Του Σωτήρη Σιδέρη

Πολλά ερωτηματικά , αλλά και ισχυρές αμφιβολίες για τον ρόλο του ΝΑΤΟ στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο έχουν ανακύψει το τελευταίο χρόνο μετά την κρίση του Ουρούτς Ρέϊς. Στην Αθήνα επικρατεί έντονη αμφισβήτηση για το πρόσωπο του Γενικού Γραμματέα Γιενς Στόλντεμπεργκ, τόσο για την ικανότητά του  να έχει έναν ηγετικό και ισορροπημένο ρόλο σε μια ιστορικών διαστάσεων διένεξη Ελλάδας –Τουρκίας, όσο και για τις υπερβολικά φιλικές προσεγγίσεις των τουρκικών απόψεων. Οι δε συνεχείς δηλώσεις του για τον μηχανισμό αποτροπής κρίσεων μεταξύ Αθήνας –Άγκυρας ενίοτε αγγίζουν τα όρια του γραφικού, ενώ σε άλλες περιπτώσεις έχει προκαλέσει οργή μεταξύ των ανώτατων Ελλήνων αξιωματικών με την διασπορά ανυπόστατων συμφωνιών και ρυθμίσεων.

Πέραν αυτών, το ΝΑΤΟ επανέρχεται σε ψυχροπολεμική τροχιά με την Ρωσία και η σύνοδος κορυφής της Συμμαχίας τον Ιούνιο θα επιχειρήσει να εκπονήσει ένα νέο δόγμα με βάση το πόρισμα της  δεκαμελούς Ομάδας  Προβληματισμού . για  τον μελλοντικό ρόλο του ΝΑΤΟ,   που έχει και μια ισχυρή πολιτική διάσταση , καθώς επιδιώκεται η ενίσχυση της πολιτικής συνεργασίας και φέρει μάλιστα τον χαρακτηριστικό τίτλο: «ΝΑΤΟ 2030: Ενωμένοι για μια Νέα Εποχή».

Ως προς τα ελληνοτουρκικά ,  η εμπλοκή του ΝΑΤΟ σημειώθηκε μετά την ένταση του περασμένου καλοκαιριού και μετά την γνωστή και ως «επακούμβηση» ελληνικής φρεγάτας από τουρκική . Στο Αιγαίο βρίσκεται από το 2016 για να βοηθήσει στο μεταναστευτικό σε μια μάλλον άνευ ουσίας αποστολή.
Μέχρι πέρυσι λοιπόν  που η Συμμαχία,  ήταν σύμφωνα με τον Μακρόν «εγκεφαλικά νεκρό», ενώ ο Τραμπ ένοιωθε σχεδόν αποστροφή και η ελληνοτουρκική διένεξη απειλούσε με διάλυση τον κρίσιμο πυλώνα της νοτιοανατολικής του πτέρυγας, κανείς δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία.  Διαρκούσης της έντασης,  ο Στόλντεμπεργκ παρουσίασε έναν μηχανισμό αποτροπής που ουσιαστικά περιελάμβανε μια κόκκινη γραμμή επικοινωνίας  μεταξύ των διακλαδικών επιτελείων των υπουργείων Άμυνας των δύο χωρών. Στην πορεία όμως και ενώ γίνονταν συζήτηση να ρυθμιστούν οι λεπτομέρειες , ο Στόλεντεμπεργκ παρουσίασε νέες θέσεις  ως δικές του ,  με πρόσθετα πρωτόκολλα , που όμως του υπαγόρευσε η  Άγκυρα και αφορούσαν τον πολλαπλασιασμό των κόκκινων γραμμών,  μέσω των οποίων θα κοινοποιούνταν ασκήσεις, θα περιορίζονταν η έκδοση ΝΟΤΑΜ ή αφορούσαν πτήσεις.

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι επιδίωκαν μέσω αυτών των προτάσεων να αφυδατώσουν ελληνικά δικαιώματα καθώς οι κινήσεις στο παρασκήνιο με ενέργειες που δεν θα ανακοινώνονταν θα θεωρούνταν ότι η Ελλάδα αποδέχεται λίγο πολύ παραβιάσεις, τις τουρκικές ασκήσεις που συχνά παραβιάζουν εναέριο χώρο ή χωρικά ύδατα κλπ.  Μάλιστα η τάση του Στόλντεμπεργκ να εντάσσει όλα αυτά σε ένα γενικό πλέγμα δηλώσεων για να καταδείξει ότι το ΝΑΤΟ υπάρχει και παίζει ρόλο και μάλιστα με αποδοχή τουρκικών θέσεων , προκάλεσε ένταση και έντονες αντιδράσεις στους Έλληνες αξιωματικούς. Μετά από πιέσεις ο Γραμματέας αναδιπλώθηκε και μόλις στις 19 Απριλίου ανακοινώθηκε ένας νέος γύρος για ΜΟΕ, προφανώς όμως για την γνωστή κόκκινη γραμμή , που θα αρχίσει σύντομα να λειτουργεί,  αλλά και για να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις από τις δηλώσεις Δένδια –Τσαβούσογλου.
           

Η εμπλοκή της Ελλάδας

Αν και τα ελληνοτουρκικά θα τα βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας  δημόσια, σε πολιτικό, διπλωματικό ή στρατιωτικό επίπεδο, δεν συμβαίνει το ίδιο με την βαθύτερη εμπλοκή της Ελλάδας στο νέο δόγμα της Συμμαχίας στη Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή. Σύμφωνα με το «ΝΑΤΟ 2030» , η Συμμαχία αφενός θα ενισχύσει τους μηχανισμούς πολιτικής συνεννόησης ώστε και η στοίχιση να είναι στιβαρή για να μην δίνει την εικόνα  καφενείου , αφετέρου δε, αυτή η εικόνα να ενισχύσει και την στρατιωτική συνεργασία καθώς   ο αθώος τίτλος υποκρύπτει τον προσανατολισμό του ΝΑΤΟ προς Κίνα και Ρωσία που επίσης έχουν παρουσία στην περιοχή.

Η Ελλάδα μετατρέπεται σταδιακά σε μια απέραντη βάση από την Αλεξανδρούπολη μέχρι τη Σούδα και δεν είναι τυχαίο ότι ο έλεγχος των εντάσεων μεταξύ Ελλάδας –Τουρκίας προφανώς θα ενισχύσει την εικόνα της Συμμαχίας στην μεγαλύτερη αποστολή της. Αυτό σημαίνει ότι ο ρόλος και της Τουρκίας είναι πολύ σημαντικός για να υπηρετηθεί αυτό το δόγμα, κατά συνέπεια η Άγκυρα που διαβάζει πολύ καλά σε πολιτικό επίπεδο της εξελίξεις και τις ανάγκες της Δύσης, θα πουλήσει πολύ ακριβά τις υπηρεσίες της. Υπό αυτή την οπτική η σύνοδος κορυφής έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον για την Ελλάδα.
Ο συνδυασμός των παραγόντων που αλληλεπιδρούν, δηλαδή οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι σχέσεις Ρωσίας –Τουρκίας –ΗΠΑ , η αύξηση του ρόλου της Ρωσίας και της Κίνας στην περιοχή, αλλά και οι εξελίξεις στον αραβικό κόσμο είναι ένα νέο πεδίο δράσης για το ΝΑΤΟ. Η  Ελλάδα ήδη στοιχίζεται , αλλά παραμένει  σε υψηλή κλίμακα η ανάγκη της,  να στηριχθεί από τους Συμμάχους και όχι απλά να ενσωματωθεί σε κάθε δόγμα χωρίς να διασφαλίζει βασικά ανταλλάγματα ασφάλειας και αλληλεγγύης.

Το σκηνικό με τον ρόλο της Τουρκίας θα γίνει πιο δυναμικό το επόμενο διάστημα, κατά συνέπεια η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο θα είναι κρίσιμης σημασίας για τις ισορροπίες , για τον ρόλο της Ελλάδας και της Τουρκίας, κυρίως όμως για το πώς ο Μπάιντεν θα διαχειριστεί και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τον ρόλο του ΝΑΤΟ.
Θα είναι μεγάλη ανακούφιση και για την περιοχή και για τον κόσμο όλο, αν η επικείμενη συνάντηση Μπάιντεν –Πούτιν καταλήξει σε θετικά αποτελέσματα ειρηνικής συνύπαρξης και δεν εκτροχιάσει την ανταγωνιστικότητά τους. Γιατί αν συμβεί το δεύτερο οι ΗΠΑ θα απαιτήσουν από τους συμμάχους, μέσω του ΝΑΤΟ να ενεργούν με μεγαλύτερη ένταση με αύξηση του στρατιωτικού ρόλου τους και η Ελλάδα θα είναι εκεί.
Και οι εντάσεις θα γενικευθούν..