Η στρατηγική ασφάλειας της Ευρωπαϊκής 'Ενωσης, η διπλωματία  και η δημοκρατία

Ένα από τα πιο σημαντικά κοινοτικά ντοκουμέντα που παρουσιάστηκαν στο τέλος της ελληνικής προεδρίας της ΕΕ, τον Ιούνιο του 2014, είναι η «τελική έκθεση εφαρμογής της στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ την περίοδο  2010-2014 από την  Ύπατη Εκπρόσωπο για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική Ασφάλειας Κάθριν Άστον.
Ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαικής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, έχει ως βασικό στρατηγικό στόχο της πενταετούς θητείας του, την αναβάθμιση της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ σε όλο τον κόσμο, την αύξηση των πολιτικών και διπλωματικών δυνατοτήτων της ΕΕ, αλλά και την αύξηση της ικανότητας της ΕΕ να αντιμετωπίσει προκλήσεις στον τομέα της εσωτερικής ασφάλειας που εξελίσσεται σε ένα σημαντικό δόγμα για την ΕΕ.

Η μεγάλη συζήτηση που γίνεται στο πλαίσιο της ΕΕ για τους  τζιχαντιστές και τις απειλές για χτυπήματα σε ευρωπαικές πρωτεύουσες  και γενικότερα οι απειλές στον τομέα της ασφάλειας, φαίνεται ότι θα επιταχύνουν τις σχετικές συζητήσεις εντός της ΕΕ.
Παρά τις δεσμεύεις ότι Ασφάλεια και Δημοκρατία , συμβαδίζουν, από διάφορες πλευρές, διατυπώνονται ανησυχίες για τα δημοκρατικά δικαιώματα των ευρωπαίων πολιτών. Αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους να υπάρξει και νέο κείμενο προς αυτή την κατεύθυνση, που θα ανανεώνει την έκθεση της Άστον που αποσύρεται πλέον και παίρνει τη θέση της η κ. Μογκερίνι από την Ιταλία. Λόγω του εξαιρετικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν οι εξελίξεις στους τομείς της ασφάλειας, της δημοκρατίας και της διπλωματίας, παρουσιάζουμε το πλήρες κείμενο της Αστον, ελπίζοντας ότι μπορούμε να ανοίξουμε έναν σοβαρό διάλογο για μείζονα θέματα που αφορούν το μέλλον , αλλά και την καθημερινή ζωή των εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών.

1.  Εισαγωγή Η στρατηγική εσωτερικής ασφάλειας (ΣΕΑ) του 2010 καταρτίστηκε με σκοπό να επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιμετωπίσει υφιστάμενες και νεοεμφανιζόμενες απειλές για την ασφάλεια της ευρωπαϊκής κοινωνίας, των πολιτών της και των οργανισμών που λειτουργούν στην ΕΕ. Στόχος της στρατηγικής αυτής είναι να προσδιοριστούν οι προκλήσεις για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ δεδομένου ότι πολλές από τις σύγχρονες προκλήσεις για την ασφάλεια έχουν διασυνοριακό και διατομεακό χαρακτήρα και ότι κανένα κράτος μέλος δεν είναι από μόνο του σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά  αυτές τις απειλές. Στη στρατηγική προσδιορίζονται επίσης κοινές αρχές και κατευθυντήριες γραμμές  –με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων– στις οποίες βασίζεται το ευρωπαϊκό πρότυπο ασφάλειας, με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη κοινών εργαλείων και πολιτικών μέσω μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Η στρατηγική εσωτερικής ασφάλειας της EE στην πράξη2» προσδιορίζονται πέντε βασικοί στρατηγικοί στόχοι τους οποίους πρέπει να επιδιώξουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη της προκειμένου να επιδείξουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην καταπολέμηση και την πρόληψη του σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας και του ηλεκτρονικού εγκλήματος, στην ενίσχυση της διαχείρισης των εξωτερικών τους συνόρων και στην αύξηση της ανθεκτικότητάς τους έναντι φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών. Προσδιορίζονται επίσης συγκεκριμένες δράσεις που πρέπει να αναληφθούν σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Το 20113 και το 20134 η Επιτροπή υπέβαλε εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή της ΣΕΑ και προσάρμοσε τις δράσεις και τις συστάσεις στις νέες εξελίξεις. Οι εκθέσεις επικεντρώνονται στις προσπάθειες που καταβάλλονται σε επίπεδο ΕΕ, και παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί και τις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις. Στην πιο πρόσφατη ανακοίνωσή της, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η επόμενη και τελευταία έκθεση για την υλοποίηση της στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας θα υποβληθεί στα μέσα του 2014. Η έκθεση θα αξιολογήσει κατά πόσον οι στόχοι της στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας έχουν επιτευχθεί και θα εξετάσει επίσης τις μελλοντικές προκλήσεις στον τομέα της εσωτερικής ασφάλειας». Βάσει των ανωτέρω συμπερασμάτων και των αξιολογήσεων που περιλαμβάνονται στις δύο προηγούμενες εκθέσεις, η παρούσα τρίτη και τελευταία έκθεση για τη ΣΕΑ 2010-2014 έχει διττό στόχο. Πρώτον, αξιολογεί τις ενέργειες που έχουν υλοποιηθεί στο πλαίσιο των πέντε στρατηγικών στόχων της ΣΕΑ μετά το 2010. Δεύτερον, προσδιορίζει πιθανές μελλοντικές προκλήσεις, διατομεακούς στόχους και αναδυόμενες απειλές με στόχο μια ανανεωμένη στρατηγική εσωτερικής ασφάλειας, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής «Μια ανοικτή και ασφαλής Ευρώπη: από τη θεωρία στην πράξη», στην οποία παρουσιάζονται προτάσεις για το μελλοντικό θεματολόγιο της ΕΕ στον τομέα των εσωτερικών υποθέσεων.                                                        
Κατά την κατάρτιση της παρούσας έκθεσης, η Επιτροπή έλαβε υπόψη το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη δεύτερη έκθεση για τη ΣΕΑ 6 (Στρατηγική Εσωτερικής Ασφάλειας). 

2. Τα σημαντικότερα επιτεύγματα της εφαρμογής της ΣΕΑ 2010-2014 Η προώθηση της ευρωπαϊκής εσωτερικής ασφάλειας έχει λάβει νέα ώθηση τα τελευταία έτη χάρη στην εφαρμογή της ΣΕΑ και στοχευμένων στρατηγικών. Οι πέντε στρατηγικοί στόχοι της ΣΕΑ 2010-2014 είναι 1) εξάρθρωση των διεθνών εγκληματικών δικτύων, 2) πρόληψη της τρομοκρατίας και αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και της στρατολόγησης τρομοκρατών, 3) αύξηση των επιπέδων ασφάλειας των πολιτών και των επιχειρήσεων στον κυβερνοχώρο, 4) ενίσχυση της ασφάλειας μέσω της διαχείρισης των συνόρων και 5) αύξηση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης σε περιπτώσεις κρίσεων και καταστροφών.
Από το 2010, έχει συντελεστεί σημαντική πρόοδος ως προς την επίτευξη των ανωτέρω στόχων, όπως προκύπτει από τις δύο εκθέσεις της Επιτροπής για τη ΣΕΑ, καθώς και από την παρούσα έκθεση. Η ΣΕΑ 2010-2014 αποτελεί τον βασικό άξονα των στρατηγικών εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ κατά τα τελευταία έτη. Έχει συμβάλει στην περαιτέρω ενίσχυση των ικανοτήτων της ΕΕ, των κρατών μελών της και άλλων ενδιαφερόμενων μερών και στην ενδυνάμωση της επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών. Επίσης, έχει συνεισφέρει στην υιοθέτηση μιας περισσότερο διατομεακής προσέγγισης σε όλα τα επίπεδα. Κατά την εφαρμογή της στρατηγικής χρειάστηκε να αντιμετωπιστούν διάφορες προκλήσεις. Η χρηματοοικονομική κρίση και οι επακόλουθοι δημοσιονομικοί περιορισμοί στην Ευρώπη επηρέασαν σε κάποιο βαθμό τη διαθεσιμότητα των πόρων. Οι νέες τεχνολογίες προσέφεραν νέες ευκαιρίες για τους ενδιαφερόμενους φορείς στον τομέα της ασφάλειας, αλλά ταυτόχρονα έχουν δημιουργήσει νέες απειλές, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης απειλής του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο και της ανάγκης ανάπτυξης ολοκληρωμένης προσέγγισης για την καταπολέμησή του. Οι ισχυρισμοί σχετικά με την εφαρμογή προγραμμάτων συλλογής πληροφοριών μεγάλης κλίμακας, παρότι δεν σχετίζονται άμεσα με τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου, πυροδότησαν έντονη δημόσια συζήτηση σχετικά με τις συνθήκες υπό τις οποίες πρέπει να επιτευχθεί η ασφάλεια. Ως αποτέλεσμα, ενισχύθηκε η αποφασιστικότητα όσον αφορά τη διασφάλιση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, τη χάραξη καθολικότερων πολιτικών ασφάλειας και την ανάγκη να ενισχυθεί η ενσωμάτωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις πολιτικές εσωτερικής ασφάλειας. Τέλος, όσον αφορά την εξωτερική διάσταση της ασφάλειας, η ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπη με τις επιπτώσεις περιφερειακών συγκρούσεων και σημαντικών πολιτικών αλλαγών, όπως η Αραβική Άνοιξη, οι συγκρούσεις στην υποσαχάρια Αφρική και η σύγκρουση στη Συρία, οι οποίες είχαν αντίκτυπο στην εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ. Οι ανωτέρω προκλήσεις επιβεβαίωσαν την ανάγκη ύπαρξης της ΣΕΑ, η οποία έχει εφαρμοστεί αποτελεσματικά, τόσο μέσω γενικών πρωτοβουλιών όσο και μέσω πρωτοβουλιών που σχετίζονται με καθέναν από τους πέντε ειδικούς στόχους της. Η νομοθεσία και οι μηχανισμοί συνεργασίας παρέχουν πλέον κοινά εργαλεία για τη βελτίωση της προστασίας των ευρωπαϊκών κοινωνιών και οικονομιών από το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα. Η αυξημένη συνεργασία στους τομείς της επιβολής του νόμου και της δικαιοσύνης αποδείχθηκε απαραίτητη για την αντιμετώπιση κοινών απειλών, όπως η εμπορία ανθρώπων, η τρομοκρατία, το έγκλημα στον κυβερνοχώρο και η διαφθορά. Καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να ενισχυθεί η εφαρμογή μιας πολυτομεακής και ολοκληρωμένης προσέγγισης, η οποία αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της ΣΕΑ, με στόχο την αντιμετώπιση των ολοένα και πιο σύνθετων προκλήσεων για την ασφάλεια. Υλοποιήθηκαν πρωτοβουλίες για τη συνένωση των δυνάμεων διαφορετικών φορέων και για την ανάπτυξη και καθιέρωση συνεργειών μεταξύ πολιτικών και δράσεων. Η μόνιμη επιτροπή εσωτερικής ασφάλειας (COSI), η οποία συστάθηκε δυνάμει της Συνθήκης της Λισαβόνας, ανέλαβε καθήκοντα το 2010. Η COSI καθίσταται σταδιακά το κέντρο βάρους της ολοκληρωμένης διυπηρεσιακής επιχειρησιακής προσέγγισης για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ. Θα πρέπει να ενισχυθεί ο επιχειρησιακός χαρακτήρας της COSI όσον αφορά τον συντονισμό του έργου των κρατών μελών, της Επιτροπής και των οργανισμών της ΕΕ. Μέσω της περαιτέρω ανάπτυξης των επαφών με την Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας (ΕΠΑ) της ΕΕ μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικότερη διασύνδεση της εξωτερικής και της εσωτερικής διάστασης της εσωτερικής ασφάλειας.

2.1.  Κύρια επιτεύγματα σε επίπεδο συγκεκριμένων στόχων κατά την περίοδο 2010- 2014
2.1.1.  Στόχος 1: Εξάρθρωση των διεθνών εγκληματικών δικτύων Στη ΣΕΑ προσδιορίζονται τρεις βασικές δράσεις: 1) εντοπισμός και εξάρθρωση εγκληματικών δικτύων, 2) προστασία της οικονομίας από τη διείσδυση της εγκληματικότητας και 3) δήμευση προϊόντων εγκλήματος. Για την υλοποίηση των ανωτέρω δράσεων αναλήφθηκαν πολλές προσπάθειες με σκοπό την περαιτέρω ανάπτυξη της αστυνόμευσης βάσει εμπιστευτικών πληροφοριών και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και της συνεργασίας τους με άλλες αρχές. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή του κύκλου πολιτικής της ΕΕ για την καταπολέμηση του σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος.  Τα κράτη μέλη της ΕΕ, με την υποστήριξη των θεσμικών οργάνων και των οργανισμών της ΕΕ, ορίζουν προτεραιότητες–κυρίως βάσει της αξιολόγησης της Ευρωπόλ για τον κίνδυνο σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος (SOCTA)–, καθορίζουν στρατηγικούς στόχους σε πολυετή σχέδια και εκπονούν ετήσια επιχειρησιακά σχέδια, τα οποία στη συνέχεια εκτελούνται.
                                                         
 

Ο ρόλος των οργανισμών ασφάλειας και δικαιοσύνης ενισχύθηκε, με αποτέλεσμα την παροχή αυξημένης επιχειρησιακής στήριξης από την Ευρωπόλ και τη Eurojust σε έρευνες με τη συμμετοχή κοινών ομάδων έρευνας (ΚΟΕ), στρατηγικές και επιχειρησιακές αναλύσεις, καθώς και προτάσεις για νέες νομικές βάσειςκαι για τους δύο οργανισμούς. Ο θεσμός των ειδικών διασυνοριακών δικτύων επιβολής του νόμου αναπτύχθηκε περαιτέρω και έλαβε (χρηματοδοτική) στήριξη, όπως και οι κοινές ομάδες έρευνας (ΚΟΕ). Η χρηματοδότηση της ΕΕ, και ιδίως το χρηματοδοτικό πρόγραμμα «Πρόληψη και καταπολέμηση της εγκληματικότητας (ISEC)», βοήθησε τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τη διασυνοριακή συνεργασία τους. Θεσπίστηκαν ολοκληρωμένα πλαίσια πολιτικής για διάφορα εγκληματικά φαινόμενα, με σκοπό την παροχή καθοδήγησης για τη συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων φορέων. Η στρατηγική της ΕΕ για τα ναρκωτικά (2013–2020)έδωσε νέα κατεύθυνση στον τομέα της καταπολέμησης της διακίνησης ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στη δυναμική των αγορών παράνομων ναρκωτικών ουσιών. Η ταχέως αναπτυσσόμενη απειλή των νέων ναρκωτικών αντιμετωπίζεται μέσω νομοθετικών προτάσεων σχετικά με τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες. Επιπλέον, η πρώτη κοινή έκθεση του ΕΚΠΝΤ και της Ευρωπόλ για τις αγορές ναρκωτικών, η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2013, αποτέλεσε σημαντική εξέλιξη για τον προσδιορισμό των νεοεμφανιζόμενων τάσεων και για την ενίσχυση των συνεργειών μεταξύ των οργανισμών. Η πολιτική της ΕΕ όσον αφορά την εμπορία ανθρώπων –η οποία συνίσταται σε μια ολοκληρωμένη και πολυτομεακή προσέγγιση (οι τέσσερις πτυχές: (πρόληψη, προστασία, δίωξη, εταιρικές σχέσεις)– αντανακλάται στην οδηγία του 2011 για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της. Η στρατηγική της ΕΕ για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων 2012–2016, η οποία θεσπίστηκε από την Επιτροπή και εγκρίθηκε από το Συμβούλιο, έχει πλέον τεθεί σε εφαρμογή. Το 2013 δημιουργήθηκε πλατφόρμα της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ κατά της εμπορίας ανθρώπων, η οποία απαρτίζεται από περισσότερους από 100 οργανισμούς. Στις 13 Δεκεμβρίου 2011 τέθηκε σε εφαρμογή η οδηγία σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, η οποία επιβάλλει την εναρμόνιση των ποινικών αδικημάτων και προβλέπει ελάχιστες κυρώσεις. Επίσης, στοχεύει στην καταπολέμηση του σεξουαλικού τουρισμού και της παιδικής πορνογραφίας στο διαδίκτυο. Ελήφθησαν σημαντικά αντίμετρα για την αντιμετώπιση εγκλημάτων κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όπως η σύσταση υπηρεσιών ανάκτησης περιουσιακών στοιχείων στα κράτη μέλη και η θέσπιση της διασυνοριακής συνεργασίας τους, η πρόταση για την τέταρτη οδηγία σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες καθώς και ο κανονισμός για τις μεταφορές χρηματικών ποσών και η συμφωνία για μια νέα οδηγία σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση των προϊόντων του εγκλήματος. Η θέσπιση μηχανισμού αναφοράς και αξιολόγησης περιπτώσεων διαφθοράς οδήγησε στη δημοσίευση της πρώτης έκθεσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς τον Φεβρουάριο του 2014. Η έκθεση εξηγεί τι μέτρα κατά της διαφθοράς εφαρμόζονται σε κάθε κράτος μέλος, ποια από αυτά έχουν αποτέλεσμα, τι θα μπορούσε να βελτιωθεί και με ποιον τρόπο. Ζητεί τη θέσπιση αυστηρότερων προτύπων ακεραιότητας και προτείνει βελτιώσεις στους μηχανισμούς ελέγχου στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων. Γνωρίζοντας την απειλή που αποτελεί η παράνομη χρήση πυροβόλων όπλων για την ασφάλεια των πολιτών, σε ανακοίνωση της Επιτροπής παρουσιάζονται ορισμένοι τρόποι με τους οποίους η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις προσπάθειές τους για τον περιορισμό των απειλών. Η ΕΕ έχει επικυρώσει το Πρωτόκολλο του ΟΗΕ για τα πυροβόλα όπλα. Οι αυξημένοι κίνδυνοι των παραποιημένων αγαθών και των προϊόντων ανεπαρκούς ποιότητας πρέπει να περιοριστούν λόγω των οικονομικών επιπτώσεών τους για τη νόμιμη οικονομία, τους προϋπολογισμούς των κυβερνήσεων και την υγεία των πολιτών. Η ανάγκη αυτή οδήγησε στη θέσπιση σειράς μέτρων, όπως το σχέδιο δράσης των τελωνείων της ΕΕ κατά των παραβιάσεων των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τα έτη 2013-2017, καθώς και η δράση της ΕΕ για την ενίσχυση της καταπολέμησης του λαθρεμπορίου τσιγάρων.  Η οδηγία σχετικά με την ευρωπαϊκή εντολή έρευνας σε ποινικές υποθέσεις θεσπίζει ένα κοινό μηχανισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη συγκέντρωση κάθε είδους στοιχείων σε ποινικές υποθέσεις. Για παράδειγμα, οι δικαστικές αρχές δύνανται να ζητήσουν από τις αντίστοιχες αρχές άλλων κρατών μελών να ανακρίνουν μάρτυρες, να διενεργήσουν κατ’ οίκον έρευνες ή να παρακολουθήσουν τραπεζικούς λογαριασμούς. Με αυτό το μέτρο καθιερώνεται επίσης η αυτόματη αμοιβαία αναγνώριση εντολών έρευνας και περιορίζονται οι λόγοι άρνησης εκτέλεσης της εντολής από άλλο κράτος μέλος. Σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί στον τομέα της διασυνοριακής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου. Υφιστάμενες πρωτοβουλίες, όπως η απόφαση του Prüm και η σουηδική πρωτοβουλία, εφαρμόστηκαν σταδιακά από τα κράτη μέλη. Οι αρχές επιβολής του νόμου απέκτησαν πρόσβαση σε ορισμένα συστήματα πληροφοριών, π.χ. στη βάση δεδομένων EURODAC που περιέχει δεδομένα δακτυλικών αποτυπωμάτων, εντός αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου. Τον Δεκέμβριο του 2012, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με το ευρωπαϊκό πρότυπο ανταλλαγής πληροφοριών (EIXM). Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη και με την Ευρωπόλ για την υποστήριξη της εφαρμογής του EIXM. Η Επιτροπή παρουσίασε πρόταση οδηγίας για τη ρύθμιση της επεξεργασίας από τα κράτη μέλη των δεδομένων που περιέχονται στους φακέλους επιβατών (δεδομένα PNR) για σκοπούς επιβολής του νόμου. Είναι σημαντικό να εγκριθεί τελικά η πρόταση οδηγίας. Υλοποιήθηκαν δράσεις ενίσχυσης της κατάρτισης των αρχών επιβολής του νόμου από τους οργανισμούς της ΕΕ με σκοπό την ενίσχυση των ατομικών και κοινών ικανοτήτων τους. Η Επιτροπή παρουσίασε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα κατάρτισης για την επιβολή του νόμου (LETS) ως μια νέα προσέγγιση στην κατάρτιση. Το πρόγραμμα βασίζεται σε τέσσερα σκέλη εκμάθησης και στοχεύει στην κατάρτιση διαφόρων κατηγοριών υπαλλήλων αρμόδιων για την επιβολή του νόμου (αστυνομικών, συνοριοφυλάκων, τελωνειακών) όλων των βαθμίδων, ενώ περιλαμβάνει προγράμματα ανταλλαγής.

2.1.2.  Στόχος 2: Πρόληψη της τρομοκρατίας και αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και της στρατολόγησης τρομοκρατών Το 2010 προσδιορίστηκαν τρεις βασικές δράσεις: 1) παροχή σε κοινότητες των μέσων για πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης και της στρατολόγησης τρομοκρατών, 2) αποκλεισμός των τρομοκρατών από πηγές χρηματοδότησης και υλικά και παρακολούθηση των οικονομικών τους συναλλαγών, και 3) προστασία των μεταφορών. Στον τομέα της συνεργασίας με τις κοινότητες, τις τοπικές αρχές και την κοινωνία των πολιτών, η Επιτροπή έχει αναλάβει διάφορες δράσεις. Τον Σεπτέμβριο του 2011, η Επιτροπή θέσπισε το δίκτυο για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη ριζοσπαστικοποίηση (RAN39), το οποίο παρέχει σε τοπικούς επαγγελματίες τα μέσα για την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και της στρατολόγησης τρομοκρατών. Τον Ιανουάριο του 2014, η Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση σχετικά με την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στην τρομοκρατία και στον βίαιο εξτρεμισμό40. Στις προτεινόμενες δράσεις περιλαμβάνονται μέτρα πρόληψης και μέτρα για την ενίσχυση της αντίστασης και την παροχή βοήθειας σε ριζοσπαστικοποιημένα άτομα για την απεμπλοκή και την αποριζοσπαστικοποίησή τους. Παράλληλα, η Επιτροπή δημοσίευσε συλλογή βέλτιστων πρακτικών και προσεγγίσεων που προσδιορίστηκαν μέσω του RAN.  Η Επιτροπή αντέδρασε στο πιεστικό φαινόμενο των αλλοδαπών μαχητών που μεταβαίνουν σε περιοχές συγκρούσεων (ιδίως στη Συρία) μέσω διαφόρων δράσεων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με βέλτιστες πρακτικές μέσω του RAN. Η Επιτροπή παρακολούθησε στενά την εφαρμογή του προγράμματος ΕΕ-ΗΠΑ για την παρακολούθηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας της (TFTP), το οποίο συμφωνήθηκε το 2010. Το TFTP, το οποίο χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο από την ΕΕ και από τα κράτη μέλη, αποδείχθηκε πολύτιμο εργαλείο για την ταυτοποίηση και τον εντοπισμό των τρομοκρατών και των δικτύων υποστήριξής τους σε ολόκληρο τον κόσμο.  Καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες για την εγγύηση της ασφάλειας μέσω της προστασίας και του εντοπισμού επικίνδυνων αγαθών, όπως εκρηκτικών και χημικών, βιολογικών, ραδιενεργών και πυρηνικών ουσιών (CBRN), με τη συνεχιζόμενη εφαρμογή δύο σχεδίων δράσης και του κανονισμού σχετικά με την κυκλοφορία στην αγορά και τη χρήση πρόδρομων ουσιών εκρηκτικών υλών. Έχει αρχίζει να εφαρμόζεται μια νέα προσέγγιση για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού προγράμματος προστασίας των υποδομών ζωτικής σημασίας (EPCIP), η οποία εστιάζεται στην πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση, και ιδίως στις αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των διαφόρων τομέων. Οι δραστηριότητες αξιολόγησης κινδύνων στον τομέα της αεροπορικής ασφάλειας έχουν επεκταθεί προκειμένου να καλυφθεί ευρύ φάσμα κινδύνων που σχετίζονται με τους επιβάτες. Η εν λόγω μεθοδολογία, η οποία σχεδιάστηκε από κοινού με εμπειρογνώμονες των κρατών μελών και με το κέντρο ανάλυσης πληροφοριών της ΕΕ, αποτελεί πλαίσιο αναφοράς για τις μελλοντικές δραστηριότητες σε αυτόν τον τομέα. Επίσης, το δίκτυο AirPol και η Επιτροπή εξακολούθησαν να καταρτίζουν οδηγίες της ΕΕ σχετικά με την προστασία ευάλωτων στόχων στα αεροδρόμια. Για την αντιμετώπιση των εμφανιζόμενων κρίσεων, όπως οι τρομοκρατικές ενέργειες στη Νορβηγία, στο Μπουργκάς και την Τουλούζη, τα κράτη μέλη έλαβαν την υποστήριξη της Ευρωπόλ, της Eurojust, του IntCen και πλατφορμών επιβολής του νόμου, όπως το ATLAS. Το δίκτυο ATLAS της ΕΕ, το οποίο απαρτίζεται από ειδικές δυνάμεις επέμβασης σε 28 κράτη μέλη, εξακολούθησε να αναπτύσσει τις ικανότητές του. Τον Απρίλιο του 2013, εκτέλεσε επιτυχώς κοινές ασκήσεις αντιμετώπισης προσομοιώσεων συντονισμένων τρομοκρατικών επιθέσεων σε εννέα κράτη μέλη.

2.1.3.  Στόχος 3: Αύξηση των επιπέδων ασφάλειας των πολιτών και των επιχειρήσεων στον κυβερνοχώρο
                                                         
Στη ΣΕΑ προσδιορίζονται τρεις βασικές δράσεις: 1) δημιουργία ικανοτήτων των αρχών επιβολής του νόμου και των δικαστικών αρχών, 2) συνεργασία με τη βιομηχανία για την ενεργό συμμετοχή και την προστασία των πολιτών, και 3) βελτίωση της δυνατότητας αντιμετώπισης επιθέσεων στον κυβερνοχώρο. Η SOCTA υπογραμμίζει ότι το έγκλημα στον κυβερνοχώρο με κίνητρο το κέρδος συνδέεται με πολλά άλλα είδη εγκλημάτων. Επίσης, οι ευρωπαίοι πολίτες φάνηκαν ευαισθητοποιημένοι σχετικά με αυτή την απειλή• σε ειδική έκδοση του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, το 76% των κατοίκων της ΕΕ απάντησαν ότι ο κίνδυνος να πέσουν θύματα εγκληματικής ενέργειας στον κυβερνοχώρο αυξήθηκε κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Θεσπίστηκαν μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής. Η ΕΕ εξέδωσε την οδηγία για τις επιθέσεις κατά συστημάτων πληροφοριών, με την οποία εναρμονίζεται το ποινικό δίκαιο των κρατών μελών όσον αφορά τα εν λόγω αδικήματα –π.χ. παράνομη πρόσβαση σε συστήματα πληροφοριών, παράνομη παρεμβολή σε συστήματα και δεδομένα και παράνομη υποκλοπή– και διευκολύνεται η συνεργασία μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου. Η στρατηγική της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η οποία εγκρίθηκε τον Φεβρουάριο του 2013, παρουσιάζει ένα όραμα να καταστεί το διαδικτυακό περιβάλλον της ΕΕ το ασφαλέστερο παγκοσμίως. Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο52επικρότησαν τη στρατηγική αυτή. Μεταξύ άλλων, η στρατηγική τονίζει την ανάγκη συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την αύξηση της πρόληψης και της ανθεκτικότητας. Η Επιτροπή εκπόνησε την πρώτη έκθεση σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί και συνεχίζει τις προσπάθειες για την υλοποίηση των δράσεων της στρατηγικής. Η Επιτροπή πρότεινε επίσης οδηγία για την ασφάλεια δικτύων και πληροφοριών53, η οποία στοχεύει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κρατών και στην αύξηση της συνεργασίας για συμβάντα στον κυβερνοχώρο. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Εγκλήματα στον Κυβερνοχώρο (EC3) της Ευρωπόλ εγκαινιάστηκε στις αρχές του 2013. Το EC3 εξελίσσεται σταδιακά σε κομβικό σημείο για ζητήματα που αφορούν το έγκλημα στον κυβερνοχώρο και συνεργάζεται με τα κράτη μέλη, τη Eurojust και τρίτες χώρες για τη διεξαγωγή διαφόρων επιτυχημένων ερευνών. Συνεργάζεται επίσης με τον ιδιωτικό τομέα μέσω συμβουλευτικών ομάδων σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο και τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Η Επιτροπή εξακολούθησε να προωθεί τη σύμβαση της Βουδαπέστης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο ως ένα πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας για την καταπολέμηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος και ως υπόδειγμα για την εθνική νομοθεσία. Η Επιτροπή και οι ΗΠΑ συνεργάστηκαν για τη σύσταση, το 2012, μιας παγκόσμιας συμμαχίας κατά της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο, στην οποία                                                      συμμετέχουν σήμερα 53 χώρες και η οποία στοχεύει στη βελτίωση του εντοπισμού των θυμάτων, στην αποτελεσματικότερη δίωξη των αυτουργών, στην αύξηση της ευαισθητοποίησης και στη μείωση του αριθμού των εικόνων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο. Δεδομένης της ταχείας ανάπτυξης του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο, είναι πολλά αυτά πρέπει να γίνουν ακόμα. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά συνεισφέρουν ήδη σε ένα ασφαλέστερο διαδικτυακό περιβάλλον για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.

2.1.4.  Στόχος 4: Ενίσχυση της ασφάλειας μέσω της διαχείρισης των συνόρων Στη ΣΕΑ προσδιορίζονται τέσσερις βασικές δράσεις: 1) πλήρης αξιοποίηση του δυναμικού του EUROSUR, 2) ενίσχυση της συμβολής του Frontex στα εξωτερικά σύνορα, 3) κοινή διαχείριση κινδύνων για την κυκλοφορία εμπορευμάτων διαμέσου των εξωτερικών συνόρων και 4) βελτίωση της διυπηρεσιακής συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο. Για την υλοποίηση των ανωτέρω βασικών δράσεων, η ΕΕ πραγματοποίησε δραστηριότητες με στόχο τη διαφύλαξη των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των ελευθεριών, όπως η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός του χώρου Σένγκεν και η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών εντός της εσωτερικής αγοράς, παράλληλα με την ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ. Ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε μέσω της αξιοποίησης των συνεργειών μεταξύ των πολιτικών διαχείρισης των συνόρων για τα πρόσωπα και για τα αγαθά, καθώς και με τη διαχείριση της μετανάστευσης σε συνδυασμό με την καταπολέμηση του εγκλήματος κατά την εφαρμογή της στρατηγικής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων. Χάρη στα μέτρα για την ενίσχυση των γνώσεων των συνοριοφυλάκων, των τελωνειακών υπαλλήλων, των αστυνομικών και άλλων αρχών σχετικά με την κατάσταση στο έδαφος, τη θάλασσα και τον αέρα, υπάρχει πλέον μια ισχυρότερη βάση για τον προσδιορισμό και τη λήψη αναλογικών και αποτελεσματικών μέτρων στα σύνορα της ΕΕ. Σημαντικό μέτρο αποτελεί η θέση σε ισχύ, στα τέλη του 2013, του EUROSUR56, ενός συστήματος πολλαπλών στόχων για την ανίχνευση και την πρόληψη του διασυνοριακού εγκλήματος, το οποίο συμβάλλει παράλληλα στη διάσωση μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν. Ένα άλλο μέτρο είναι η έναρξη ισχύος της νέας νομοθεσίας για τη διακυβέρνηση του χώρου Σένγκεν. Η νέα νομοθεσία επιδιώκει τη βελτίωση της αξιολόγησης και της παρακολούθησης, την παροχή της αναγκαίας υποστήριξης στα κράτη μέλη και την επανόρθωση πιθανών αδυναμιών για τη διατήρηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης εντός του χώρου Σένγκεν. Οι διάφορες αναλύσεις του Frontex και η εισαγωγή ενός συστήματος πληροφοριών Σένγκεν δεύτερης γενιάς (SIS II) συνεισφέρουν περαιτέρω στην ενίσχυση των γνώσεων. Το SIS II περιλαμβάνει ενισχυμένες δυνατότητες που υποστηρίζουν την ανάλυση των πληροφοριών. Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων διευκολύνεται μέσω της εισαγωγής του συστήματος πληροφοριών για τις θεωρήσεις (VIS) και της δέσμης μέτρων για τα ευφυή σύνορα, η οποία αποτελείται από νομοθετικές προτάσεις για τη θέσπιση ενός συστήματος καταχώρισης εισόδου/εξόδου (ΣΚΕΕ) και ενός προγράμματος καταχώρισης ταξιδιωτών (ΠΚΤ), τα οποία επί του παρόντος τελούν υπό συζήτηση. Τα ζητήματα της ταχείας εισαγωγής και εξαγωγής αγαθών και της προστασίας της εσωτερικής αγοράς αντιμετωπίζονται επί του παρόντος με την ανάπτυξη πρωτοβουλίας για την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας και τη διαχείριση κινδύνων61. Προκειμένου να διαθέτει τις απαραίτητες ικανότητες για την υποστήριξη των κρατών μελών της ΕΕ, ο Frontex έχει ενισχυθεί με την έγκριση της αναθεωρημένης νομικής βάσης του. Ο Frontex παρέχει αυξημένη επιχειρησιακή στήριξη στα κράτη μέλη που υφίστανται υψηλές μεταναστευτικές πιέσεις, για παράδειγμα στα ελληνοτουρκικά σύνορα και στο Αιγαίο πέλαγος. Μέσω δράσεων  στο πλαίσιο της ειδικής ομάδας «Μεσόγειος» της ΕΕ, παρέχεται ολοκληρωμένη υποστήριξη για την προστασία της ζωής των μεταναστών και για την περαιτέρω ελάφρυνση του φόρτου των μεσογειακών κρατών μελών της ΕΕ που πλήττονται περισσότερο.

2.1.5.  Στόχος 5: Αύξηση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης σε κρίσεις και καταστροφές Στη ΣΕΑ προσδιορίζονται τέσσερις βασικές δράσεις: 1) πλήρης αξιοποίηση της ρήτρας αλληλεγγύης, 2) ανάπτυξη προσέγγισης που λαμβάνει υπόψη κάθε πιθανό ενδεχόμενο κατά την εκτίμηση των απειλών και κινδύνων, 3) σύνδεση των κέντρων ευαισθητοποίησης για διάφορες καταστάσεις, 4) ανάπτυξη ευρωπαϊκής ικανότητας αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση καταστροφών. Για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής και αποδοτικής αντιμετώπισης των κρίσεων χρειάστηκε να δοθεί απάντηση σε κρίσιμα ερωτήματα (ποιος είναι υπεύθυνος για τι, πότε, πού και πώς), καθώς και να διασφαλιστεί η υιοθέτηση διατομεακής προσέγγισης. Αυτή η ανάγκη οδήγησε στην κατάρτιση κοινής πρότασης της Επιτροπής και της ΕΥΕΔ για απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή της ρήτρας αλληλεγγύης που περιλαμβάνεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρο 222 της ΣΛΕΕ). Η πρόταση αυτή συζητείται επί του παρόντος με τα κράτη μέλη. Η ρήτρα αλληλεγγύης θα παρέχει ένα γενικό πλαίσιο αντιμετώπισης καταστάσεων «εάν ένα κράτος μέλος δεχθεί τρομοκρατική επίθεση ή πληγεί από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή». Η έγκριση του νέου μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ65 από το Συμβούλιο στις 17 Δεκεμβρίου 2013 συμβάλλει στη δημιουργία ευρωπαϊκής ικανότητας αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών. Βασίζεται σε προδεσμευμένους πόρους των κρατών μελών και σε βελτιωμένο σχεδιασμό και θα υποστηρίζεται από το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών, το οποίο άρχισε να λειτουργεί τον Μάιο του 2013. Καταρτίζονται εθνικές αξιολογήσεις κινδύνων βάσει των κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής του 2010. Τον Απρίλιο του 2014 η Επιτροπή εξέδωσε την πρώτη επισκόπηση των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών στην ΕΕ, η οποία περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με 12 σοβαρούς φυσικούς και ανθρωπογενείς κινδύνους που περιέχονται στις 17
                                                          
 

εθνικές αξιολογήσεις κινδύνων που έχουν ήδη καταρτιστεί από τα κράτη μέλη. Περιλαμβάνει επίσης πληροφορίες σχετικά με συναφείς πολιτικές της ΕΕ και τα αποτελέσματα σχετικών ερευνητικών δράσεων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Η απόφαση σχετικά με σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας θα συμβάλει στην ενίσχυση της ικανότητας διαχείρισης κινδύνων της ΕΕ στον τομέα της δημόσιας υγείας. Η συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ μεταξύ πολυτομεακών και τομεακών κέντρων στην Επιτροπή και στους αρμόδιους οργανισμούς ενισχύθηκε με στόχο την υποστήριξη των κρατών μελών. Η συνεργασία αυτή διευκολύνθηκε μέσω ενός νέου πλαισίου για την ανταλλαγή διαβαθμισμένων πληροφοριών. Χάρη στις ολοκληρωμένες ρυθμίσεις της ΕΕ για την αντιμετώπιση πολιτικών κρίσεων που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο στις 13 Ιουνίου 2013, είναι πλέον δυνατή η ευέλικτη και κλιμακούμενη αντιμετώπιση κρίσεων σε πολιτικό επίπεδο στην ΕΕ.
2.1.6.  Σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων κατά την εφαρμογή της ΣΕΑ. Ο σεβασμός και η διαφύλαξη των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των πολιτών της ΕΕ, καθώς και όσων κατοικούν ή διαμένουν προσωρινά εντός των συνόρων της αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ΣΕΑ. Η δέσμευση αυτή αποτελεί απόρροια της Συνθήκης της Λισαβόνας και της απαίτησης να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θέσπισε τη στρατηγική για την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη συνέχεια παρακολούθησε την εφαρμογή της, μεταξύ άλλων μέσω ετήσιων εκθέσεων. Η Επιτροπή εκπόνησε επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές προκειμένου τα θεμελιώδη δικαιώματα να λαμβάνονται υπόψη στις εκτιμήσεις επιπτώσεων. Επίσης, παρέσχε πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τα ένδικα μέσα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ μέσω της νέας πύλης της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης. Σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης, έλαβε σημαντικά μέτρα για την προσχώρηση της ΕΕ στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη να εξασφαλιστεί η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (άρθρο 8 του Χάρτη), το 2012 η Επιτροπή πρότεινε δέσμη μέτρων για την προστασία των δεδομένων στην ΕΕ. Η εν λόγω νομοθεσία, η οποία επί του παρόντος τελεί υπό συζήτηση, θα επηρεάσει τους τρόπους με τους οποίους διασφαλίζεται η εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ.
Αυτές οι περισσότερο θεσμικής φύσεως εξελίξεις συνοδεύτηκαν από άλλες προσπάθειες σε πρακτικό επίπεδο για την περαιτέρω ενσωμάτωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στον τομέα της ασφάλειας στην ΕΕ. Για παράδειγμα, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA) εξέδωσε ορισμένες γνωμοδοτήσεις και εκθέσεις σχετικά με διάφορα ζητήματα, από την προστασία των δεδομένων και τη ριζοσπαστικοποίηση μέχρι τα εγκλήματα μίσους και τον εξτρεμισμό, τα οποία έχουν αντίκτυπο στους τομείς της εσωτερικής ασφάλειας, και ανέπτυξε πρακτικά εργαλεία για δημόσιους λειτουργούς. Τον Δεκέμβριο του 2013, ο FRA παρουσίασε τον οδηγό αστυνομικής κατάρτισης βάσει των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ο οποίος αποτελεί συμπλήρωμα εγχειριδίου σχετικά με τις διακρίσεις λόγω εθνοτικού χαρακτηρισμού που εκδόθηκε το 2010. Με την έγκριση του μηχανισμού αξιολόγησης του χώρου Σένγκεν το 2013 καθιερώνεται η παρακολούθηση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων από την κοινότητα επιβολής του νόμου στα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή του κεκτημένου Σένγκεν.  Τα μέτρα της ΕΕ για την προστασία των θυμάτων της εγκληματικότητας στοχεύουν στην περαιτέρω προστασία των δικαιωμάτων κάθε πολίτη. Παραδείγματα αποτελούν η έκδοση οδηγίας για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας, ο κανονισμός για την αμοιβαία αναγνώριση μέτρων προστασίας σε αστικές υποθέσεις και η οδηγία περί της ευρωπαϊκής εντολής προστασίας. Τέλος, έχει σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος όσον αφορά την ανάπτυξη ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης με βάση την αμοιβαία αναγνώριση και την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η ΕΕ έχει ήδη εκδώσει τρεις οδηγίες σχετικά με τα δικονομικά δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων. Στόχος τους είναι η προστασία του δικαιώματος σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία, του δικαιώματος ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και ενημέρωσης σχετικά με τις κατηγορίες, του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο, του δικαιώματος ενημέρωσης τρίτου προσώπου σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας και του δικαιώματος επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα και με προξενικές αρχές κατά τη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας. 
3. Προκλήσεις για το μέλλον Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα αντιμετωπίσουν διάφορες προκλήσεις κατά τα επόμενα έτη. Η Ευρώπη σταδιακά εξέρχεται από την οικονομική και κοινωνική κρίση που έχει αφήσει τα ίχνη της και έχει καταστήσει τις κοινωνίες μας πιο ευάλωτες και επιρρεπείς στον ρατσισμό και στην ξενοφοβία. Αποτελεί μέρος ενός παγκοσμιοποιημένου και διασυνδεδεμένου κόσμου, όπου αναμένεται περαιτέρω αύξηση του πληθυσμού, της κινητικότητας και της μεταφοράς αγαθών. Η ΕΕ θα αντιμετωπίσει δημογραφικές αλλαγές, μεγαλύτερη αστικοποίηση, κοινωνίες με μεγαλύτερη ποικιλομορφία, καθώς και ελλείψεις στην αγορά εργασίας. Επίσης, η Ευρώπη θα έλθει αντιμέτωπη με τις πιθανές συνέπειες της πολιτικής αστάθειας σε διάφορα μέρη του κόσμου και ιδίως στις χώρες της άμεσης γειτονίας της. Γεγονότα όπως η Αραβική Άνοιξη και η τρέχουσα κρίση στη Συρία, καθώς και η κατάσταση στην Ουκρανία, απαιτούν την ανάληψη κατάλληλων δράσεων. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Χάρη στην εφαρμογή των μέτρων που αναφέρονται στο κεφάλαιο 2 της παρούσας ανακοίνωσης, τόσο σε νομοθετικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της διαθέτουν ενισχυμένα εργαλεία για την καλύτερη προστασία των ευρωπαϊκών κοινωνιών και οικονομιών. Έχουν δημιουργηθεί μηχανισμοί για την ανάληψη διυπηρεσιακών επιχειρησιακών δράσεων με σκοπό την αντιμετώπιση απειλών για την ασφάλεια, έχει θεσπιστεί μια πιο συνεκτική και εναρμονισμένη μέθοδος εργασίας για διάφορες επιχειρησιακές υπηρεσίες (αστυνομία, εισαγγελείς, συνοριοφύλακες, τελωνειακούς υπαλλήλους, καθώς και για τις υπηρεσίες διαβαθμισμένων πληροφοριών και για τον στρατό, στις περιπτώσεις που κρίνεται απαραίτητο) στον τομέα των διασυνοριακών απειλών για την ασφάλεια, ενώ οι διασυνοριακές διυπηρεσιακές επιχειρησιακές δράσεις των αρχών των κρατών μελών με την υποστήριξη των οργανισμών της ΕΕ ενισχύθηκαν και έφεραν αποτέλεσμα σε επιχειρησιακό επίπεδο.  Στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Μια ανοικτή και ασφαλής Ευρώπη: από τη θεωρία στην πράξη» έχουν ήδη προσδιοριστεί οι τομείς των πολιτικών εσωτερικής ασφάλειας όπου πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες από την ΕΕ και τα κράτη μέλη για την αποτελεσματική εφαρμογή της ΣΕΑ. Το παρόν κεφάλαιο εστιάζεται στις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά τα προσεχή έτη. Η εφαρμογή της νομοθεσίας και η εδραίωση των επιτευγμάτων αυτών, καθώς και η ενίσχυση της έμπρακτης συνεργασίας, θα αποτελέσουν προτεραιότητες για τις μελλοντικές εργασίες. Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας και των πολιτικών θα καταστήσουν δυνατή την προσαρμογή των δράσεων της ΕΕ. Για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την έρευνα απαιτείται αυξημένη και αποτελεσματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και των δικαστικών αρχών των κρατών μελών, με τις αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ και μεταξύ των ίδιων των οργανισμών της ΕΕ με πλήρη χρήση των υφιστάμενων μέσων της ΕΕ. Η προσέγγιση με επίκεντρο τον πολίτη θα πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί κατευθυντήρια αρχή για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ και για την αξιοποίηση των ευκαιριών και την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων. Η Επιτροπή, η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα κράτη μέλη, οι οργανισμοί της ΕΕ, οι ειδικές πλατφόρμες εμπειρογνωμόνων σε θέματα ασφάλειας και πολλοί άλλοι θα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Όπως περιγράφεται λεπτομερώς στο κεφάλαιο 4, η Επιτροπή φρονεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να καταρτίσει επικαιροποιημένη έκδοση της ΣΕΑ επανεξετάζοντας τις δράσεις που θα πρέπει να αναληφθούν στο πλαίσιο κάθε τρέχοντα στόχου για την περίοδο 2015-2020. 
3.1. Θεματικές προκλήσεις
3.1.1.  Σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα Γενικά, το οργανωμένο και σοβαρό διασυνοριακό έγκλημα εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ πλήττοντας σοβαρά τα θύματα και την κοινωνία γενικότερα. Το 2013 η Ευρωπόλ υπολόγισε ότι στην ΕΕ δραστηριοποιούνται 3.600 ομάδες οργανωμένου εγκλήματος. Η ασφάλεια της Ευρώπης εξακολουθεί να διατρέχει κίνδυνο από τη διείσδυση ομάδων οργανωμένου εγκλήματος στη νόμιμη οικονομία. Η οικονομική κρίση και οι επακόλουθες αλλαγές στην καταναλωτική ζήτηση έχουν επίσης οδηγήσει σε αλλαγές στις αγορές των προϊόντων εγκλήματος. Η ανάπτυξη διεθνών οδών εμπορικών συναλλαγών και η ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ΕΕ έχουν ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση των οδών διακίνησης διαφόρων εμπορευμάτων (π.χ. ηρωίνη, εμπορία ανθρώπων). Στην αγορά παράνομων ναρκωτικών εξακολουθεί να δραστηριοποιείται ο μεγαλύτερος αριθμός ομάδων οργανωμένου εγκλήματος (κατά προσέγγιση το ένα τρίτο). Τα οικονομικά εγκλήματα, και ιδίως η απάτη, έχουν αυξηθεί σημαντικά, ενώ η απάτη διευκολύνεται σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα ενισχυμένων εργαλείων επικοινωνίας και τεχνολογίας που επιτρέπουν τη στόχευση ατόμων και εταιρειών στο διαδίκτυο. Ορισμένες απειλές, όπως τα συνθετικά ναρκωτικά και το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, αυξάνονται, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται για την αντιμετώπισή τους σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Άλλες απειλές, όπως η εμπορία ανθρώπων και η διακίνηση κοκαΐνης, παρότι δεν αυξάνονται σε εξίσου μεγάλο βαθμό, ενδέχεται να εξακολουθήσουν να αποτελούν σοβαρή πρόκληση για την ΕΕ κατά τα προσεχή έτη. Στη SOCTA 2013, η Ευρωπόλ προσδιόρισε επίσης δύο νεοεμφανιζόμενες απειλές, οι οποίες θα πρέπει να παρακολουθούνται κατά τα επόμενα έτη: πρόκειται για το περιβαλλοντικό έγκλημα και την απάτη στον τομέα της ενέργειας. Μεταξύ άλλων, η Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειες για την υλοποίηση των ακόλουθων δράσεων σε συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς:
Την εφαρμογή του κύκλου πολιτικής 2014-17 της ΕΕ για το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα• Την αξιολόγηση των τρόπων με τους οποίους το οργανωμένο έγκλημα επενδύει στην οικονομία και εντοπισμός των ευάλωτων σημείων της νόμιμης οικονομίας που εκμεταλλεύονται οι εγκληματικές ομάδες, όπως η διαφθορά και η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες• Την παρακολούθηση της πρώτης έκθεσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων ανά χώρα και του θεματικού κεφαλαίου σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις και κατάρτιση της δεύτερης έκθεσης, η οποία πρόκειται να δημοσιευτεί το 2016* Την υποστήριξη της ταχείας έγκρισης της νομοθεσίας, όπως η τέταρτη οδηγία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η οποία στοχεύει στην αντιμετώπιση των χρηματοπιστωτικών και οικονομικών εγκλημάτων και, μεταξύ άλλων, στην πρόληψη της εκμετάλλευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω της συγκάλυψης της προέλευσης των προϊόντων των εγκληματικών δραστηριοτήτων ή της διοχέτευσης χρήματος με σκοπό την τρομοκρατία• Την εξέταση του ενδεχομένου υποβολής πρότασης για οδηγία σχετικά με την ποινικοποίηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η οποία θα επιβάλει την προσέγγιση, ως ένα βαθμό, των ορισμών και των κυρώσεων βάσει του άρθρου 83 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ•  Την εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά 2013–2020 και υποστήριξη της ταχείας έγκρισης της νομοθεσίας σχετικά με τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες• Την εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων 2012-2016. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, πρέπει να παραταθεί η θητεία του Συντονιστή της ΕΕ για τη δράση  κατά της εμπορίας ανθρώπων• Την παρακολούθηση της μεταφοράς και της εφαρμογής της οδηγίας σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και την προστασία των θυμάτων• Την παρακολούθηση της μεταφοράς και της εφαρμογής της οδηγίας σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης των παιδιών• Την εξέταση της ανάγκης χάραξης ολοκληρωμένης στρατηγικής της ΕΕ για την προστασία των παιδιών από τα σεξουαλικά εγκλήματα• Την παρακολούθηση της ανακοίνωσης για την καταπολέμηση του εγκλήματος που σχετίζεται με τα όπλα, διασφαλίζοντας παράλληλα το δικαίωμα νόμιμης πώλησης και ιδιοκτησίας πυροβόλων όπλων. Για τον σκοπό αυτό μπορεί, μεταξύ άλλων, να αναθεωρηθεί η υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με την πώληση και μεταβίβαση πυροβόλων όπλων εντός της ΕΕ• Την υποστήριξη ενισχυμένης συνεργασίας για την αναθεώρηση και την επιβολή της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών, προκειμένου να ενισχυθούν οι ικανότητες των αρχών επιβολής του νόμου, των τελωνειακών αρχών και των αρχών ελέγχου των εξαγωγών για εντοπισμό και πρόληψη της διασυνοριακής διακίνησης αντικειμένων στρατηγικής σημασίας και υψηλού κινδύνου• Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η Επιτροπή θα υποστηρίξει την ανταλλαγή πληροφοριών και ορθών πρακτικών, καθώς και την εκπόνηση προγράμματος ανάπτυξης ικανοτήτων και κατάρτισης σε επίπεδο ΕΕ για τους προαναφερθέντες φορείς• Την συνέχιση της αξιολόγησής της σχετικά με την έκταση του περιβαλλοντικού εγκλήματος και της απάτης στον τομέα της ενέργειας και εξεύρεση μέτρων για την αντιμετώπισή τους.
3.1.2.  Έγκλημα στον κυβερνοχώρο Οι ευκαιρίες διάπραξης εγκλημάτων στον κυβερνοχώρο έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα ο καθένας να μπορεί εύκολα να γίνει δράστης τέτοιων εγκλημάτων. Δεν απαιτούνται τεχνικές δεξιότητες, αφού τα απαραίτητα εργαλεία είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο σε εκδόσεις φιλικές προς τον χρήστη και σε λογικές τιμές. Τα ψηφιακά νομίσματα και οι διαδικτυακές πλατφόρμες διευκολύνουν πολλές μορφές σοβαρού και οργανωμένου εγκλήματος. Ο αριθμός των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο είναι πιθανό να αυξηθεί κατά τα προσεχή έτη, παρά τα σημαντικά μέτρα που έχουν ληφθεί για τη βελτίωση της ικανότητας καταπολέμησης της εγκληματικότητας και για την ενίσχυση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Κατά συνέπεια, πρέπει να αυξηθεί η επιχειρησιακή ικανότητα καταπολέμησης του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. Πρέπει να αντιμετωπιστούν διάφορες προκλήσεις, όπως η ελλιπής καταγγελία εγκλημάτων στον κυβερνοχώρο από τα θύματα, η περίπλοκη διαδικασία εντοπισμού των δεδομένων του εγκληματιών στον κυβερνοχώρο, οι ανησυχίες σχετικά με την αμοιβαία νομική συνδρομή σε περιπτώσεις εγκλημάτων στον κυβερνοχώρο και η δικαιοδοσία στον κυβερνοχώρο. Μεταξύ άλλων, η Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειες για την υλοποίηση των ακόλουθων δράσεων, σε συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς: Την εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο• Την περαιτέρω υποστήριξη του έργου του Ευρωπαϊκού Κέντρου για Εγκλήματα στον Κυβερνοχώρο (EC3) της Ευρωπόλ• Την περαιτέρω συνδρομή προς τα κράτη μέλη με σκοπό την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους για την καταπολέμηση του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. (εθνικά κέντρα για εγκλήματα στον κυβερνοχώρο)• Την υποστήριξη της έγκρισης της πρότασης οδηγίας για τη θέσπιση μέτρων που θα εξασφαλίζουν κοινό υψηλό επίπεδο ασφάλειας δικτύων και πληροφοριών σε ολόκληρη την ΕΕ και προώθηση της νέας εντολής του ENISA• Την υποστήριξη της έγκρισης και εφαρμογής της Σύμβασης της Βουδαπέστης για εγκλήματα στον κυβερνοχώρο• Την υποστήριξη, ανάπτυξη και διεύρυνση της παγκόσμιας συμμαχίας κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών στο διαδίκτυο• Την περαιτέρω ανάπτυξη, από κοινού με το EC3, της συνεργασίας με εταίρους εκτός της ΕΕ και με τον ιδιωτικό τομέα για την ενίσχυση των δράσεων αντιμετώπισης. 3.1.3. Τρομοκρατία, ριζοσπαστικοποίηση και διαχείριση κρίσεων Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, έχουν διαπραχθεί αρκετές τρομοκρατικές επιθέσεις, κυρίως από άτομα ή μικρότερες ομάδες, αλλά με σοβαρές συνέπειες. Κατά τη διάρκεια του 2012, έλαβαν χώρα περισσότερες από 200 επιτυχημένες ή αποτυχημένες τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι επιθέσεις στον μαραθώνιο της Βοστόνης και στο εμπορικό κέντρο του Ναϊρόμπι το 2013 απέδειξαν ότι τα ριζοσπαστικοποιημένα άτομα και οι οργανωμένες τρομοκρατικές ομάδες δεν εστιάζουν το ενδιαφέρον τους μόνο σε παραδοσιακούς στόχους, αλλά όλο και περισσότερο επιδιώκουν να πλήξουν ευάλωτους στόχους. Παρατηρείται επίσης η ανησυχητική τάση να μεταβαίνουν νέοι σε άλλες χώρες, όπως η Συρία, προκειμένου να γίνουν αλλοδαποί μαχητές. Κατά την επιστροφή τους, κάποιοι εξ αυτών μπορεί να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της ΕΕ. Η απειλή της τρομοκρατίας και του βίαιου ριζοσπαστισμού θα αποτελέσει σοβαρή πρόκληση για την ΕΕ κατά τα προσεχή έτη. Μεταξύ άλλων, η Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειες για την υλοποίηση των ακόλουθων δράσεων σε συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς:  Την προσανατολισμό των προληπτικών δραστηριοτήτων της σύμφωνα με την ανακοίνωση σχετικά με την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στην τρομοκρατία και στον βίαιο εξτρεμισμό• Την συνέχιση της στήριξης του έργου του δικτύου για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη ριζοσπαστικοποίηση και δημιουργία ενός ευρωπαϊκού κέντρου γνώσεων με σκοπό να διευκολυνθεί η ανταλλαγή πρακτικών και εμπειρογνωσίας, να δοθούν κατευθύνσεις στην έρευνα και να υποστηριχθούν οι ενδιαφερόμενοι φορείς στις προσπάθειές τους για την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στην τρομοκρατία και τον βίαιο εξτρεμισμό•  Την υποστήριξη της παροχής καλύτερης κατάρτισης και της ανάπτυξης διαλειτουργικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση τρομοκρατικών επιθέσεων, μεταξύ άλλων μέσω της κάλυψης αναγκών κοινού εξοπλισμού, εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο• Την  εφαρμογή της νέας προσέγγισης για τον εντοπισμό και τον μετριασμό των κινδύνων CBRN-E σε επίπεδο ΕΕ• Την  περαιτέρω ανάπτυξη των ικανοτήτων αξιολόγησης κινδύνων στον τομέα της αεροπορικής ασφάλειας και σε άλλους τομείς προτεραιότητας, κατά περίπτωση, για παράδειγμα στα τελωνεία• Την  εφαρμογή της νέας προσέγγισης για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα προστασίας υποδομών ζωτικής σημασίας (EPCIP) και τις τέσσερις πιλοτικές υποθέσεις• Την  υποστήριξη των ικανοτήτων ετοιμότητας μέσω της δημιουργίας ενός προγράμματος θεματικών ενοτήτων με ασκήσεις διαχείρισης κρίσεων.
3.1.4.  Ενίσχυση της ασφάλειας των συνόρων Η δημιουργία του χώρου Σένγκεν, ο οποίος παρέχει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να ταξιδεύουν χωρίς να υπόκεινται σε ελέγχους, αποτελεί θεμέλιο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η ελεύθερη κυκλοφορία συνεπάγεται σημαντικά οφέλη για την ευρωπαϊκή οικονομία. Ο αριθμός των ατόμων που εισέρχονται στην ΕΕ, και ιδίως όσων ταξιδεύουν αεροπορικώς, αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω. Η εισαγωγή και εξαγωγή αγαθών θα σημειώσουν περαιτέρω αύξηση. Οι καταχρήσεις πρέπει να προλαμβάνονται και οι καταστάσεις κατά τις οποίες ένα κράτος μέλος δεν πληροί τις υποχρεώσεις του όσον αφορά τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων του πρέπει να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, ενώ θα διασφαλίζεται παράλληλα η θέσπιση των κατάλληλων μηχανισμών αλληλεγγύης που θα στηρίζουν τα κράτη μέλη που  αντιμετωπίζουν αυξημένες πιέσεις λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, και λόγω των παραδοσιακών ταξιδιωτικών ροών και μεταναστευτικών οδών.
Μεταξύ άλλων, η Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειες  για την υλοποίηση των ακόλουθων δράσεων σε συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς: Την υποστήριξη της έγκρισης της προτεινόμενης «δέσμης μέτρων για τα ευφυή σύνορα» που περιλαμβάνει ένα ευρωπαϊκό σύστημα καταχώρισης εισόδου/εξόδου και πρόγραμμα καταχώρισης ταξιδιωτών•Την συνεχής στήριξη της αποτελεσματικής λειτουργίας του SIS II από κοινού με τον EU- LISA•Την διερεύνηση της σκοπιμότητας θέσπισης ενός ευρωπαϊκού συστήματος φύλαξης των συνόρων• Την σχεδιασμό στρατηγικής και σχεδίου δράσης για την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας και για τη διαχείριση των κινδύνων, και συμβολή στην εφαρμογή του.
 
3.2.  Διατομεακοί στόχοι
3.2.1. Ενίσχυση της σχέσης μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής ασφάλειας της ΕΕ Επειδή η ασφάλεια της ΕΕ εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες, η ΣΕΑ 2010-2014 υπογράμμισε τη σημασία της εξασφάλισης συνοχής και συμπληρωματικότητας μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών πτυχών των πολιτικών ασφάλειας της EE. Για την επίτευξη αυτού του στόχου έχουν γίνει σημαντικά βήματα, στα οποία πρέπει να δοθεί συνέχεια, όπως για παράδειγμα η στρατηγική της ΕΕ για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η στρατηγική για την ασφάλεια και την ανάπτυξη στο Σαχέλ, η προσέγγιση για την ενίσχυση της δράσης της ΕΕ για την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στην τρομοκρατία και τον βίαιο εξτρεμισμό, καθώς και βήματα προς την κατάρτιση στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στη θάλασσα94. Επιπλέον, η ΕΕ εργάζεται για τη σύγκλιση των απόψεων σε παγκόσμιο επίπεδο με σκοπό την ενίσχυση του διεθνούς καθεστώτος για τη μη διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής.  Οι επιπτώσεις των συγκρούσεων στο Μάλι, τη Λιβύη και τη Συρία έχουν αντίκτυπο στην ασφάλεια της ΕΕ, για παράδειγμα μέσω της αυξανόμενης απειλής των αλλοδαπών μαχητών και της ριζοσπαστικοποίησης των τρομοκρατών. Επιπλέον, η ασφάλεια της Ευρώπης κινδυνεύει από τη διαφοροποίηση και την αυξανόμενη διείσδυση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος στην οικονομία, από τη διαφθορά, το οικονομικό έγκλημα και το έγκλημα στον κυβερνοχώρο.  Τέλος, η ασφάλεια της ΕΕ πλήττεται εμμέσως από άλλα φαινόμενα, όπως οι ανθρωπογενείς και φυσικές καταστροφές, οι πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές στις γειτονικές χώρες της ΕΕ καθώς και οι αποκλίνουσες προσεγγίσεις των χωρών σε όλο τον κόσμο σχετικά με τον κατάλληλο τρόπο εγγύησης της ασφάλειας. Η ευρωπαϊκή εσωτερική ασφάλεια περιλαμβάνει επίσης ενέργειες πέραν των συνόρων της ΕΕ και σε συνεργασία με εταίρους από τρίτες χώρες. Τα ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας θα πρέπει να αντιμετωπιστούν πιο συστηματικά στο πλαίσιο των εξωτερικών πολιτικών της ΕΕ, σε συνδυασμό με τα προγράμματα βοήθειας και συνεργασίας της ΕΕ. Είναι απαραίτητο να ενισχυθούν ο διάλογος και η συνεργασία για την υποστήριξη θεσμικών μεταρρυθμίσεων, της μεταρρύθμισης του κράτους δικαίου και της μεταρρύθμισης στον τομέα της ασφάλειας. Πρέπει επίσης να παρέχεται πιο συνεκτική βοήθεια σε τρίτες χώρες που χρειάζονται στήριξη για την ανάπτυξη ικανοτήτων στον τομέα της επιβολής του νόμου, μέσω προγραμμάτων κατάρτισης, ή με την ανταλλαγή γνώσεων και ορθών πρακτικών. Η συνεργασία των αρχών επιβολής του νόμου και των δικαστικών αρχών με τρίτες χώρες και με διεθνείς οργανισμούς πρέπει να πραγματοποιείται με γνώμονα τις ανάγκες της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας και την κοινή αξιολόγηση των προκλήσεων για την ασφάλεια με στόχο την επίτευξη των στόχων που προσδιορίζονται στη ΣΕΑ. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται επίσης εντατική εφαρμογή του χάρτη πορείας Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) - ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη (ΕΑΔ), ιδίως προκειμένου να διευκολυνθεί η επιχειρησιακή συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των οργανισμών της ΕΕ και των αποστολών ΚΠΑΑ. Εξάλλου, η εφαρμογή του προγράμματος κατάρτισης για την επιβολή του νόμου θα συμβάλει άμεσα σε αυτόν τον στόχο ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ της ΚΠΑΑ και της ΕΑΔ μέσω της εκπόνησης πρότασης για ένα κοινό πρόγραμμα υποχρεωτικής κατάρτισης όλων των λειτουργών των αρχών επιβολής του νόμου που συμμετέχουν σε μη στρατιωτικές αποστολές ΚΠΑΑ πριν από την πρώτη τους αποστολή. Επίσης θα συμβάλει στην ανάπτυξη ικανοτήτων στις χώρες όπου διεξάγονται οι εν λόγω αποστολές.  Οι υφιστάμενες συμφωνίες με τρίτες χώρες σχετικά με τα δεδομένα που περιέχονται σε καταστάσεις με ονόματα επιβατών (PNR) αποτελούν άλλη μια ευκαιρία για την περαιτέρω ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας στον τομέα επιβολής του νόμου και για την αύξηση των οφελών όσον αφορά την ασφάλεια για την ΕΕ και τα κράτη μέλη. Ο διάλογος σχετικά με τις ανάγκες της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας και τις κοινές προκλήσεις για την ασφάλεια θα είναι ιδιαίτερα σημαντικός με τις υποψήφιες και τις εν δυνάμει υποψήφιες προς ένταξη χώρες, με τις χώρες που συμμετέχουν στην πολιτική γειτονίας της ΕΕ, με τους στρατηγικούς εταίρους, καθώς και με τις χώρες που αντιμετωπίζουν σύνθετες διαδικασίες μετάβασης στη δημοκρατία.  Η ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω τις σχέσεις της με διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ιντερπόλ και το παγκόσμιο φόρουμ κατά της τρομοκρατίας (GCTF). Πρέπει επίσης να δραστηριοποιηθεί περισσότερο σε διεθνή φόρουμ για την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών της και να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την προσχώρηση σε διάφορες διεθνείς συνθήκες σε σημαντικούς τομείς που σχετίζονται με την εσωτερική ασφάλεια.
3.2.2. Ενίσχυση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο μιας προσέγγισης με επίκεντρο τον πολίτη Τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των πολιτικών εσωτερικής ασφάλειας. Τα θεμελιώδη δικαιώματα ενισχύουν την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ μέσω της διαφύλαξης και της ενίσχυσης της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους πολίτες, καθώς και μεταξύ πολιτών και κυβερνητικών θεσμών. Από αυτή την άποψη, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί την εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου για την καταπολέμηση ορισμένων μορφών ρατσισμού και ξενοφοβίας. Κατά συνέπεια, όλα τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πρέπει να προωθούν την αποτελεσματική εφαρμογή του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και της παράγωγης νομοθεσίας σχετικά με συγκεκριμένα δικαιώματα. Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με την οδηγία για τη διατήρηση των δεδομένων υπογράμμισε τη σημασία του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων ως αναπόσπαστου στοιχείου των πολιτικών εσωτερικής ασφάλειας. Προκειμένου να διαφυλαχθούν τα δικαιώματα των πολιτών, οι υπάλληλοι πρέπει να διαθέτουν απλά, αποτελεσματικά και πρακτικά εργαλεία, όπως εγχειρίδια και προγράμματα κατάρτισης, τα οποία διευκολύνουν την ορθή εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο καθημερινό τους έργο. Επιπλέον, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) πρέπει να είναι σε θέση να συνεισφέρει στην ανάπτυξη των πολιτικών της ΕΕ στους τομείς της εσωτερικής ασφάλειας και της εγκληματικότητας. Πρέπει να ενισχυθεί η συνεργασία με τους οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε ευρύτερο επίπεδο, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί ο διάλογος με τρίτες χώρες, διεθνείς οργανισμούς, με τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών. Αυτές οι προσπάθειες πρέπει να συνοδεύονται από ένδικα μέσα που συμβαδίζουν με τις τάσεις τόσο στον τομέα των μέτρων ασφαλείας όσο και των τεχνολογικών καινοτομιών.
3.2.3 Ενίσχυση του ρόλου της έρευνας, της χρηματοδότησης και της κατάρτισης Ο διττός χαρακτήρας των τεχνολογικών εξελίξεων (ευκαιρίες έναντι απειλών) καθιστά αναγκαία μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, στην οποία τα ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας και οι πολιτικές θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει να επωφελούνται πλήρως από την έρευνα. Ένα καλό παράδειγμα το 2013 ήταν η πρωτοβουλία για την ενίσχυση της συμμετοχής των αρχών εσωτερικής ασφάλειας στην έρευνα σχετικά με την ασφάλεια και στη βιομηχανική πολιτική. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να κινητοποιεί τα μέσα που είναι απαραίτητα για την ετοιμότητα σε θέματα ασφάλειας και την ανθεκτικότητα, αξιοποιώντας ιδίως το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας «Ορίζων 2020» και λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές πτυχές που σχετίζονται με την εσωτερική ασφάλεια. Για τη διεκπεραίωση των καθηκόντων στον τομέα της εσωτερικής ασφάλειας είναι απαραίτητο να υπάρχει επαρκής και στοχευμένη χρηματοδότηση από την ΕΕ. Το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας της ΕΕ αποσκοπεί ακριβώς στη στήριξη δράσεων για την αντιμετώπιση των εν λόγω προκλήσεων για την εσωτερική ασφάλεια, καθώς και στη στήριξη της ανταλλαγής πληροφοριών και της κατάρτισης, σε όλους τους τομείς προτεραιότητας της ΣΕΑ. Η διασφάλιση της συμπληρωματικότητας μεταξύ των εθνικών προγραμμάτων χρηματοδότησης των κρατών μελών (επιμερισμένη διαχείριση) και των δράσεων της Ένωσης (διεθνικές δράσεις ή δράσεις ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την Ένωση) που χρηματοδοτούνται άμεσα από την Επιτροπή (άμεση διαχείριση)97θα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η διαμόρφωση κοινής νοοτροπίας συνεργασίας των αρχών επιβολής του νόμου είναι απαραίτητη για την οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και κατανόησης και για την υποστήριξη της έμπρακτης συνεργασίας. Η κατάρτιση σε επίπεδο ΕΕ είναι απαραίτητη για την επίτευξη αυτών των στόχων και θα συμβάλει στην ενίσχυση και την προσέγγιση της ποιότητας και των προτύπων επιβολής του νόμου. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα κατάρτισης για την επιβολή του νόμου (LETS) θα πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως τα επόμενα έτη, προς όφελος μεγάλου αριθμού υπαλλήλων  των αρχών επιβολής του νόμου, συνοριοφυλάκων και τελωνειακών υπαλλήλων όλων των βαθμίδων. 
4. Προοπτικές για το μέλλον Οι πέντε στρατηγικοί στόχοι που επιλέχθηκαν στη ΣΕΑ 2010-14 εξακολουθούν να ισχύουν και θα πρέπει να επιβεβαιωθούν στην ανανεωμένη ΣΕΑ. Βάσει της θετικής αξιολόγησης της εφαρμογής της πρώτης ΣΕΑ, η ΕΕ θα πρέπει να καταρτίσει επικαιροποιημένη έκδοση της ΣΕΑ με πλήρη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής, των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην επανεξέταση των δράσεων στο πλαίσιο κάθε στόχου για την περίοδο 2015-2020 και στον προσδιορισμό νέων δράσεων για την αντιμετώπιση των νεοεμφανιζόμενων απειλών και των εξελισσόμενων προκλήσεων. Η ανανεωμένη ΣΕΑ θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω την ενσωμάτωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο της εσωτερικής ασφάλειας και να καταστήσει ακόμη πιο λειτουργική τη σχέση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας. Πρέπει επίσης να εδραιώσει τις ήδη υφιστάμενες συνέργειες και να ενθαρρύνει τη δημιουργία περισσότερων συνεργειών μεταξύ των εσωτερικών υποθέσεων και άλλων τομέων πολιτικής που σχετίζονται με την εσωτερική ασφάλεια. Για τον σκοπό αυτό θα χρειαστεί να αναληφθεί πιο αποφασιστική δράση για την καθιέρωση αλληλεπιδράσεων μεταξύ των πολιτικών και των δράσεων, με τη συμμετοχή διαφόρων φορέων, όπως των δημόσιων αρχών, των πολιτών, της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα. Για την υποστήριξη μιας τέτοιας πολυτομεακής και ολοκληρωμένης προσέγγισης, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός Συμβουλευτικού Φόρουμ της ΕΕ για την Εσωτερική Ασφάλεια, το οποίο θα συντονίζει η Επιτροπή από κοινού με τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τους οργανισμούς της ΕΕ, τους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, της ακαδημαϊκής κοινότητας και του ιδιωτικού τομέα. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ανακοίνωσης της Επιτροπής «Μια ανοικτή και ασφαλής Ευρώπη: από τη θεωρία στην πράξη», και ενόψει των επικείμενων στρατηγικών κατευθυντήριων γραμμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στον τομέα της εσωτερικής ασφάλειας, και λαμβανομένων υπόψη των απόψεων που εξέφρασε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο ψήφισμά του σχετικά με τη δεύτερη έκθεση για την εφαρμογή της ΣΕΑ (2013/2636(RSP)), η Επιτροπή σχεδιάζει να παρουσιάσει ανακοίνωση σχετικά με την ανανέωση της στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας. Η Επιτροπή θα καταρτίσει την εν λόγω ανακοίνωση κατόπιν διαβούλευσης με τους αρμόδιους φορείς, συμπεριλαμβανομένης διάσκεψης υψηλού επιπέδου που θα λάβει χώρα το φθινόπωρο του 2014, με τη συμμετοχή των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών, της ακαδημαϊκής κοινότητας και του ιδιωτικού τομέα.