H Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αρχίσει την προετοιμασία για το  άνοιγμα των κεφαλαίων 15, 23 και 24 των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας , τα οποία όμως έχει παγώσει η Κυπριακή Δημοκρατία από το 2009 επειδή η Άγκυρα δεν ανοίγει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της στην Κύπρο. Αυτό δήλωσε εκπρόσωπος της Επιτροπής σε εκδήλωση που οργάνωσε την Τρίτη 5 Απριλίου στις Βρυξέλλες  η δεξαμενή σκέψης Centre for European Policy Studies (CEPS)  με θέμα «Οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας υπό το φως της προσφυγικής κρίσης»  με ομιλητές τον Πρέσβη της Τουρκίας στην ΕΕ, Selim Yenel, καθώς και τον υποδιευθυντή του τμήματος αρμόδιου για θέματα Τουρκίας Γεν. Δ/νσης Πολιτικής Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων Διεύρυνσης της Ευρ. Επιτροπής (DG NEAR), Patrick Paquet. 

Σημειώνεται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει μπλοκάρει τα κεφάλαια  τα κεφάλαια 23 και 24 (κεφάλαια για το κράτος δικαίου),  15 (Ενέργεια)  26 (Παιδεία-Πολιτισμός) 31 (Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα, Ασφάλεια).

Έχοντας να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό του καθώς η ευρωπαική ακροδεξιά , αλλά και πολλές ακόμη κυβερνήσεις δεν θέλουν την Τουρκία στην ΕΕ, η Γαλλία, η Γερμανία και οι άλλες χώρες της κεντρικής Ευρώπης πιέζουν τον εύκολο πάντα στόχο , την Κύπρο και την Ελλάδα. Αυτό έγινε και στο θέμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Τουρκίας –ΕΕ, καθώς ως αντάλλαγμα στην βοήθεια της Τουρκίας στο προσφυγικό, η ΕΕ προσφέρεται να ανοίξει κάποια κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. 

Η Λευκωσία δηλώνει ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας πανηγύρισε την προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου, ότι πέτυχε διπλωματική νίκη. Όμως , στα συμπεράσματα δεν υπάρχουν εμπόδια καθώς αναφέρουν ότι η ΕΕ θα εντατικοποιήσει τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία με το άνοιγμα νέων κεφαλαίων. Κατά συνέπεια προβλέπονται σοβαρές εξελίξεις , ίσως και αντιπαραθέσεις γύρω από το θέμα αυτό τις επόμενες εβδομάδες.

Στην εν λόγω εκδήλωση ήταν εμφανής η έπαρση του Τούρκου εκπροσώπου έναντι της ΕΕ, μια έπαρση όμως που έχει στοιχίσει πολλά στην Άγκυρα, αλλά η νοοτροπία δεν αλλάζει.

Ορισμένα βασικά σημεία της ομιλίας του:

- Η προσφυγική κρίση έχει επιταχύνει τις διαδικασίες προσέγγισης Τουρκίας – ΕΕ. Από καλοκαίρι 2015, όταν προσφυγική κρίση κατέστη ανεξέλεγκτη και ξεκίνησαν μαζικές ροές προς Ευρώπη, η ΕΕ στράφηκε για πρώτη φορά προς Τουρκία σε αναζήτηση λύσης, αρχικώς προτείνοντας χρηματοδότηση υπέρ των Σύριων προσφύγων και μάλιστα από κονδύλια της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας, η οποία αντέτεινε ανάγκη διαφορετικής πηγής χρηματοδότησης. 

- Σταδιακά, η εντεινόμενη κρίση και ο «πανικός» της ΕΕ οδήγησαν, με πρωτοβουλίες και της ίδιας της ΕΕ και όχι μόνο μέσω σχετικών τουρκικών αιτημάτων, σε σειρά από συμφωνίες (από Joint Action Plan ως τη συμφωνία που επετεύχθη κατά τη Σύνοδο Ευρ. Συμβουλίου 17-18 Μαρ.), βάσει των οποίων επετεύχθη επανεκκίνηση της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας (επικείμενο άνοιγμα κεφ. 33 και προετοιμασία από Ευρ. Επιτροπή για άνοιγμα άλλων κεφαλαίων), επιτάχυνση διαδικασίας απελευθέρωσης θεωρήσεων), αύξηση χρηματοδότησης υπέρ των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία από 3 σε 6 δις ευρώ, καθώς και σταδιακή επανέναρξη διαλόγου σε σειρά θεματικών (λ.χ. ενέργεια). 

- Υπό πίεση της ΕΕ εντούτοις, η Τουρκία τελικώς απεδέχθη «αυτό που η ΕΕ ήθελε εξαρχής», ήτοι «να δεχόμαστε πίσω τους πάντες». Η πρόταση, ωστόσο, αποτελεί τουρκική πρωτοβουλία προς το Ευρ. Συμβούλιο (7 Μαρ.) και το σχετικό σχέδιο καταρτίστηκε από την τουρκική αντιπροσωπία εν πτήσει προς Βρυξέλλες, προς έκπληξη, πρωτίστως της Γερμανίδας Καγκελαρίου, στην οποία παρουσιάστηκε στο πλαίσιο συνάντησης με τον Τούρκο ομόλογό της και εν συνεχεία, των υπόλοιπων κ-μ Ευρ. Συμβουλίου. Συνεπώς, δεν επρόκειτο για γερμανική πρόταση ή πρόταση από άλλη πηγή, καθώς υπήρξαν σχετικές παρανοήσεις στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, αλλά για τουρκική «ιδέα», με αντάλλαγμα επιτάχυνση της διαδικασίας απελευθέρωσης θεωρήσεων, άνοιγμα νέων κεφαλαίων και επιπλέον χρηματοδότηση – ανταλλάγματα τα οποία έλαβε η Τουρκία κατά τη σύνοδο Ευρ. Συμβουλίου 17-18 Μαρτίου. Χαρακτηριστικό ότι η γερμανική πλευρά, μετά τις σχετικές παρανοήσεις ως προς το ρόλο της, «απεσύρθη» από διαπραγματεύσεις κατά το διάστημα 7-17 Μαρ., αφήνοντας την πρωτοβουλία στον Πρόεδρο του Ευρ. Συμβουλίου.  

Στο πλαίσιο ερωτήσεων που ακολούθησαν, Πρέσβης Τουρκίας ανέφερε:

- Ως προς την απελευθέρωση των θεωρήσεων, η Τουρκία έχει ήδη εκπληρώσει περισσότερο από το ήμισυ εκ των 72 σχετικών όρων, αναμένεται ολοκλήρωση των υπολοίπων ως τέλη Απριλίου και προσβλέπει σε θετική πρόταση Ευρ. Επιτροπής προς Συμβούλιο ΕΕ στις αρχές Μαΐου. Σε περίπτωση που η ΕΕ δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις της για απελευθέρωση των θεωρήσεων από Ιούνιο 2016 λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων, η Τουρκία δε θα υπογράψει τη συμφωνία επανεισδοχής με την ΕΕ. Δεν πρόκειται για απειλή, αλλά για μια quid pro quo κατάσταση. Όσον αφορά ευαισθησία Γαλλίας επί του θέματος, ενόψει δε και των προεδρικών εκλογών στη χώρα, αφενός σχετική απόφαση στο Συμβούλιο λαμβάνεται με αυξημένη πλειοψηφία και εν πάσει περιπτώσει «υπάρχει αρκετός χρόνος μέχρι τις προεδρικές εκλογές για να το ξεχάσουν». Επίσης, η κοινή γνώμη στην Τουρκία εμφανίζεται σκεπτική και αμφιβάλει κατά πόσο η ΕΕ θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της, καθώς «η ΕΕ μετέθεσε την πίεση σε εμάς, κάναμε αυτό που η ΕΕ ήθελε και πάλι δεχόμαστε κριτική».    

- Η επιτυχία της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας θα κριθεί εν τέλει από τη μείωση των ροών. Εντούτοις, το ζήτημα είναι πολυπαραγοντικό, καθώς εξαρτάται και από τη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου από ελληνικής πλευράς. Για την Τουρκία, επιτυχία θα αποτελεί η τήρηση των δεσμεύσεων της ΕΕ ως προς την απελευθέρωση των θεωρήσεων. 

- Η Τουρκία έχει δαπανήσει άνω των 10 δις ευρώ για τους πρόσφυγες, συνεπώς τα 6 δις ευρώ ευρωπαϊκών πόρων είναι «ψίχουλα», έχει δώσει εργασιακά δικαιώματα στους Σύριους πρόσφυγες (όχι σε Αφγανούς και Ιρακινούς), ο αριθμός των οποίων αγγίζει τα 2,7 εκατ. και παρέχει εκπαίδευση σε περίπου 400 χιλ. παιδιά, με στόχο να καλύψει ως τα τέλη του χρόνου το σύνολο των 700 χιλ. παιδιών προσφύγων σε σχολική ηλικία. 

- Ως προς την ενταξιακή διαδικασία και τα πρόσφατα περιστατικά διώξεων σε βάρος δημοσιογράφων, είναι ζήτημα της τουρκικής δικαιοσύνης, αν και «πράγματι αυτά τα περιστατικά δε βοηθούν τη φήμη της Τουρκίας». Εντούτοις, η Τουρκία συχνά εγκαλείται από την ΕΕ για διάφορα ζητήματα [ενν. άδικα].   

- Ενδεχόμενη συμφωνία επί του Κυπριακού εντός του έτους θα αποτελέσει σημαντικότατη επιτυχία που θα θέσει σε νέες βάσεις το σύνολο των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ, ενώ επίσης θα έχει θετικά αποτελέσματα για την περιοχή της Ανατ. Μεσογείου, τις σχέσεις με το ΝΑΤΟ, καθώς και τις σχέσεις με την Ελλάδα.        

Ο εκπρόσωπος της Επιτροπής σημείωσε:

 -Η χρηματοδότηση των 6 δις ευρώ υπέρ των Σύριων προσφύγων υπόκειται σε όλους τους ελεγκτικούς μηχανισμούς της ΕΕ. Πρώτος στόχος είναι η διασφάλιση της πρόσβασης στην εκπαίδευση. 

- Σκοπός της Επιτροπής, εκτός της πρακτικής εφαρμογής της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας επί της οποία θα συνεχίσει να συνδράμει τις τουρκικές αρχές, είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών στο πλαίσιο της ευρύτερης ατζέντας που θέτει η ενταξιακή διαδικασία. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή βλέπει προπαρασκευαστικές εργασίες για το άνοιγμα των κεφ. 23 και 24 ως ευκαιρία διάδρασης και οδικό χάρτη προόδου για την Τουρκία στους συγκεκριμένους τομείς. Προχωρούν επίσης προπαρασκευαστικές εργασίες για το συμφωνηθέν άνοιγμα του κεφ. 33, καθώς και του κεφ. 15. 

- Η Επιτροπή παρακολουθεί στενά την κατάσταση στην Τουρκία, λ.χ. στο θέμα σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθερίας του Τύπου. Αξιολογεί ωστόσο ως πιο εποικοδομητική τη στενότερη εμπλοκή και συνεργασία με τις τουρκικές αρχές (επί τη ευκαιρία της προσφυγικής κρίσης), αντί της από καθέδρας διατύπωσης κριτικής. 

- Η απελευθέρωση των θεωρήσεων αποτελούσε εξαρχής στόχο για το 2017 και απλώς επιταχύνθηκε κατόπιν αιτήματος της Τουρκίας. Σχετική μελέτη της Επιτροπής δείχνει εξάλλου ότι το «μεταναστευτικό μοντέλο» από την Τουρκία διαφέρει πλήρως από την τρέχουσα προσφυγική / μεταναστευτική κρίση, συνεπώς δεν υφίσταται κίνδυνος μαζικής μετανάστευσης Τούρκων πολιτών προς ΕΕ κατόπιν απελευθέρωσης των θεωρήσεων. 

- Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνδράμει με κάθε μέσο την Ελλάδα στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης (προσωπικό, χρηματοδότηση, λοιπά μέσα).