του Σωτήρη Σιδέρη

Πολλά και σημαντικά διπλωματικά γεγονότα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής  το επόμενο διάστημα από την Ελλάδα. Πρώτο η  εισβολή της  Άγκυρας στη Συρία για να εμποδίσει την δημιουργία κρατικής οντότητας των Κούρδων που θα μπορούσε να επηρεάσει την ενότητα της Τουρκίας στο μέλλον, άρα καθοριστικά και τις σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο. Δεύτερο στο σκάκι των μεγάλων δυνάμεων με επίκεντρο την Συρία και την Τουρκία και που θα καταλήξει . Τρίτο στην ανάμειξη της Γερμανίας εδώ και  πολύ καιρό στην κρίση της Μέσης Ανατολής και η αναζήτηση  μιας νέας βάσης και στην Κύπρο , λόγω της έντασης με τον Ερντογάν που  αρνείται τις επισκέψεις πολιτικών προσώπων στην βάση του Ιντσιρλίκ.

Μέσα σε αυτή τη βαβέλ που βυθίζει όλο και πιο πολύ  πολλά κράτη σε μάλλον αδιέξοδες κρίσεις, η Ελλάδα προσπαθεί να αποκτήσει έναν πολιτικό βηματισμό με Ευρωπαικές χώρες, ενώ συνομιλεί και με την Τουρκία, με την οποία μας χωρίζουν περισσότερα από  όσα μας ενώνουν. Εκεί ακριβώς υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα διαχείρισης .

Κατά την συνάντηση της Κρήτης μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών Κοτζιά και Τσαβούσογλου, ο Έλληνας υπουργός επιχείρησε να δώσει την αντίστροφη εικόνα. Ότι δηλαδή αυτά που μας ενώνουν  με την Τουρκία, είναι περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν.  Οι χαριεντισμοί με ξένους αξιωματούχους τους οποίους  συνηθίζει ο Έλληνας υπουργός μπορεί να εξηγούνται με όρους ψυχολογίας, όχι όμως με όρους διπλωματίας και εθνικών συμφερόντων.

Ο κ. Κοτζιάς έχει την ίδια –προσωπική γραμμή διπλωματίας- και έναντι  αξιωματούχων άλλων χωρών και προσπαθεί να δημιουργήσει την αίσθηση ότι χάρις στον ίδιο η Ελλάδα μηδενίζει τα προβλήματα και αλλάζει το τοπίο. Μια στάση μάλλον ιδεοληπτική που αγγίζει τα όρια της φαντασίωσης γιατί η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική.

Η συνάντηση της Κρήτης

Στην ροή της ιστορίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν υπήρξαν ποτέ  ουσιαστικοί διαχωρισμοί ως προς το περιεχόμενο των συνομιλιών των πρωθυπουργών ή των υπουργών Εξωτερικών, γιατί πάντα είχαν και έχουν ξεχωριστή σημασία, αυτονόητη μάλιστα.  Με απλά λόγια οι συναντήσεις είτε χαρακτηρίζονταν ως άτυπες , είτε ως επίσημες, είχαν την ίδια  ουσία ανεξάρτητα από  τις επικοινωνιακές περικοκλάδες 

Υπό αυτό το πρίσμα η επικοινωνιακή διαχείριση εκ μέρους του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά της συνάντησής του με τον Τούρκο ομόλογό του Μ. Τσαβούσογλου στην Κρήτη ως ανεπίσημης και χαλαρής  είναι , τουλάχιστον ατυχής. Οι εικόνες των χαλαρών υπουργών  στην Κρήτη, δεν  αντανακλούν την πραγματικότητα , γιατί οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι προ πολλού επιβαρυμένες με σοβαρά προβλήματα που προκαλεί η Άγκυρα στο Αιγαίο ή την Κύπρο και όλη την περιοχή.
 
Απλά ο Κοτζιάς θέλοντας να διαχειριστεί προσωπικά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις επιδίωξε να ασκήσει μυστική διπλωματία καθώς η τρίωρη συνάντηση και η σύσκεψη που ακολούθησε δεν αφήνουν πολλά περιθώρια παρερμηνειών. Ότι δηλαδή ήταν συνομιλίες εφ όλης της ύλης και το τι ακριβώς συζητήθηκε ή συμφωνήθηκε θα φανεί στην πορεία.

Προς το παρόν έχουμε την ελληνική κυβέρνηση να προσφέρει πλήρη πολιτική και το περίεργο είναι και ηθική στήριξη στον Ερντογάν  όχι μόνο έναντι των πραξικοπηματιών, αλλά και έναντι της δημοκρατίας. Αν ο Κοτζιάς είχε δημοκρατικές ευαισθησίες θα   τις ακούγαμε στην Κρήτη, κατά συνέπεια οι δηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας είναι υποκριτικές.

Η Ελλάδα είναι ίσως ευρωπαική χώρα που  δεν διαχωρίζει τη θέση της , ότι δηλαδή η καταδίκη  του πραξικοπήματος δεν σημαίνει άνευ όρων στήριξη στον απόλυτα αυταρχικό κατήφορο του Τούρκου ηγέτη. Και όμως αυτή η άνευ δημοκρατικών όρων στήριξη είναι πραγματικότητα και απορρέει από το φοβικό σύνδρομο που διακατέχει την ελληνική πολιτική εδώ και χρόνια και συνεχίζεται και με την σημερινή κυβέρνηση.

Η αμφισβήτηση της δημοκρατικότητας του Ερντογάν έχει  πολιτική σημασία για την Ελλάδα. Γιατί η Αθήνα έχει έτσι ένα διπλωματικό εργαλείο ότι δηλαδή δεν μπορεί να παρέχει στήριξη άνευ όρων π.χ. στο πλαίσιο της ΕΕ, την στιγμή που ο Ερντογάν δεν έχει αλλάξει στο παραμικρό την τουρκική πολιτική στο Αιγαίο, ενώ έχει αυξήσει τις πιέσεις στην Θράκη και την ανατολική Μεσόγειο.

Οι  συχνές δηλώσεις Κοτζιά  ότι επί Ερντογάν δεν υπήρξε θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο είναι η απόδειξη της κυριαρχίας του φοβικού συνδρόμου και η δικαιολόγησή του. Επί Ερντογάν θυμίζουμε έχει αναβαθμιστεί η τουρκική αμφισβήτηση του στάτους κβο στο Αιγαίο. Ουδέποτε για παράδειγμα ο Τούρκος πρόεδρος ανακάλεσε στην τάξη και δεν επέβαλλε σιωπή κάτι  που συνηθίζει έναντι των αντιπάλων του, στις δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων ότι 18 νησιά και βραχονησίδες βρίσκονται υπό ελληνική κατοχή!.

Χαμηλές πτήσεις πάνω από νησιά έχουν ενισχυθεί και στην Θράκη συνεχίζεται η πολιτική περιχαράκωσης της μειονότητας. Το ότι δεν έχει γίνει ένοπλο επεισόδιο δεν σημαίνει ότι η Τουρκία έχει αναδιπλωθεί. Απλά η Άγκυρα υπολογίζει  πάντα το κόστος και πως μπορεί  να διαχειριστεί ένα επεισόδιο. Και αυτό δεν είναι εύκολο, όταν πολλοί στην Αθήνα έχουν καταστήσει σαφές ότι δεύτερα Ίμια αν υπάρξουν θα σημάνουν και πόλεμο…

Στην Κρήτη , επίσημα τουλάχιστον δεν προέκυψε τίποτα το ενδιαφέρον. Είναι όμως βέβαιο ότι υπήρξαν αναλυτικές συζητήσεις για όλα τα θέματα:

  Για την έκδοση των οκτώ Τούρκων αξιωματικών για τους οποίους ο Κοτζιάς πρώτος από όλους έσπευσε, σχεδόν πανικόβλητος να δηλώσει ότι θα εκδοθούν . Για το Αιγαίο και τις διερευνητικές συνομιλίες που καρκινοβατούν εδώ και χρόνια γιατί καμία κυβέρνηση δεν θέλει να πάρει κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις. Για την θράκη, για την Ανατολική Μεσόγειο και φυσικά τα βαλκάνια.

 Το ότι στις επίσημες δηλώσεις  δεν ειπώθηκε τίποτα   για όλα αυτά είναι ένα ερωτηματικό, αλλά είναι στη γραμμή της δήθεν χαλαρής διπλωματίας τη Κρήτης.  Είναι όμως ένας τρόπος για να ασκηθεί μυστική διπλωματία που τόσο αρέσει στον Κοτζιά  γιατί θέτει τον ίδιο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Το να βρεθεί όμως ένας υπουργός στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος μπορεί να είναι και καταστροφικό. Τουλάχιστον αυτό διδάσκει η ιστορία , η οποία ενίοτε γράφεται  ερήμην όσων αυτοανακηρύσσονται πρωταγωνιστές. …..

 
Η Σύνοδος της Ρόδου

Το που θα οδηγηθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα φανεί το επόμενο διάστημα. Μέχρι τότε η Ελλάδα θα φιλοξενήσει δύο συνόδους. Μία υπό τον πρωθυπουργό , την Μεσογειακή Διάσκεψη με την συμμετοχή επτά χωρών και μία στην Ρόδο με την συμμετοχή υπουργών εξωτερικών από την Ευρώπη και τις αραβικές χώρες  για την σταθερότητα όπως διαφημίζεται..

Η πρώτη σύνοδος υπό τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στις 9 Σεπτεμβρίου είναι επιβεβλημένη. Η νότια Ευρώπη βιώνει μεγάλη οικονομική και προσφυγική κρίση και βρίσκεται προ νέων προκλήσεων με την αλλαγή των ισορροπιών που επιφέρει το Brexit.  Υπό αυτό το πρίσμα είναι πολύ σημαντικό στην πορεία οι χώρες αυτές, Ελλάδα , Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Μάλτα και Κύπρος να βρουν έναν κοινό βηματισμό που θα εξισορροπήσει την σκληρή πολιτική λιτότητας της Γερμανίας και θα οδηγήσει σε νέες συνθήκες που θα βοηθήσουν και την Ελλάδα να σταθεί στα πόδια της. Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, επιβεβλημένο ωστόσο καθώς η ΕΕ παραπαίει μεταξύ οικονομικής κρίσης, προσφυγικής κρίσης και ακροδεξιάς.
Η άλλη σύνοδος που θα γίνει στις 8-9 Σεπτεμβρίου είναι μια ιδιόμορφη συνάντηση υπουργών Εξωτερικών για την Ασφάλεια και την Σταθερότητα.

Έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν οι ΥΠΕΞ  Ελλάδας, Αλβανίας, Βουλγαρίας, Κύπρου ,  Ιταλίας, Κροατίας, Σλοβακίας,  Αιγύπτου , Ιορδανίας,  Λιβάνου, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων , Λιβύης, Σαουδική Αραβίας και Τυνησίας.
Πρόκειται για μια παράταιρη σύνοδο. Στην μεγάλη γεωπολιτική  κρίση και κρίση Ασφάλειας της περιοχής , πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζουν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γερμανία, η Γαλλία, το Ιράν και η Τουρκία που όμως δεν θα εκπροσωπηθούν στη Σύνοδο. Αν συμμετείχαν όντως θα είχαμε άλλου επιπέδου Σύνοδο. Αν πάλι οι συμμετέχουσες  αραβικές χώρες πραγματοποιούσαν μεταξύ τους μια Διάσκεψη με ελληνική πρωτοβουλία , γιατί έχουν και μεταξύ τους διαφορές, πάλι θα είχε ενδιαφέρον.
Όμως πως μπορεί να θεωρηθεί αποδοτική μια Σύνοδος στην οποία συμμετέχουν βαλκανικές χώρες που ούτε ανάμειξη ούτε δυνατότητα παρέμβασης έχουν στην διένεξη της Μέσης Ανατολής?.

Αν πάλι πραγματοποιούνταν μια Σύνοδος των βαλκανικών χωρών για να συζητήσουν τα του οίκου τους, πάλι θα είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον. Όπως αυτή η παράταιρη Σύνοδος έχει ληξιαρχικά προβλήματα  που θα την εμποδίσουν να συμβάλλει στην εμπέδωση μιας νέας πολιτικής κουλτούρας.

Υπό αυτό το πρίσμα η κίνηση του Ελληνα ΥΠΕΞ να συγκαλέσει πάση θυσία την Σύνοδο έχει πρωτίστως επικοινωνιακό χαρακτήρα αυτοπροβολής και τα όποια οφέλη θα μπορούσε να αποκομίσει η Ελλάδα θα χαθούν στην στιγμή εξαιτίας της απόλυτης κυριαρχίας μεγάλων  δυνάμεων που ρυθμίζουν τις τύχες της περιοχής , παρά την εως τώρα παταγώδη αποτυχία τους.
Το μόνο ίσως ενδιαφέρον στοιχείο για την Ελλάδα είναι ότι μπορεί να καλλιεργήσει τις διμερείς σχέσεις με τις συμμετέχουσες χώρες και να αντλήσει οφέλη στο μέλλον στον διπλωματικό, οικονομικό και πολιτιστικό τομέα