του Γιάννη Μπράχου•


Οι τιμές του πετρελαίου ανέκαμψαν, μετά τον πόλεμο τιμών Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας καθώς και την μείωση της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου σχεδόν κατά 30% λόγω Covid-19, παραμένει όμως η αστάθεια στην αγορά . Η αστάθεια αυτή συνεπάγεται το πάγωμα των επενδυτικών σχεδίων των πετρελαϊκών ομίλων, ιδιαίτερα σε περιοχές αυξημένου κόστους εξόρυξης, όπως είναι σε θαλάσσιες περιοχές και αυτό αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο.

Η αντικειμενική οικονομική πτώση των τιμών πετρελαίου υποστηρίζει την πολιτική προσπάθεια ύφεσης της αντιπαράθεσης στην περιοχή μας, με την πιθανή προσωρινή αναστολή εργασιών έρευνας και εξόρυξης. Το ερώτημα παραμένει κατά πόσον οι τουρκικές επιδιώξεις θα ανασταλούν τουλάχιστον για το καλοκαίρι ή θα υπάρξει κλιμάκωση της έντασης.

Καθώς δεν αναμένεται σημαντική τουριστική ροή στις δύο χώρες, η οποία παραδοσιακά συνέβαλε στη μείωση της έντασης Ελλάδας Τουρκίας το καλοκαίρι, αυξάνεται η πιθανότητα ενίσχυσης της τουρκικής παρέμβασης στην περιοχή, ειδικότερα μάλιστα στην περίπτωση ανάληψης διπλωματικής πρωτοβουλίας της Ελλάδας για τον καθορισμό των ορίων οικονομικής εκμετάλλευσης στην Ανατολική Μεσόγειο.

Στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ η σταδιακή επανέναρξη της κυκλοφορίας με περιορισμούς, οι οποίοι αναμένονται να συνεχιστούν έως το φθινόπωρο, αναζωογονούν σχετικά την οικονομία, αλλά τα θεμελιώδη στοιχεία της διεθνούς οικονομίας υποδεικνύουν την ύπαρξη διαρθρωτικής ζημίας στην παγκόσμια οικονομία, καθώς αναδιατάσσονται οι αλυσίδες προσφοράς (supplychains). Η εξέλιξη αυτή δεν αποτυπώνεται ακόμα στα χρηματιστήρια, λόγω της υπερβάλλουσας νομισματικής επέκτασης.

Οι ΗΠΑ, μέλη της ΕΕ και η Αυστραλία διερευνούν ενδεχόμενες ευθύνες της Κίνας σχετικά με την εξάπλωση του ιού, καθώς οι απαιτήσεις για αποζημιώσεις αυξάνονται. Ως αποτέλεσμα ενδέχεται να παρακολουθήσουμε άλλη μία εκδοχή του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, με προφανείς τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.

Οι συνολικές δαπάνες των ΗΠΑ για την καταπολέμηση του Covid-19 θα φτάσουν τα 4 τρισεκ. $έως το τέλος του 2ου τριμήνου το 2020, με το έλλειμμα να εκτοξεύεται στο 18% του ΑΕΠ και το χρέος σε περισσότερο από 105% του ΑΕΠ. Τα μεγέθη αυτά συνεπάγονται εκδήλωση πληθωριστικών πιέσεων σε περίπου 18 μήνες, ενώ αναμένεται η επιβάρυνση του χρέους διεθνώς να επηρεάσει την αμερικανική οικονομία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε νέο πακέτο τόνωσης της οικονομίας 500 δισεκ.€, με το πρόγραμμα να περιλαμβάνει κυρίως δάνεια, υποστήριξη ανεργίας και πιστωτικά όρια για κόστος υγείας. Όμως, τα κονδύλια για το Ταμείο Ανάκαμψηςτων χωρών που έχουν πληγεί οικονομικά λόγω της πανδημίας, όπωςη Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα δεν έχουν συμφωνηθεί, καθώς οι ηγέτες της ΕΕ αγωνίζονται να επιλύσουν μακροχρόνιες πολιτικές εντάσεις μεταξύ των χωρών της Βόρειας και Νότιας Ευρώπης.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) επέκτεινε το πρόγραμμα δανεισμού της σε τράπεζες με τα χαμηλότερα επιτόκια ιστορικά και τον δανεισμό στο -1%. Αυτή η κίνηση έγινε προκειμένου να ενισχυθεί η πρόσβαση του τραπεζικού συστήματος σε κεφάλαια και να αποφευχθεί η εξάντληση των πιστώσεων. Η ΕΚΤ προειδοποίησε ότι η οικονομία της ευρωζώνης θα μπορούσε να συρρικνωθεί έως και 12% φέτος λόγω της πανδημίας, στο δυσμενές σενάριο.

Παράλληλα Ισπανία, Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία συμφώνησαν σε κοινή πρόταση για το άσυλο με την Ελλάδα απούσα. Σε μια επιστολή προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι τέσσερις χώρες εξηγούν ότι ο «δεσμευτικός μηχανισμός» για τη διανομή των αιτούντων άσυλο πρέπει να συμπεριληφθεί στη νέα συμφωνία για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, ενώ καλούνται οι χώρες της ΕΕ να προσφέρουν "λοιπά μέτρα αλληλεγγύης" ως εναλλακτική λύση. Για τις συγκεκριμένες χώρες φαίνεται το μεταναστευτικό να συνδέεται έμμεσα με την κατανομή των ευρωπαϊκών κονδυλίων μεταξύ των χωρών, ως απάντηση στην οικονομική κρίση λόγω πανδημίας.

Άλλωστε σήμερα η αρμόδιος Επίτροπος Johansson μετά από συνάντηση με κοινωνικούς εταίρους και εκπροσώπους κοινωνίας των πολιτών ανέφερε τον κρίσιμο ρόλο των μεταναστών και προσφύγων στην οικονομική ανάκαμψη, λόγω της πανδημίας. Τόνισε μάλιστα ότι  οι ανάγκες της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας  μπορεί να καλυφθούν με τις δεξιότητες ανθρώπων εκτός των συνόρων της ΕΕ με επιτυχημένες πολιτικές ενσωμάτωσης. Αυτός θα είναι και ο στόχος του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.

Στην Ασία για πρώτη φορά τις τελευταίες δεκαετίες, η οικονομία της Κίνας συρρικνώθηκε το πρώτο τρίμηνο του έτους. Τον Απρίλιο η Κίνα ανακοίνωσε μείωση 6,8% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2020. Πολλοί αναλυτές αντιμετωπίζουν την ανακοίνωση ως πρόβλεψη της οικονομικής δυσπραγίας για τη διεθνή οικονομία. Την 22α Μαΐου, η Κίνα θα πραγματοποιήσει την ετήσια συνάντηση του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου. Πάνω από 5.000 εκπρόσωποι θα συνεδριάσουν για να συζητήσουν τον προϋπολογισμό που αναμένεται να περιλαμβάνει σημαντικό πακέτο τόνωσης της κινεζικής οικονομίας. Η κινεζική απόφαση για την δημοσιονομική στήριξη της οικονομίας θα επηρεάσει σημαντικά την σταθεροποίηση και λοιπών ασιατικών χωρών με έκθεση στην κινεζική οικονομία.

Αρκετές χώρες με συμμετοχή στην πρωτοβουλία Belt and Road ζητούν την ελάφρυνση του χρέους τους για τα τεράστια έργα υποδομής, που έχει χρηματοδοτήσει η κινεζική κυβέρνηση με δάνεια προς τις χώρες στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας. Κινέζοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η Κίνα εξετάζει την αναστολή  των πληρωμών τόκων για δάνεια, μεταξύ άλλων μέτρων, αλλά προειδοποίησαν ότι δεν τίθεται θέμα «κουρέματος» των χρεών. Σημειώνεται ότι αρκετές χώρες στην πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας αντιμετώπιζαν επισφαλείς συνθήκες χρέους προ της πανδημίας.

Ενώ αυτές είναι οι διεθνείς εξελίξεις, στην Ελλάδα το Υπουργείο Οικονομικών προχθές ανακοίνωσε μείωση του ΑΕΠ 4.7%, ο Πρωθυπουργός χθες μείωση 10% και σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας 9.7%. Το Υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε χρέος 331 δισεκ.€ το 2019, ενώ ο Οργανισμός Διαχείρισης του Δημοσίου Χρέους 356 δισεκ.€.  Οι σκόπιμες παραβιάσεις της ακρίβειας των στοιχείων υπηρετούν την επικοινωνία της κυβέρνησης, αλλά δεν υπηρετούν τον σοβαρό σχεδιασμό στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Οι ανωτέρω επισημάνσεις επιβεβαιώνουν ότι η εξέλιξη της διεθνούς οικονομίας αναδιατάσσει την ισχύ των χωρών στο γεωπολιτικό πεδίο και μεταβάλλει την παραδοσιακή διαχείριση περιφερειακών συγκρούσεων. Ας ελπίσουμε η κυβέρνηση να λάβει υπόψη τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις και την πραγματική οικονομική κατάσταση της χώρας, καθώς η Ελλάδα ενδέχεται να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα τριπλή κρίση σε υγειονομικό, οικονομικό και γεωπολιτικό πεδίο. Η προχειρότητα των εκτιμήσεων του οικονομικού επιτελείου δεν εμπνέει την εμπιστοσύνη των πολιτών για τη διαχείριση ενδεχόμενης τριπλής κρίσης στη χώρα.


*Οικονομολόγος (Msc, PhDEcon)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.