του Σωτήρη Σιδέρη

Η κυβέρνηση παρά τις δηλώσεις ετοιμότητας να προσέλθει στο τραπέζι των διερευνητικών συνομιλιών με την Τουρκία και παρά την ύπαρξη διαφόρων επιπέδων και μηχανισμών προετοιμασίας, στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου έτοιμη, ούτε αποφασισμένη να διαπραγματευθεί. Το αρνητικότερο στοιχείο του κλίματος αναμονής, είναι ότι δεν γνωρίζει κανείς τις πραγματικές προθέσεις του πρωθυπουργού , καθώς σε διάφορα στάδια και επίπεδα τους τελευταίους μήνες έχει εκθέσει υπουργούς και διπλωμάτες λαμβάνοντας αποφάσεις που έρχονταν σε αντίθεση με επεξεργασμένες θέσεις . Ενδεικτικά αναφέρεται η συναίνεση , άνευ όρων του Κυριάκου Μητσοτάκη στην πραγματοποίηση της πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο , μια πρόταση που έχει ξεκινήσει από τις Βρυξέλλες και την επεξεργάστηκε στην συνέχεια η Τουρκία. Ας σημειωθεί ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός ενώ την είχε απορρίψει στη βουλή, την αποδέχθηκε στις Βρυξέλλες. Η Αθήνα , σύμφωνα με τα μηνύματα που εκπέμπονται από την Άγκυρα περιμένει, εκτός απροόπτου,  την τουρκική πρόσκληση για την Κωνσταντινούπολη στο πλαίσιο των διερευνητικών συνομιλιών το  τρίτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου. Και μετά βλέπουμε…

Καλά ενημερωμένες διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι το σκηνικό δεν είναι καθόλου σαφές. Δεν πρόκειται δηλαδή για την επανάληψη της κλασικής διαδικασίας των διερευνητικών συνομιλιών καθώς η ατζέντα είναι βεβαρημένη με την Ανατολική Μεσόγειο , την αποστρατιωκοποίηση των νησιών, χωρικά ύδατα κλπ. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Σε υποψιασμένους διπλωμάτες υπάρχει προβληματισμός για την εξέλιξη της υπόθεση κατασκοπίας που αποκαλύφθηκε πρόσφατα στην Ρόδο.  Η Τουρκία θεωρεί ότι έχει υποστεί μια ήττα εντυπώσεων και επιδιώκει να επιφέρει ισοδύναμο πλήγμα στην Ελλάδα , κάτι που μπορεί να πυροδοτήσει κλίμα έντασης στις συνομιλίες ή και να τις ακυρώσει. Αν αυτό δεν συμβεί και οι δύο χώρες αποφασίσουν να συνομιλήσουν σοβαρά τότε θα έχουμε νέα δεδομένα .

    

Ο χρόνος και ο γρίφος Μητσοτάκη

Ειδικότερα , κατά τις ίδιες πηγές η Τουρκία δέχεται οι διερευνητικές να εξελιχθούν σε επίσημες διαπραγματεύσεις υπό τον όρο ότι θα υπάρξει συμφωνία με χρονικό ορίζοντα κάποιων μηνών. Ταυτόχρονα η Άγκυρα, θεωρείται βέβαιο ότι θα απαιτήσει την άρση τα των εξαιρέσεων  που έχει καταθέσει η Ελλάδα στη Χάγη για ζητήματα εθνικής κυριαρχίας με στόχο την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο , θέτοντας έμμεσα τουλάχιστον ζήτημα κυριαρχίας νησιών και βραχονησίδων που στην συνέχεια θα αποσυρθεί αν υπάρξει συμφωνία στα υπόλοιπα. Αν η ελληνική κυβέρνηση αρνηθεί τότε οι συνομιλίες δεν θα ναυαγήσουν με ευθύνη της Τουρκίας, αλλά με ευθύνη της Ελλάδας.  Υπάρχει φυσικά και η πρόταση οι δύο χώρες να ζητήσουν από το Δικαστήριο να οριοθετήσει υφαλοκρηπίδα χωρίς να κατονομάζονται νησιά, ώστε το Δικαστήριο να πάρει την απόφαση που κατά την ελληνική πλευρά θα δικαιώσει τη χώρα μας καθώς δεν υφίσταται κανένα ζήτημα κυριαρχίας. Η Άγκυρα φέρεται διατεθειμένη να αποσύρει από την ατζέντα την πολιτική των γκρίζων ζωνών υπό την προυπόθεση ότι θα υπάρξει πρώτα συμφωνία για τα χωρικά ύδατα και τον εναέριο χώρο.

Εκ των πραγμάτων πρόκειται για συνομιλίες που απαιτούν γενναίες πολιτικές αποφάσεις. Εντός της κυβέρνησης  και της ΝΔ δεν είναι καθόλου σαφές ποια ή ποιες είναι οι θέσεις καθώς ο πρωθυπουργός είναι εντελώς αποκομμένος από το κόμμα του, δεν ζητά την άποψη των κομματικών οργάνων, ούτε καν του υπουργικού συμβουλίου και του ΚΥΣΕΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι με επίκεντρο το διπλωματικό του γραφείο , έχει δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ανεπίσημων, αλλά ειδικής βαρύτητας διαβουλεύσεων με την συμμετοχή  έμπειρων και καταρτισμένων διπλωματών,  που λαμβάνει υπόψη του περισσότερο και από το ΥΠΕΞ .  Το Υπουργείο Εξωτερικών από την πλευρά του περιμένει την εξέλιξη των διερευνητικών, αν υπάρξουν και στην συνέχεια,  να πάρει τα ηνία, καθώς οι διαπραγματεύσεις είναι δική του ευθύνη, τυπικά τουλάχιστον.  Το πρόβλημα όμως δεν είναι τόσο μεθοδολογικό, που έχει την αξία του, αλλά πολιτικό.

Οι αποφάσεις και ο ρόλος της ηγεσίας

Ο πρωθυπουργός δεν θέλει να επιβαρύνει περαιτέρω το  προφίλ του και για τον λόγο αυτό αποφεύγει επιμελώς να αναλαμβάνει τις ευθύνες και το κόστος των εξελίξεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που το 2020 ήταν καταθλιπτικά εις βάρος του και εις βάρος της χώρας. Παρά το γεγονός  ότι  είναι διαφορετικό πράγμα  η αναδίπλωση στη θάλασσα και διαφορετικό πράγμα η διαπραγμάτευση, ουσιαστικά το κόστος είναι το ίδιο ή και μεγαλύτερο όταν μια χώρα υπογράφει για παράδειγμα μια κακή συμφωνία ή συνθήκη, η οποία είτε ανατρέπεται μετά από δεκαετίες, είτε και ποτέ. Η Ελλάδα υποχώρησε άτακτα στη θάλασσα χωρίς να δώσει μάχη, σωστό ή λάθος θα κριθεί στο μέλλον, αλλά σε μια διαπραγμάτευση δεν συγχωρείται η ήττα.

Η εικόνα που εκπέμπει η Τουρκία δεν είναι τόσο καθαρή όσο δείχνουν οι δηλώσεις και οι λεονταρισμοί. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η Άγκυρα θέλει Χάγη , αλλά θα πιέσει την Ελλάδα μέχρι να αναλάβει η Αθήνα την ευθύνη της άρνησης. Δεν είναι καθόλου σίγουρο επίσης ότι η Άγκυρα θέλει αυτή την στιγμή οποιαδήποτε συμφωνία ή οριοθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο ίσως γιατί θέλει πρώτα να εδραιώσει έναν ηγετικό περιφερειακό ρόλο στην περιοχή και ύστερα από θέση απόλυτης ισχύος να ενορχηστρώσει λύσεις που επιθυμεί. Ίσως , αυτή την στιγμή θα κολακεύεται χρησιμοποιώντας την Ελλάδα ως σάκο του μποξ για να κάνει την μεγάλη διαπραγμάτευση. Και η Ελλάδα , μια χώρα χωρίς στρατηγικό σχέδιο, χωρίς ισχυρή πολιτική ηγεσία και χωρίς εσωτερική συνοχή παραπαίει  με  παρακλήσεις προς ξένες χώρες και οργανισμούς για να συντηρήσει μια εξωτερική πολιτική που δεν έχει κανένα κύρος και κυρίως δεν συγκινεί κανέναν ανά τον κόσμο. Η Ελλάδα ναι , η πολιτική της όχι.  Αποσταθεροποιημένη ηθικά και αδύναμη θεσμικά είναι πλέον και η Κυπριακή Δημοκρατία και όσο εξασθενεί από τα σκάνδαλα και το έλλειμμα ηγεσίας στην  Λευκωσία,  τόσο πιο εύκολη λεία θα γίνει για την Τουρκία  που θα απειλεί με διχοτόμηση και άλλες εντάσεις που θα επιφέρουν ισχυρότερα πλήγματα .

Η Κυπριακή Δημοκρατία  επαναπαύθηκε στο δημοψήφισμα με το ΟΧΙ στο σχέδιο Ανάν, αλλά τώρα έχει ανάγκη από μια νέα ταυτότητα  που μάλλον θα αργήσει …
Σε αυτές τις συνθήκες ενδέχεται τα γεγονότα σε λίγες ημέρες να εξελιχθούν με καταιγιστική ταχύτητα. Πολλά και σημαντικά θα γίνουν και οι κίνδυνοι φυσικά είναι υπαρκτοί. Η μεγαλύτερη απειλή όμως είναι το έλλειμμα ηγεσίας και η αδυναμία λήψης αποφάσεων , η απουσία αντίβαρων και σχεδίου στην τουρκική πολιτική που θα προκαλέσουν σίγουρα και εσωτερικές εντάσεις.