του Σωτήρη Σιδέρη

Δυσοίωνες είναι οι προοπτικές ομαλοποίησης του πολιτικού και κοινωνικού σκηνικού στα δυτικά βαλκάνια, καθώς η περιοχή κλονίζεται από  πλήθος προβλημάτων, πολιτικών, διπλωματικών και οικονομικών, χωρίς να διαφαίνεται κάποια θετική εξέλιξη , τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον.
Αρνητική είναι και η γενικότερη επίδραση που ασκούν τα σοβαρά προβλήματα  στις σχέσεις ΕΕ –ΗΠΑ, η ραγδαία αύξηση της επιρροής του ευρωσκεπτικισμού και η ταυτόχρονη αδυναμία εκδημοκρατισμού  και ανάπτυξης, σε συνδυασμό με τα ανοιχτά προβλήματα στις σχέσεις των χωρών της  περιοχής. Οι έντονες διαδηλώσεις αποτελούν ένα σημαντικό στοιχείο κοινωνικής οργής, αλλά  δεν είναι καθόλου βέβαιο, αν αυτές οδηγήσουν σε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις ή σε ενίσχυση των ακροδεξιών και εθνικιστικών κινημάτων.  Οι κυβερνήσεις πάντως στο Βελιγράδι, την Ποντγκόριτσα και τα Τίρανα, δεν φαίνονται διατεθειμένες , ίσως είναι και αδύναμες, να  δρομολογήσουν ουσιαστικές  αλλαγές.  

Η ΕΕ και τα Δ. Βαλκάνια

Τον προσεχή Ιούνιο η ΕΕ θα αποφασίσει αν θα δώσει στη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία μια ημερομηνία για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Για την Αλβανία θεωρείται μάλλον απίθανο, καθώς η εσωτερική κρίση απειλεί την σταθερότητα στη χώρα, ενώ η δημοκρατική διαδικασία έχω βαλτώσει προ πολλού. Η αιτία της κρίσης είναι η εκμετάλλευση του προβλήματος της διαφθοράς από την αντιπολίτευση του Μπερίσα για να ανατρέψει τον Έντι Ράμα. Φυσικά ο Μπερίσα υπό την πίεση των ίδιων καταγγελιών έχασε την εξουσία , αλλά αυτό δεν τον πτόησε και όπως αποδείχθηκε η βουλιμία για εξουσία είναι πιο ισχυρή από το αίτημα για κάθαρση και δημοκρατία.  Επομένως, ακόμη και αν ο Μπερίσα καταφέρει να προκαλέσει πρόωρες εκλογές και να τις κερδίσει , τίποτα δεν θα αλλάξει.
Αν λάβουμε υπόψη μας το δόγμα ότι τα εκρηκτικά εσωτερικά προβλήματα συνήθως εξάγονται , τότε θα περιμένουμε από το πολιτικό σύστημα της Αλβανίας μια νέα έξαρση του εθνικισμού και το μεγαλοιδεατισμού. Αυτό θα επηρεάσει και τις σχέσεις με την Σερβία, την Ελλάδα, το Μαυροβούνιο και τη Βόρεια Μακεδονία. Η αδυναμία να εξευρεθεί λύση στο πρόβλημα του καθεστώτος του βορείου τμήματος του Κοσόβου όπου ζουν κυρίως Σέρβοι, ανοίγει το δρόμο για έναν νέο κύκλο έντασης με το Βελιγράδι.             

Ο εθνικισμός

Οι Βρυξέλλες αδυνατούν  να παρέμβουν θετικά και οι ΗΠΑ μάλλον υποδαυλίζουν τα προβλήματα, είτε ηθελημένα , προκειμένου να ενισχύσουν το αντιρωσικό κλίμα,  είτε αθέλητα εξαιτίας της χονδροειδούς διπλωματίας τους, που προσφάτως στήριξε την απόφαση του Κοσσόβου για δημιουργία Ενόπλων Δυνάμεων, κατά παράβαση των αποφάσεων του ΟΗΕ. Ταυτόχρονα, οι Αμερικανοί, δείχνουν είτε να υποτιμούν, είτε να μην θέλουν να περιορίσουν το εθνικιστικό ντελίριο των Αλβανών και την συνένωση Αλβανίας –Κοσσόβου.  Την ίδια στιγμή όμως οι δυνάμεις που πρόσκεινται στην Μόσχα στην ανατολική Ευρώπη και τη Βόρεια Μακεδονία μάλλον βρίσκονται σε πορεία σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες παρά στην ίδια τροχιά. Η ΕΕ βρίσκεται  ήδη σε πολύπλευρη κρίση και αυτό θα γίνει πιο ορατό στις ευρωεκλογές.  Επομένως, αν όπως προβλέπεται στις ευρωεκλογές του Μαίου, ενισχυθούν σημαντικά οι ακροδεξιές και εθνικιστικές δυνάμεις, τα δυτικά βαλκάνια θα βρεθούν ενώπιον νέων προβλημάτων, ιδιαίτερα σοβαρών.
Η ρωσική επιρροή στην πάλαι ποτέ ανατολική Ευρώπη , την Σερβία και τις δυνάμεις του Γκρούεφσκι στη Βόρεια Μακεδονία, είναι ισχυρή, ενισχύει τις αντιευρωπαικές δυνάμεις και καταδεικνύει , πέραν των άλλων, τις μεγάλες αντιφάσεις της πολιτικής των ΗΠΑ και της ΕΕ στην περιοχή.
Αν λοιπόν, η Γαλλία, η Ολλανδία και άλλες χώρες που έχουν θέσει βέτο σε μια νέα διεύρυνση της ΕΕ επαναλάβουν την διακήρυξή τους τον Ιούνιο και η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία δεν αρχίσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις,   το κλίμα θα επιβαρυνθεί ακόμη περισσότερο.
Ερώτημα για πολλούς διπλωμάτες είναι πως θα επιδράσει ο αλβανικός εθνικισμός στη νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στα Σκόπια, αν επιχειρήσουν δηλαδή οι Αλβανοί να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με το Τέτοβο και τις άλλες περιοχές της Βόρειας Μακεδονίας που ζουν Αλβανοί. Αυτό προφανώς θα επιφέρει τεράστιο πλήγμα στην συμφωνία των Πρεσπών και θα ανοίξει το δρόμο σε μια νέα κρίση με την συμμετοχή πλέον και της Ελλάδας και της Βουλγαρίας, που φυσικά δεν θα επιτρέψουν στους Αλβανούς να δημιουργήσουν τη λεγόμενη φυσική Αλβανία, δηλαδή τη Μεγάλη Αλβανία. Αν σε κάτι μπορεί να συμβάλλει η συμφωνία των Πρεσπών, είναι ο σεβασμός των συνόρων της Βόρειας Μακεδονίας. Αν οι Αλβανοί επιχειρήσουν την προσέγγιση , τύπου Κοσσόβου με τους Αλβανούς της Β. Μακεδονίας, τότε θα ανατραπεί το status στα δυτικά βαλκάνια και οι εξελίξεις θα είναι απρόβλεπτες .
  Θυμίζουμε ότι όταν το Κόσσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του, η ΕΕ και οι ΗΠΑ ορκίζονταν ότι δεν πρόκειται να επέλθει ένωση με την Αλβανία. Ουσιαστικά όμως οι δύο χώρες ενοποιούνται ήδη με τις ευλογίες όλων.
Οι  χώρες των δυτικών βαλκανίων  , πρέπει να κατανοήσουν ότι όσο βρίσκονται κοντά στα νύχια των ΗΠΑ ή της Ρωσίας , τίποτα καλό για τις ίδιες δεν θα συμβεί. Πρέπει επίσης να κατανοήσουν ότι ανεξάρτητα από το πόσο καλά συνεργάζονται με άλλες δυνάμεις, η μεταξύ τους συνεργασία και διαρκής διαβούλευση είναι αναντικατάστατη.

           
Η στάση της Ελλάδας

Η Ελλάδα βρίσκεται στην καλή πλευρά της ιστορίας. Δεν θέτει θέμα συνόρων, στηρίζει την ευρωπαική τους προοπτική,  δεν αμφισβητεί τις επιλογές κάθε χώρας, δεν υποδαυλίζει τα εσωτερικά προβλήματά τους.  Υπό αυτό το πρίσμα, οι εξελίξεις στο εγγύς μέλλον, όπως δείχνουν τα πράγματα θα φέρουν την Αθήνα σε πλεονεκτική θέση γιατί θα μπορεί, υπό προυποθέσεις να διαδραματίσει θετικό ρόλο στην επίλυση των προβλημάτων. Υπό αυτή την οπτική η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να σχεδιάσει ένα νέο διπλωματικό πλαίσιο και να αναπτύξει πρωτοβουλίες με τις χώρες της περιοχής, συνεχίζοντας πάντως τις προσπάθειες για επίλυση των προβλημάτων με την Αλβανία. Σημειώνεται ότι το κόμμα των Τσάμηδων , το PDIU, διέκοψε την συνεργασία του με τον Ράμα και πλέον είναι στο πλευρό του Μπερίσα. Πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να αναμένουμε όξυνση των διμερών σχέσεων το επόμενο διάστημα, τόσο γιατί ο Μπερίσα θα  στηρίξει την ρητορική τους έναντι της Ελλάας, όσο και γιατί μάλλον δεν θα μπορεί σε αυτό το κλίμα , αν κερδίσει τις εκλογές  να υπογράψει  την συμφωνία με τη χώρα μας που εκκρεμεί. Από την πλευρά της Αθήνας, ακόμη δεν υπάρχει απάντηση γιατί το υπουργείο Άμυνας δεν απαντά στα όσα του καταλογίζουν διπλωμάτες γιατί κωλυσιεργεί όσον αφορά τον καθαρισμό των συνοριακών πυραμίδων.

Το erga omnes

H ελληνική κυβέρνηση λανθασμένα δεν πίεσε τα Σκόπια να τροποποιηθούν τα άρθρα του συντάγματος ώστε να προσαρμοστούν στις επιταγές της συμφωνίας. Τα άρθρα που αναθεωρήθηκαν προστέθηκαν στο τέλος ως προσθήκες , σύμφωνα με την αμερικανική πρακτική των τροπολογιών. Πρόκειται περί σοβαρού λάθους, το οποίο χρεώνεται ο ΥΠΕΞ Κατρούγκαλος, γιατί εδώ δεν μιλάμε για μια διαδικασία τροπολογιών εσωτερικής χρήσης για τη Βόρεια Μακεδονία, αλλά για εφαρμογή όρων διεθνούς συμφωνίας, γι αυτό και οι συνταγματικές αλλαγές έπρεπε να διατρέχουν όλο το σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας και να υπάρξει ένα νέο  και μοναδικό κείμενο συντάγματος, χωρίς πρόσθετο κείμενο . Ουσιαστικά, με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα χάνει εν μέρει το erga omnes, καθώς το σύνταγμα  της γειτονικής χώρας έχει διπλές αναφορές που μάλιστα επιβεβαιώνονται και με την ανακοίνωση για εφαρμογή της συμφωνίας.

Πρόσφατα τα Σκόπια ανακοίνωσαν υπό μορφή οδηγίας  τον τρόπο εφαρμογής στης συμφωνίας . Όπως έγινε γνωστό, σύμφωνα με την ανακοίνωση των Σκοπίων, «το επίθετο «Μακεδονικός/ή/ό» πρέπει να χρησιμοποιείται όταν σχετίζεται με την εθνική και πολιτισμική ταυτότητα του λαού, τη γλώσσα, την ιστορία, τον πολιτισμό, την κληρονομιά, την επικράτειά μας και άλλα χαρακτηριστικά..» πράγμα που φυσικά δεν είναι σωστό. Γιατί π.χ. δεν μπορεί ένα κράτος να ονομάζεται Βόρεια Μακεδονία και η επικράτειά της «μακεδονική» .  Είναι διπλή ονομασία.
Μάλλον σύντομα θα αρχίσει μια διένεξη ερμηνειών της συμφωνίας , πράγμα καθόλου θετικό Aν επικρατήσει ο Ζάεφ ενδεχομένως να αντιμετωπιστεί το θέμα με θετικό τρόπο. Αν όχι ,  δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να υπάρξουν δυνάμεις  και στην Αθήνα και τα Σκόπια, που με βάση αυτές τις ερμηνείες να ξανανοίξουν το κεφάλαιο «Πρέσπες», με ότι αυτό συνεπάγεται….