του Σωτήρη Σιδέρη

Η αύξηση της επιρροής των Τούρκων στρατιωτικών, η τραγικά αποτυχημένη ενεργειακή στρατηγική,  η  αυξημένη επιρροή των εθνικιστών, αποτελούν κοινά μυστικά που συζητούν έντονα διπλωματικοί και στρατιωτικοί κύκλοι σε Ελλάδα, ΗΠΑ και Ευρώπη, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουν την επιθετική συμπεριφορά της Άγκυρας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και το μέλλον του Ερντογάν.
Η άρνηση της Τουρκίας να συνεργαστεί με τις άλλες χώρες της περιοχής , ιδιαίτερα με την Αθήνα  και την Λευκωσία στον ενεργειακό τομέα και να γίνουν οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών με πολιτισμένο τρόπο , δηλαδή με διάλογο όπως γίνεται σε όλον τον κόσμο, έχει οδηγήσει την Άγκυρα σε αυτοαπομόνωση και  στην συλλογική αντίδραση της ΕΕ και των ΗΠΑ, αλλά και τρίτων χωρών. 

Δεν είναι σαφές ακόμη ποιο είναι το όριο στήριξης της Ελλάδας  και της Κύπρου. Ωστόσο, τα όσα παρακολουθούμε ή και  όσα θα συμβούν στην περιοχή από εδώ και στο εξής, ενδεχομένως επικίνδυνα για την ειρήνη, θα οφείλονται συνδυαστικά ,  στους προαναφερθέντες παράγοντες.  
Ένα νέο στοιχείο που έχει επίσης ξεχωριστό ενδιαφέρον,  είναι ότι,  καταγράφεται και στην Ελλάδα και στην Τουρκία  ενίσχυση του ρόλου των στρατιωτικών στις διμερείς σχέσεις, που πέραν των άλλων,  δεν πιστεύουν στα ΜΟΕ, παρά το γεγονός ότι συζητούν σχετικά.  Η ελληνική πλευρά  εσχάτως, αντιδρά πολύ πιο δυναμικά στον εναέριο χώρο του Αιγαίου, γεγονός που έχει ανησυχήσει και τους Τούρκους διπλωμάτες, αν αναλογιστούμε ότι πολλές φορές η στάση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων ήταν αυτή που με την ψυχραιμία της απέτρεψε θερμό επεισόδιο. Πρόσφατα και μετά την παρενόχληση του ελικοπτέρου του πρωθυπουργού όταν μετέβαινε στο Αγαθονήσι στις 25 Μαρτίου η ελληνική πολεμική αεροπορία έχει αυξήσει κατά πολύ τη δράση της έναντι των τουρκικών αεροσκαφών. 
Η στρατιωτικοποίηση των διμερών σχέσεων  έρχεται ως συνέπεια της αποτυχίας του έως τώρα διαλόγου και είναι κλιμακούμενη και αυτό δεν είναι καλός οιωνός για όσους ανησυχούν για θερμό επεισόδιο. 
Παρά το γεγονός ότι ο Έλληνας υπουργός Άμυνας Αποστολάκης είναι μετριοπαθής και ορθολογιστής και πιστός φυσικά στη Δημοκρατία, σε αντίθεση με τους Τούρκους στρατιωτικούς, δεν παύει να έχει ισχυρά στρατιωτικά ανακλαστικά και αρνείται να δεχθεί τις δικαιολογίες του  Τούρκου ομολόγου του Ακάρ και τις προφάσεις του τουρκικού ΥΠΕΞ για την δυσαρμονία εναερίου χώρου (δέκα μιλίων ) και χωρικών υδάτων (έξι μιλίων) και την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών.  Μπορεί οι δύο υπουργοί Άμυνας να γνωρίζονται και να συνομιλούν συχνά, δεν παύουν όμως να έχουν  αίσθηση του καθήκοντος,  κυρίως ο Αποστολάκης, καθώς  ο Ακάρ έχει και πολιτικό ρόλο .

Ο εφιάλτης του Ερντογάν

Ο Ερντογάν εξελίσσεται σε δικτάτορα  όχι μόνο γιατί είναι αυταρχικός  πολιτικός , αλλά και γιατί φοβάται νέο πραξικόπημα και έχει στην ημερήσια ατζέντα του  ένα  μεγάλο σχέδιο αυτοπροστασίας  μέσω συνεχών συλλήψεων , εκφοβισμού και αυταρχισμού.  Ο  υπουργός Άμυνας Ακάρ που είναι ο άνθρωπος κλειδί για να κρατά τους κεμαλιστές και  τους εθνικιστές  υπό έλεγχο , δίνει  ως αντάλλαγμα, περιθώρια δράσης στους στρατιωτικούς που αυξάνουν την επιθετικότητά τους στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό όμως έχει προκαλέσει την αντίδραση των Ελλήνων στρατιωτικών που απαντούν με δικές τους επιθετικές κινήσεις στο Αιγαίο. Αξιόπιστες διπλωματικές πηγές εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες για την εξέλιξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων καθώς ο  διάλογος για τα ΜΟΕ δεν αποδίδει και ούτε πρόκειται να αποδώσει γιατί απαιτεί παραχωρήσεις που η Αθήνα δεν μπορεί να κάνει .  Ταυτόχρονα η επιθετικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο δημιουργεί νέα δεδομένα στον τομέα της ασφάλειας.

Τα ΜΟΕ , το Αιγαίο και το Καστελλόριζο

Ο ελληνοτουρκικός διάλογος για τα ΜΟΕ, όπως συμφωνήθηκε από τους Τσίπρα και Ερντογάν  θα συνεχιστεί αυτή την εβδομάδα,  ενώ οι πάντες, στρατιωτικοί  και διπλωμάτες γνωρίζουν  ότι θα αποτύχει. Οι Έλληνες επειδή ξέρουν ότι νέα ΜΟΕ σημαίνει υποχωρήσεις από κυριαρχικά δικαιώματα, οι Τούρκοι επειδή δεν είναι διατεθειμένοι να υποχωρήσουν από την αναθεωρητική τους πολιτική.
Κατά συνέπεια η σκέψη ότι τα ΜΟΕ θα εκτονώσουν την ένταση δεν έχει  σοβαρή βάση. Ουσιαστικά δεν χρειάζονται νέα ΜΟΕ. Αν οι δύο χώρες , κυρίως φυσικά η Τουρκία, εφαρμόσουν το μνημόνιο Παπούλια –Γιλμάζ  δεν χρειάζονται νέα ΜΟΕ αλλά αυτό που χρειάζεται είναι να γίνει το επόμενο βήμα, δηλαδή ο διάλογος για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ ή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Εδώ όμως  είναι  ένα από τα κλειδιά  της τουρκικής πολιτικής στην Ανατολική  Μεσόγειο. Η Τουρκία θεωρεί ότι πρέπει να γίνει  ξεχωριστή διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο και ξεχωριστή για το Αιγαίο, εκκινώντας από τη θέση ότι Καστελλόριζο ανήκει στη θάλασσα του Λεβάντε και όχι στο Αιγαίο. Η Ελλάδα όμως με βάση πορίσματα εγκύρων επιστημόνων απαντά ότι το σύμπλεγμα του Καστελλόριζου ανήκει γεωλογικά στην ίδια περιοχή με την Ρόδο την Κάρπαθο και τα υπόλοιπα νησιά των Δωδεκανήσων, κατά συνέπεια δεν τίθεται ζήτημα χωριστής διαπραγμάτευσης.  Η Τουρκία έχει αυτή τη θέση γιατί γνωρίζει ότι αν γίνει ξεχωριστή διαπραγμάτευση  η επήρεια του Καστελλόριζου θα είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με την επήρεια που θα έχει αν ο διάλογος γίνει με βάση την ελληνική θέση, που είναι επιστημονικά η ορθή.  Το γεγονός πάντως ότι η Αίγυπτος δεν θέλει ούτε να ακούει για τις τουρκικές θέσεις, είναι πολύ θετικό για την Ελλάδα.

Τα επόμενα βήματα

Ο Ερντογάν είναι σε παροξυσμό. Οι επαναληπτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη δείχνουν ότι διαθέτει τεράστια ισχύ στους  μηχανισμούς του συστήματος  που δημιούργησε ο ίδιος αλλά αυτή η ισχύς αρχίζει να έχει ρωγμές, γι αυτό χρειάζεται επειγόντως συμμάχους
 Για να αλλάξει τα δεδομένα ξαναπροσεγγίζει τους Κούρδους, ενώ είναι γνωστό ότι όταν είναι πολύ στριμωγμένος δεν έχει ενδοιασμούς να καταφύγει σε βία. Αυτή τη φορά όμως  έχει πρόβλημα. Άλλο η βία που ασκεί στο εσωτερικό της χώρας, άλλο οι απειλές . Στη Συρία χάνει έδαφος και ο Άσαντ οικοδομεί το νέο κράτος . Οι Κούρδοι μπορεί να μην ιδρύσουν κράτος αλλά είναι οι κερδισμένοι της κρίσης και κυρίως δεν θα εγκαταλειφθούν όπως στο παρελθόν. Στην Ανατολική Μεσόγειο  έχασε πολλά χρόνια παρακολουθώντας τους δαιμόνιους Κύπριους να αλλάζουν τα δεδομένα . Η νεοοθωμανική έπαρση έγινε μπούμεραγνκ καθώς οι δύο μεγάλες χώρες της περιοχής, το Ισραήλ και η Αίγυπτος είναι απέναντι στην Τουρκία. Ο αγωγός East Med δίνει τη χαριστική βολή στους εκβιασμούς ότι τίποτα  δεν μπορεί να γίνει χωρίς την Τουρκία. Τελικά όλα γίνονται και γίνονται ερήμην της.
Ωστόσο δεν έχουμε φθάσει στο τέλος. Για την ακρίβεια είμαστε σε κομβικό σημείο. Αν η Τουρκία αποφασίσει να κινηθεί με τα γεωτρύπανα και εντός της  ελληνικής υφαλοκρηπίδας  τότε υπάρχει σοβαρό ζήτημα για την κυβέρνηση που έχει αποκλείσει την δυναμική απάντηση, αλλά ταυτόχρονα έχει υποχρέωση να υπερασπιστεί την εθνική κυριαρχία. 
Υπό αυτό το πρίσμα ας είμαστε προετοιμασμένοι για τα δύσκολα , ακόμη και αν δεν έρθουν.