του Σωτήρη Σιδέρη

Έντονες είναι οι διεργασίες στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για το μέλλον  των σχέσεων της Τουρκίας  με την ΕΕ και την Ελλάδα. Υπόγειες τακτικές,  πολιτικά παιχνίδια, θρησκείες και εντάσεις, συνεννοήσεις και σχέδια, απειλές και εκβιασμοί συνθέτουν το νέο τουρκικό ζήτημα που σήμερα όμως για την  χώρας μας είναι ελληνοτουρκικό. Το ενδεχόμενο να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία  υπονόησε  ο Ύπατος εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ με την απαντητική επιστολή του προς τον Έλληνα ΥΠΕΞ Νίκο Δένδια.

Είναι  μια θέση που εκφράζει κατά κύριο λόγο τη γαλλική εξωτερική πολιτική  και τις πιέσεις που άσκησε το Παρίσι στον κοινοτικό αξιωματούχο και όχι η Αθήνα. Η ελληνική κυβέρνηση απολύτως λανθασμένα, σύρθηκε από τη Γαλλία  διατυπώνοντας το αίτημα για διακοπή της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ- Τουρκίας , που θίγει και ελληνικά οικονομικά συμφέροντα και οδηγεί σε λάθος διπλωματική οδό γιατί δεν είναι αυτό το καίριο σήμερα, αλλά η ασφάλεια. Όσον αφορά τον Μπορέλ, πρόκειται για τον  κοινοτικό αξιωματούχο που δεν διαθέτει  προσωπικό ειδικό βάρος για να ασκήσει επιρροή, αλλά είναι ο ίδιος επηρεαζόμενος από τις μεγάλες πρωτεύουσες . Σε κάθε περίπτωση όμως , στο παρασκήνιο και στο προσκήνιο, η ΕΕ κινείται ήδη με το βλέμμα στην Ανατολή. Η Τουρκία από την πλευρά της , ίσως παίξει ένα από τα πιο σημαντικά χαρτιά της έναντι της Ελλάδας ακριβώς αυτό το διάστημα μέχρι την σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου. Πολλοί παίχτες, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Γερμανία, η Γαλλία , η Αυστρία, διεκδικούν να έχουν την δική τους συμβολή σε μια ιστορική διαπραγμάτευση και κυρίως να ικανοποιηθούν τα συμφέροντά τους. Για την Αθήνα , είναι μείζων ζήτημα το ερώτημα τι θέλει η Τουρκία από την Ελλάδα, πως θα απαντήσει η ελληνική κυβέρνηση και τι θα κάνουν οι εταίροι. 

Ένα κουβάρι  θέσεων απαιτήσεων, εκβιασμών και συμφερόντων θα πρέπει να ξετυλίξει η ελληνική εξωτερική πολιτική αν θέλει να μην φύγει ηττημένη από αυτή την σύνοδο κορυφής. Και οι έως τώρα ενδείξεις προκαλούν απογοήτευση.

Στο ερώτημα λοιπόν τι θέλει η Τουρκία και πως θα χρησιμοποιήσει την σύνοδο κορυφής για να κερδίσει πόντους ή τουλάχιστον να μη χάσει,  οι απαντήσεις είναι πολλές. Η Άγκυρα θα συνεχίσει να πιέζει άλλοτε στρατιωτικά, άλλοτε διπλωματικά την Ελλάδα για να την σύρει στο τραπέζι των συνομιλιών, είτε αυτό γίνει  επίσημα,  μέσω ενός οδικού χάρτη της ΕΕ που θα θυμίζει το Ελσίνκι του 1999,  είτε μέσω παρασκηνιακών πιέσεων. Αυτό όμως που κυρίως ενδιαφέρει την Τουρκία, δεν είναι ούτε η διαδικασία, ούτε η διπλωματική μεθοδολογία , αλλά το περιεχόμενο των συνομιλιών. Γιατί ο Ερντογάν, θέλει μια διαπραγμάτευση προσαρμοσμένη στο δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, του τουρκολιβυκού συμφώνου και των δικών της νέων αναθεωρητικών πολιτικών.

           

Στο τραπέζι τα δύσκολα

Σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες, η Τουρκία επιδιώκει να κερδίσει από πριν έδαφος , ώστε η διαπραγμάτευση να είναι μια τυπική διαδικασία που απλά θα επικυρώσει τα σχέδιά της. Οι βασικές κατευθύνσεις των θέσεών της είναι:
1.    Να αποκηρύξει εγγράφως , αν είναι δυνατό η Ελλάδα τον Χάρτη της Σεβίλλης. Είναι ο Χάρτης του πανεπιστημίου της Σεβίλλης που εμφανίζει τις ΑΟΖ κάθε χώρας μέλους της ΕΕ και δεν έχει νομική υπόσταση. Εμφανίζει την ελληνική ΑΟΖ με βάση το νόμο Μανιάτη που δίνει 100% επήρεια στα ελληνική νησιά και τον οποίο όμως ουσιαστικά η Ελλάδα κουρέλιασε μη αποτρέποντας την Τουρκία να κάνει έρευνες παντού, εντός δηλαδή των ορίων του νόμου Μανιάτη. Η Ελλάδα ωστόσο με την κατάθεση της ρηματικής διακοίνωσης του Οκτωβρίου στον ΟΗΕ επαναλαμβάνει την ισχύ του νόμου Μανιάτη. Μάλλον πολύ φασαρία για το τίποτα.
2.    Η Τουρκία ζητά ταύτιση του εναερίου χώρου με τα χωρικά μας ύδατα,  των δέκα και έξη μιλίων αντίστοιχα, χωρίς να προσδιορίσει η ίδια αυτό το όριο αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα επιλυθεί στην διαπραγμάτευση. Ας σημειωθεί ότι η πρόσφατη έκθεση του Στέιτ Ντηπάρτμεντ  που δεν περιείχε τα στοιχεία των τουρκικών παραβιάσεων λόγω διαφωνιών ήταν η έκφραση της τουρκικής αξίωσης.
3.    Αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Η Τουρκία θέτει επιτακτικά το αίτημα αυτό γνωρίζοντας ότι δεν θα γίνει αποδεκτό για να το παζαρέψει με άλλα ανταλλάγματα.
4.    Είναι πολύ σημαντικό το σημείο αυτό. Η Τουρκία ζητά εκ των προτέρων και αυτό προφανώς είναι και μήνυμα προς την σύνοδο κορυφής, ότι απαιτεί από την Ελλάδα, να άρει την επιφύλαξή της στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για θέματα εθνικής κυριαρχίας. Η Ελλάδα δεν δέχεται την σύνταξη συνυποσχετικού για προσφυγή στη Χάγη αν περιλαμβάνει ζητήματα κυριαρχίας νησιών. Η Τουρκία ποντάροντας στον ελληνικό φόβο, θέτει ως προυπόθεση για προσφυγή στη Χάγη με την Ελλάδα να άρει η χώρα μας την επιφύλαξη. Κάτι που η Ελλάδα δεν θα κάνει, άρα θα είναι στον αέρα η κοινή προσφυγή στη Χάγη . Οπότε η επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών θα αποτελέσει αντικείμενο διμερούς διαπραγμάτευσης, όπως την φαντάζεται η Άγκυρα.
 Η άλλη διαπραγμάτευση  


Η Γερμανία απέτυχε παταγωδώς στην διαμεσολάβησή της μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι κάθε φορά που η Τουρκία άνοιγε την ατζέντα και ζητούσε απελευθέρωση της βίζας, είχε οικονομικά αιτήματα, ή έθετε το μεταναστευτικό, το Βερολίνο αρνούνταν να τα ικανοποιήσει και εμφάνιζε τις ελληνικές υποχωρήσεις στην πολιορκητική έρευνα του Ουρούτς Ρέις ως γερμανικό έργο! Στην διαπραγμάτευση ενεπλάκη αρχικά και η Γαλλία στο πλευρό της Ελλάδας,  ασκώντας δημόσια διπλωματία με στρατιωτικά υπονοούμενα. Αμέσως μετά την ανακοίνωση αγοράς των Ραφάλ και ενώ κατά τα φαινόμενα ο πρωθυπουργός αθέτησε την υπόσχεσή του για την αγορά γαλλικών φρεγατών, οι τόνοι έπεσαν . Ανέβηκαν πάλι μετά την προσωπική βεντέτα Ερντογάν –Μακρόν , τις δολοφονικές επιθέσεις ακραίων ισλαμιστών στη Γαλλία και τώρα στη σύνοδο κορυφής το Παρίσι θέλει να χρησιμοποιήσει την Ελλάδα για να περάσει δικά του αιτήματα. Αν αυτά συμπίπτουν καλώς , αλλά η χώρα μας θέλει κυρίως ασφάλεια και διπλωματική  στήριξη και όχι να  πάρει μέρος σε θρησκευτικό  πόλεμο.
Την περίοδο μέχρι την σύνοδο κορυφής, άλλοι την αντιμετωπίζουν με ανησυχία, άλλοι με ψυχραιμία, άλλοι απλώς θεωρούν ότι η Ελλάδα θα δεχθεί ότι συμφωνηθεί στο παρασκήνιο μεταξύ Γερμανίας –Γαλλίας και ΗΠΑ.

      

  Ποιο Πρωτόκκολο;

Ας σημειωθεί πάντως  ότι στην επιστολή προς τον ΟΗΕ με ημερομηνία 14 Οκτωβρίου 2020, η Ελλάδα, θεωρεί άκυρες όλες τις NAVTEX τελευταίων μηνών , επισημαίνοντας ότι δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα . Το σημείο όμως που δεν στάθηκε κανείς και αποτελεί γρίφο είναι η φράση  ότι :
«το προαναφερθέν βήμα της Τουρκίας( NAVTEX  στα 6,5 μίλια από το Καστελλόριζο), έγινε παρά το πρωτόκολλο που συμφωνήθηκε από τους συμβούλους εξωτερικής πολιτικής των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας σχετικά με την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών και μόλις λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας στην Μπρατισλάβα , ακολουθούμενη από επίσημες δηλώσεις της τουρκικής πλευράς ότι θα προτείνει ημερομηνίες για την επανάληψη αυτών των συνομιλιών».
Η κυβέρνηση αναφέρεται ρητά σε «πρωτόκκολο» που συμφωνήθηκε στην τριμερή του Βερολίνου τον Ιούλιο και όχι σε σημειώσεις ή πρακτικά που είπε ο πρωθυπουργός δικαιολογώντας τη μη δημοσιοποίησή τους,  ούτε στους πολιτικούς αρχηγούς. Αν υπάρχει πράγματι υπογεγραμμένο πρωτόκκολο, αυτό θα το φέρει η Τουρκία στο τραπέζι ή θα το δημοσιοποιήσει. Οπότε απαιτείται αποσαφήνιση περί τίνος πρόκειται.
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση δεν φαίνεται να δραστηριοποιείται , προκειμένου να αποσαφηνίσει τα μέτωπα, τους συμμάχους, τις θέσεις της και πως θα διεκδικήσει μια νέα συμφωνία εντός της ΕΕ που θα της δίνει διαπραγματευτικό πλεονέκτημα. Οι απειλές για κυρώσεις, αν δεν συνοδεύονται από διπλωματική στρατηγική θα είναι μια φούσκα που θα σκάσει στο πρόσωπο της χώρας με ευθύνη  του πρωθυπουργού.