του Σωτήρη Σιδέρη

Η Ευρώπη καθηλώνεται έναντι της Τουρκίας και παρά τις έντονες καταδίκες που ακούστηκαν ως στήριξη στον Γάλλο πρόεδρο Ε. Μακρόν , πολιτικά υπάρχει σοβαρή εμπλοκή και ενώ οδεύουμε σε μια κρίσιμη σύνοδο κορυφής τον Δεκέμβριο με επίκεντρο την ελληνοτουρκική κρίση και τις σχέσεις ΕΕ -Τουρκίας. 

Το βέβαιο είναι ότι και το πολιτικό κλίμα επιδεινώνεται για την Άγκυρα, αλλά από το σημείο αυτό μέχρι την λήψη αποφάσεων υπάρχει μεγάλη απόσταση. Η Ελλάδα , αν θέλει να επενδύσει στην διπλωματία οφείλει να ετοιμάσει ένα πλήρες σχέδιο διαπραγμάτευσης στην σύνοδο του Δεκεμβρίου , η οποία όπως όλα δείχνουν μπορεί να συγκριθεί με την σύνοδο του Δεκεμβρίου 1999 στο Ελσίνκι, τότε που πραγματικά οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έγιναν ευρωτουρκικές σχέσεις με πλήρη οδικό χάρτη που ακύρωσε όμως ο Κώστας Καραμανλής το 2005. Όλα αυτά υπό την προυπόθεση ότι δεν θα υπάρξει σύγκρουση εντός του Νοεμβρίου , κάτι που πολλοί φοβούνται. Ακόμη όμως και αν δεν υπάρξει στρατιωτική σύγκρουση, η διαπραγμάτευση πάλι θα γίνει.  Η Γαλλία θα κλιμακώσει  την επιθετική ρητορική έναντι της Τουρκίας. Πλέον στο γεωπολιτικό παιχνίδι έχει ενταχθεί και ο θρησκευτικός πόλεμος  με το Παρίσι να έχει σοβαρό πρόβλημα ριζοσπαστικοποίησης μουσουλμάνων , τον Ερντογάν να το καταδικάζει και την ΕΕ να αντιμετωπίζει και εσωτερικό πρόβλημα με την ενίσχυση της ακροδεξιάς.  Το Παρίσι , είναι σίγουρο ότι  θα ζητήσει μια πιο προωθημένη πολιτική κατά της  Άγκυρας,  αφαιρώντας από το τραπέζι το πολυσυζητημένο καρότο. Και η Γερμανία, πιστή στην ιδιοτέλειά της και την οικονομική της στρατηγική  θα απαιτήσει , ήδη το έχει κάνει,  να φύγει από το τραπέζι το μαστίγιο. Δηλαδή ούτε κυρώσεις που θέλουν η Ελλάδα και πλέον και η Γαλλία, αλλά ούτε και αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ένωση που θέλει να προωθήσει η Γερμανία, ενδεχομένως και άλλα μέτρα. Αυτή η αντίθεση έχει καθηλώσει αυτή την στιγμή την ΕΕ και ο δρόμος προς τη σύνοδο του Δεκεμβρίου θα γίνει κακοτράχαλος. 

 Εκ των πραγμάτων η ΕΕ  βρίσκεται αντιμέτωπη με μια  Τουρκία που ακόμη και στα πιο φιλικά της κράτη δεν είναι ελκυστική, ούτε εκφράζει καμία κυβέρνηση ενθουσιασμό για εμβάθυνση των ευρωτουρκικών σχέσεων. Τα προβλήματα είναι πολύ πιο σύνθετα από κυρώσεις ή προσφορές γιατί εμπλέκονται γεωπολιτικά ζητήματα, ζητήματα δημοκρατίας , τραπεζικά συστήματα , εισαγωγές, εξαγωγές, όλα αυτά είναι ένα μεγάλο πακέτο, εξίσου σοβαρό και δύσκολα διαχειρίσιμο. Το ευτύχημα, αν μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος αυτή την λέξη,  είναι ότι τώρα το τουρκικό ζήτημα ακουμπά τον σκληρό πυρήνα της  ιδεολογίας μεγάλων κρατών.  Κοσμικά κράτη, δημοκρατίες, διεθνείς ισορροπίες, πλαίσιο συνεργασίας, διπλωματία, έναντι μιας Τουρκίας του Ερντογάν που πρεσβεύει τον θρησκευτικό φανατισμό, την ανελευθερία, την βία.
       

 Ιεράρχηση προβλημάτων 

Μια δικτατορία και ένας ικανός πολιτικός αλλά δικτάτορας απειλεί , ειρωνεύεται, σαρκάζει την ΕΕ και επιμέρους χώρες, στηρίζει τον ισλαμικό φανατισμό, δυσκολεύεται να καταγγείλει την ισλαμική βία , εκβιάζει με το μεταναστευτικό και πλέον προσπαθεί με βίαιο τρόπο να ελέγξει κράτη επεκτείνοντας την επιρροή της Τουρκίας. Η Γερμανία με περίπου 3,5 εκατομμύρια Τούρκων στο έδαφός της που βλέπουν ως θεό και λυτρωτή τον Ερντογάν, που έχει πίεση από το φιλοναζιστικό AfD, που έχει οικονομικά συμφέρονταν, που τρέμει ένα μεταναστευτικό κύμα, έχει πολιική κατευνασμού και συμφέροντα. Τον Δεκέμβριο θα καταδειχθεί αν αυτά τα ποικίλα συμφέροντα θα υπερισχύσουν της πολιτικής διορατικότητας, γιατί μόλις  ικανοποιείται έστω και εν μέρει η Τουρκία,  ωρύεται γιατί δεν ικανοποιήθηκε  πλήρως και βάζει στο τραπέζι πολλαπλάσια αιτήματα.   Άρα για την Ελλάδα και την ΕΕ είναι σημαντικό να ιεραρχηθούν τα προβλήματα και να αποφασιστεί μια ενιαία τακτική . Διαφορετικά κάθε κράτος θα επιλέγει να στηρίξει τα ιδιαίτερα συμφέροντά του και θα επακολουθήσει ναυάγιο που συμφέρει την Τουρκία  όσο τίποτα. Είναι άλλο πράγμα να βρεθεί αντιμέτωπος ο Ερντογάν με μια συμπαγή ΕΕ και άλλο πράγμα με μια διασπασμένη ΕΕ.
          

  Το δεύτερο Ελσίνκι

  Αν φθάσουμε με σχετική ηρεμία στον Δεκέμβριο είναι πολύ πιθανό όλα αυτά να αποτελέσουν αντικείμενο μιας μεγάλης διαπραγμάτευσης και να αποφασιστεί ένας νέος οδικός χάρτης και για τις σχέσεις ΕΕ –Τουρκίας και ειδικότερα  για τα ελληνοτουρκικά προβλήματα. Είναι σίγουρο ότι η Άγκυρα θα αρχίσει άμεσα τον χορό των αιτημάτων, παραπόνων, εκβιασμών και απειλών . Το Βερολίνο από την άλλη βολεύεται να μεαφέρει το πρόβλημα εντός της ΕΕ καθώς η μεσολάβησή της απέτυχε.
Ο Ερντογάν απειλεί με το μεταναστευτικό αλλά οι Ευρωπαίοι έχουν πολύ πιο ισχυρά όπλα απ όσα νομίζει ο Ερντογάν αλλά ταυτόχρονα τα ευρωπαικά  κράτη  είναι πολύ ευάλωτα σε εσωτερικές πολιτικές κρίσεις. Η σύνοδος κορυφής του Δεκεμβρίου, είναι σίγουρο τώρα, θα οδηγήσει σε μια βαθιά διαπραγμάτευση ΕΕ –Τουρκίας , αλλά με διμερές υπόβαθρο, καθώς κάθε χώρα θα θέλει να ικανοποιηθεί. Η Γαλλία θέλει μια συγνώμη, η Γερμανία χρήματα, η  Ισπανία και η Ιταλία να προστατεύσουν τις τράπεζές τους που έχουν ανοίγματα στην Τουρκία, η Ελλάδα που έχει πρόβλημα ασφάλειας. Το 1999 στο Ελσίνκι αποφασίστηκε ο διμερής ελληνοτουρκικός διάλογος και προέβλεπε ότι αν αποτύγχανε θα γίνονταν προσφυγή στη Χάγη. Ο Κ. Καραμανλής με μια εθνικά εγκληματική απόφαση ακύρωσε αυτή την πρόβλεψη και αφού διαφωνούσε δεν έκανε την παραμικρή προσπάθεια να την αντικαταστήσει με μια άλλη στρατηγική . Ταυτόχρονα τότε, αποφασίστηκε η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ χωρίς την επίλυση του Κυπριακού. Και τα δύο εθνικά ζητήματα επανέρχονται τώρα πιο απειλητικά, γιατί πέραν της επιθετικότητας της Τουρκίας τα προβλήματα είναι πιο περίπλοκα με φόντο την Ανατολική Μεσόγειο.

Πέραν της Γαλλίας που η Αθήνα έχει ανάγκη και του Βερολίνου, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να σχηματίσει ένα μίνιμουμ μέτωπο και με άλλες χώρες όπως η Αυστρία , η Ολλανδία και οι σκανδιναβικές χώρες που να στηρίξουν το δικό της σχέδιο. Η διατύπωσή μας δεν είναι τυχαία. Η κυβέρνηση πρέπει να έχει όχι ένα σχέδιο αλλά πολλά γιατί τα προσχέδια συμπερασμάτων και οι ομαδοποιήσεις θα γράψουν ιστορία, άρα πρέπει να είναι έτοιμη και σταθερή στις επιδιώξεις της. Σε αντίθετη περίπτωση θα οδηγηθεί σε ένα ιστορικό βατερλό, από το οποίο δύσκολα θα βγεί αλώβητος ο πρωθυπουργός, αλλά κυρίως η χώρα.