωτεύουσες, με  εξαίρεση την Αθήνα, που είναι εκτός διπλωματικού κλίματος στα βαλκάνια. Πολλοί πιστεύουν ότι  μια γραμμή να αλλάξει στην περιοχή, είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει ντόμινο. Και μετά θα ανοίξουν οι πύλες της κόλασης, άλλωστε οι πληγές του πολέμου είναι νωπές ακόμη.

Το έγγραφο πρωτοδημοσιεύθηκε σε μια ιστοσελίδα στη Σλοβενία, με τίτλο  «Δυτικά Βαλκάνια- Ένας δρόμος για τη συνέχεια». Η υποψία έπεσε σε κύκλους κοντά στον πρωθυπουργό της Σλοβενίας Janez Jansa, ο οποίος όμως διέψευσε οποιαδήποτε εμπλοκή του, φυσικά δεν θα την δέχονταν ποτέ, ακόμη και αν είναι αλήθεια. Αλλά το έγγραφο κυκλοφόρησε στις Βρυξέλλες και το Ρώϋτερ το έκανε παγκόσμιο θέμα από την στιγμή που το αναπαρήγαγε. Μοιραία , φθάσαμε σε επίσημη τοποθέτηση της Ευρωπαικής Επιτροπής καθώς σε επίσημη δήλωση  τονίζει ότι τάσσεται «απολύτως εναντίον» μιας επαναχάραξης των συνόρων στα Δυτικά Βαλκάνια,  απαντώντας για μια ανεπίσημη διπλωματική διακοίνωση που πρότεινε τη διάλυση της Βοσνίας και την ενοποίηση του Κοσόβου με την Αλβανία.

Το έγγραφο, που πλέον  κυκλοφορεί σε όλα τα διπλωματικά γραφεία της Ευρώπης και στους διαδρόμους της Επιτροπής, , προτείνει την ενσωμάτωση τμημάτων της Βοσνίας στη Σερβία και την Κροατία για να βοηθηθεί η ένταξη της περιοχής στο ευρωπαϊκό μπλοκ.  Όπως ήταν φυσικό, προκλήθηκε αναταραχή στο Σεράγεβο καθώς οι Βόσνιοι  την θεώρησαν ως απειλή για την  ύπαρξη της χώρας τους  και ενώ έχουν περάσει περίπου τριάντα χρόνια μετά τον  αιματηρό πόλεμο.
«Είμαστε απολύτως ενάντια σε οποιεσδήποτε αλλαγές συνόρων», δήλωσε ο εκπρόσωπος της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Έρικ Μάμερ σε συνέντευξη Τύπου.

       

Μια περιοχή σε αδιέξοδο

Θέση της ΕΕ είναι ότι οι χώρες που έχουν διαφορές, θα πρέπει πρώτα να τις λύσουν και να προωθήσουν στον εκδημοκρατισμό τους  για να μπορέσουν να ενταχθούν..
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σε πρόσφατες δηλώσεις της  μετά την συνάντηση που είχε με τον πρόεδρο της Σερβίας τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς είπε ότι η ΕΕ θέλει να «συνεχίσει να βλέπει θετικές εξελίξεις στο κράτος δικαίου» στη Σερβία στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Αίσθηση όμως προκάλεσε και το γεγονός ότι αυτό το «αόρατο» έγγραφο προκάλεσε και μεγάλα δημοσιεύματα στον συστημικό Τύπο της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και στους Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς  που επισημαίνουν ότι «η αλλαγή συνόρων στα δυτικά Βαλκάνια συνήθως θεωρείται μια από τις πιο επικίνδυνες ιδέες στη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτική».
Ας σημειωθεί πάντως ότι ενώ έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από τον πόλεμο, τα δυτικά βαλκάνια είναι στα αζήτητα της σύγχρονης ιστορίας . Είναι οικονομικά και πολιτικά καθηλωμένα. Η διαφθορά,  η υπανάπτυξη, η ανεργία, η φτώχεια και το στρατηγικό τους αδιέξοδο είναι στοιχεία που προκαλούν τους πραγματικούς φόβους. Λαοί που νοιώθουν ότι δύσκολα θα έχουν ένα καλύτερο μέλλον, γίνονται ευάλωτοι σε εθνικισμούς και μεγάλες ιδέες. Άλλωστε αυτό το έγγραφο, αυτό ακριβώς υποκρύπτει. Αλλαγές συνόρων για να δημιουργηθούν , η Μεγάλη Αλβανία, μεγαλύτερη Κροατία και λίγο μεγαλύτερη Σερβία. Για την κατάσταση αυτή, κορυφαίες είναι οι ευθύνες της ΕΕ , κυρίως της Γερμανίας.
           

Η Ελλάδα

Η ευκαιρία που δημιουργήθηκε μετά την συμφωνία των Πρεσπών να επανέλθει η Ελλάδα με έναν πιο ισχυρό ρόλο στα βαλκάνια, χάνεται εξαιτίας της αδυναμίας της κυβέρνησης να σχεδιάσει αυτή την επιστροφή. Διπλωματικά στο περιθώριο ή στην καλύτερη περίπτωση από θέση παρατηρητή των εξελίξεων, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει επιρροή ούτε ουσιαστικό ρόλο στην διπλωματία της περιοχής. Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το εν λόγω έγγραφο δεν προκάλεσε καμία αντίδραση στην Αθήνα.

Μέσω των συχνών συναντήσεων των ηγετών των βαλκανικών χωρών, η Ελλάδα είχε έναν σημαντικό ρόλο , που στην πορεία χάθηκε εξαιτίας της πολιτικής αδράνειας του Κώστα Καραμανλή. Οι σύνοδοι κορυφής εκφυλίστηκαν υπό την πίεση των ΗΠΑ και μετά της Γερμανίας που ήθελαν να έχουν τον πρώτο λόγο. Η πορεία των χωρών της περιοχής κατέδειξε  το λάθος. Είναι μια ευκαιρία, να επανέλθει η Ελλάδα  με νέα πρωτοβουλία για να αναβαθμίσει τον ρόλο της και να αφυδατώσει τις συζητήσεις για αλλαγές συνόρων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναβαθμίσει την πολιτική της έναντι της Αλβανίας να πιέσει για λύσεις στα διμερή ζητήματα, να επαναφέρει τις υπουργικές συνόδους και τις συνόδους κορυφής και να δρομολογηθούν νέες πολιτικές  και να ξεκόψει στα Τίρανα κάθε ιδέα για Μεγάλη Αλβανία.  Ταυτόχρονα να ενισχυθεί η ελληνική πολιτική στη Βόρεια Μακεδονία και να σταματήσει η σημερινή κυβέρνηση να θεωρεί τις κομματικές ισορροπίες μεγαλύτερο ζήτημα από τις σχέσεις με τα Σκόπια. Τα δυτικά βαλκάνια πέραν των σοβαρών προβλημάτων που προαναφέρθηκαν, κινδυνεύουν να μείνουν στο περιθώριο της ιστορίας καθώς αδυνατούν να εναρμονιστούν με τις τεχνολογικές αλλαγές που γίνονται στις οικονομίες.

Είναι βέβαιο ότι οι εθνικισμοί στα βαλκάνια δεν έχουν χαθεί, βρίσκονται εν υπνώσει . Όταν ένα έγγραφο, προκαλεί τέτοια ταραχή, ας φανταστούμε τι θα συμβεί αν κάποια κυβέρνηση ή ένας αξιωματούχος πει κάτι παραπάνω.