του Σωτήρη Σιδέρη

Στο υπουργείο Εξωτερικών επικρατεί  σύγχυση. Στο μέγαρο Μαξίμου  αμηχανία. Στην κοινή γνώμη προβληματισμός  και ανησυχία, για το πώς είναι δυνατόν, αυτή η χώρα να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τις κρίσεις της , είτε διπλωματικές, είτε οικονομικές. Οι σχέσεις της Ελλάδας  με την Τουρκία  μετά από σχεδόν σαράντα χρόνια μιας καλά μελετημένης στρατηγικής της Άγκυρας και αδυναμίας της Αθήνας να την αναχαιτίσει, οδηγούνται σε κρίσιμη καμπή.  Είναι η ώρα των αποφάσεων που σε κάθε περίπτωση θα είναι δύσκολες και ίσως οδυνηρές.  Επί σαράντα σχεδόν χρόνια η Ελλάδα είτε αρνούνταν, είτε απέφευγε να πάρει αποφάσεις. Τώρα ούτε να αρνηθεί , ούτε να τις αποφύγει μπορεί, γι αυτό και ίσως να είναι οδυνηρές. 

Η συμφωνία Τουρκίας –Λιβύης ήταν το επιστέγασμα μιας πολύχρονης πολιτικής της Άγκυρας για την πρόκληση τετελεσμένων γεγονότων σε Αιγαίο, Κύπρο και Ανατολική Μεσόγειο και τα κατάφερε σε μεγάλο βαθμό . Ακόμη και αν για διάφορους λόγους  υπάρξουν νέα δεδομένα  δεν σημαίνουν και πολλά πράγματα για την Ελλάδα γιατί η  αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας  ήδη αποδίδει, όχι τελεσίδικα , αλλά ουσιαστικά δεδομένα. Η Άγκυρα, θα περάσει σύντομα σε φάση  τελικής εφαρμογής   του σχεδίου της, κοντά την Κρήτη και το Καστελλόριζο, πέραν της Κυπριακής Δημοκρατίας , άρα η Αθήνα πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει. 

Αν δηλαδή θα αντιπαρατεθεί στρατιωτικά , αν θα ανεχθεί τα τετελεσμένα και θα καταγγέλλει την Τουρκία , θα διαμαρτύρεται και θα εισπράττει συμπάθεια, ή αν βρει τρόπο να γίνουν διαπραγματεύσεις . Όλα αυτά, στρατιωτική εμπλοκή, υποχώρηση ή διαπραγμάτευση ίσως γίνουν και αλληλένδετα και το ένα ακολουθήσει το άλλο. Φυσικά , σε κάθε περίπτωση και σε κάθε επιλογή θα υπάρχει κόστος. Επί δεκαετίες οι κυβερνήσεις το απέφευγαν, τώρα δεν θα μπορέσουν. 

Με απλά λόγια ξέρουμε ότι η Τουρκία εισέρχεται στην τελική φάση του σχεδίου της , δεν ξέρουμε ακριβώς τις επιμέρους κινήσεις της. Είναι όμως θέμα χρόνου να τις μάθουμε, καθώς διπλωμάτες, πολιτικοί παράγοντες και μέλη της κυβέρνησης συμφωνούν ότι τους επόμενους μήνες και το αργότερο μέχρι την άνοιξη , όλα αυτά ίσως έχουν κριθεί. Ταυτόχρονα με τον βαθμό επιτυχίας της τουρκικής στρατηγικής, θα κριθεί και η σταθερότητα της χώρας , εννοείται και της κυβέρνησης. Αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα αναλάβει τις ευθύνες της και θα πάρει αποφάσεις με άξονες τις προαναφερθείσες επιλογές ή θα μετακυλήσει την ευθύνη στο λαό, ή στα άλλο κόμματα, δεν ξέρουμε ακόμη πως θα κινηθεί. Το μόνο που μπορούμε να προβλέψουμε με σιγουριά είναι ότι σε λίγους μήνες , τίποτα δεν θα είναι ίδιο στη χώρα. 

Ο Ερντογάν

Η επίδειξη ισχύος και η κρίση μεγαλείου σε συνδυασμό με τον εθνικισμό και την αναθεωρητική ιδεολογία που κυριαρχούν στην Άγκυρα, δεν σημαίνει ότι ο Ερντογάν δεν φοβάται μια σύγκρουση με την Ελλάδα. Φοβάται  γι αυτό θα κάνει το τελικό βήμα μόνο αν είναι σίγουρος ότι θα επιβάλλει το σχέδιό του σε συνεργασία με τον Τράμπ , τον Πούτιν και ίσως την ανοχή της Γερμανίας. Ας μην μας διαφεύγει πάντως πως στις ΗΠΑ και τη Γερμανία υπάρχει κρίση ηγεσίας. Ο Τούρκος  πρόεδρος, αν δεν είναι σίγουρος απλά θα τροποποιήσει το σχέδιό του, αλλά δεν θα  το ακυρώσει. 
 Ο Ερντογάν αναμετριέται με την ιστορία και τον Κεμάλ και όχι τον Μητσοτάκη. Θεωρεί ότι έχει μια αποστολή να ξεπεράσει τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας και πιστεύει ότι θα τα καταφέρει . Αν δεν τα καταφέρει και έχει συνέπειες , τότε η θέση του  είναι επισφαλής. Ίσως και η ζωή του. Αυτή είναι η Τουρκία.  
Πριν όμως φθάσουμε έως εκεί πρέπει να δούμε τα γεγονότα και ποια είναι τα δεδομένα για να εκτιμήσουμε τις επερχόμενες εξελίξεις.  

Τι κάνουμε;

Από την στιγμή που έγινε γνωστή η συμφωνία Τουρκίας –Λιβύης  το ερώτημα «τι κάνουμε» ήταν κυρίαρχο παντού. Εντός  της κυβέρνησης, στην γραφειοκρατία του υπουργείου Εξωτερικών, σε πλήθος βουλευτών, αναλυτές και πανεπιστημιακούς που μελετούν τα θέματα αυτά. Διαπιστώθηκε  άμεσα η πολύχρονη αδυναμία του πολιτικού συστήματος να ανταποκριθεί στις ευθύνες του . Η σημερινή κυβέρνηση ενώ ήταν έτοιμη από καιρό να τροποποιήσει πλήθος νόμων και κανόνων που διέπουν την οικονομική και κοινωνική πολιτική, αποδείχθηκε  ανεπαρκής στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. Επικίνδυνα ανέτοιμη και επικίνδυνα επιπόλαιη, καθώς ο Μητσοτάκης πίστευε όπως και ο πατέρας του Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ότι κάποια ρητορικά σχήματα κάποιες συμφωνίας στα οικονομικά και λίγο οι ΗΠΑ, λίγο οι Ευρωπαίοι τίποτα δεν θα συνέβαινε. Το ίδιο ίσως πίστευε και ο Σημίτης με την κρίση των Ιμίων , αλλά και  εκείνος διαψεύστηκε. 

Η απάντηση στο «τι κάνουμε» δεν έχει δοθεί ακόμη. Πιστή στο δόγμα «καταγγέλλω άρα υπάρχω» η εξωτερική πολιτική της χώρας είναι εγκλωβισμένη σε μια συνθήκη μόνιμης διαμαρτυρίας ως αποτρεπτικής πολιτικής. Που φυσικά δεν είναι. Αφού η διαμαρτυρία δεν αρκεί, επενδύουμε στους συμμάχους που όμως αποδεικνύονται πιο ανεκτικοί έναντι της Τουρκίας , τουλάχιστον κάποιοι, ενώ οι περισσότεροι έχουν τη θέση «ας τα βρουν οι Ελληνες και οι Τούρκοι» και τους είναι αδιάφορο το διεθνές δίκαιο. 

Οι επιλογές τώρα είναι στο τραπέζι.  Κάθε μία έχει τις εμπλοκές της.Η χώρα , πρώτα όμως η κυβέρνηση θα κληθεί να επιλέξει από την ακόλουθη λίστα:

1.Στρατιωτική εμπλοκή τους επόμενους μήνες μόλις τουρκικά σκάφη αρχίσουν να κάνουν γεωτρήσεις  ή έρευνες, ή μια πορεία εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, με βάση την οριοθέτηση που έχει κάνει με την Λιβύη αρχίζοντας από το νότο. Πιθανόν και ανάλογα με το σχεδιασμό και το διεθνές κλίμα να κινηθεί  προς  την Κρήτη και το Καστελλόριζο. Διαπραγμάτευση ή πόλεμος γράφαμε  στις 29 Νοεμβρίου 2019 στο omegapress.gr  και ιδού που το δίλημμα έρχεται. 

2.Κατάθεση συντεταγμένων της ελληνικής ΑΟΖ που θα υπερκαλύπτουν τον τουρκολιβυκό χάρτη.

3.Προώθηση συμφωνίας με την Αίγυπτο και την Κυπριακή Δημοκρατία. 

4.Ανακοίνωση επέκτασης των χωρικών υδάτων πέραν του Ιονίου και στην Κρήτη.

5.Επίσημη πρόσκληση στην Τουρκία για έναρξη διαπραγματεύσεων και προσφυγή στη Χάγη.

Το κόστος

Στο ερώτημα αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι σε θέση να διαχειριστεί μια μείζονα κρίση τους επόμενους μήνες, η απάντηση είναι αρνητική. Μπορεί όμως να διαχειριστεί διπλωματικά την κρίση, αν ετοιμαστεί σωστά , αποφασιστικά και με ρίσκο. Να αρχίσει διεθνή καμπάνια με επίκεντρο το δίλημμα «ειρήνη ή πόλεμος» και να το πάει μέχρι τέλους. Να ενεργήσει με σχέδιο και ισχυρή βούληση στους διεθνείς οργανισμούς, όχι για να συναινέσει σε κάτι η Τουρκία, αλλά για να ανησυχήσει η Τουρκία. Να εργαστεί νυχθημερόν για την επίτευξη κοινωνικής συνοχής με βάση συγκεκριμένη πολιτική και να μην κάνει τα λάθη που έκανε η ίδια ως αντιπολίτευση όταν ανήγαγε σε πολιτικό σχέδιο την εθνικιστική δημαγωγία και τον ευτελισμό της πολιτικής λογικής . 

Αν ο πρωθυπουργός συνεχίσει στο ίδιο μοτίβο, της πομπώδους ρητορικής και της ανέξοδης καταγγελίας της Τουρκίας θα καταρρεύσει  και θα καταρρεύσει με πάταγο, είναι θέμα χρόνου. Γιατί τις αποφάσεις που θέλει δεν θέλει θα τις πάρει, αλλά θα τις πάρει μόνος του. Και δεν θα καταφέρει αυτή τη φορά η ΝΔ να μετακυλήσει την ευθύνη στον λαό, όπως έκανε ο Καραμανλής το 2009 όταν χρεοκόπησε τη χώρα.  Ο χρόνος κυλάει εις βάρος της χώρας και όσο οι αποφάσεις καθυστερούν, τόσο πιο επώδυνες θα είναι.