του Σπύρου Σουρμελίδη

Ο Ρετζέπ  Ταγίπ Ερντογάν είναι επιτέλους ο απόλυτος κυρίαρχος στην Τουρκία, είναι Πρόεδρος με εξουσίες μονάρχη. Έχει λόγο για την διακυβέρνηση της χώρας, για τον στρατό  αλλά και την Δικαιοσύνη. Η εκτελεστική αλλά και η νομοθετική εξουσία είναι υπό τον έλεγχο του ενώ και η δικαστική εξουσία  βρίσκεται στην επιρροή του. Ο 64χρονος Ερντογάν, δεν απειλείται πλέον από τους εσωτερικούς του αντιπάλους, αναμετράται μόνο με την ιστορία, με την κληρονομιά του Κεμάλ Ατατούρκ.
Η νίκη του Ερντογάν δεν σηματοδοτεί απλώς την επικράτηση του, δείχνει και την βαθιά αλλαγή που πέτυχε, να μετατρέψει την κοσμική Τουρκία σε μια ισλαμική δημοκρατία. Ο Ερντογάν έχει αλλάξει την Τουρκία που κληρονόμησε από τον Κεμάλ Ατατούρκ και θα είναι πλέον αυτός ο πατέρας των Τούρκων (ατατούρκ). Όποια και αν είναι η συνέχεια, η Τουρκία πέρασε πλέον για τα καλά στην Μέση Ανατολή, δεν είναι μια ενδιάμεση κατάσταση. Τα ίδια τα εκλογικά αποτελέσματα δείχνουν ότι η Τουρκία ψηφίζει ισλαμικά, ψηφίζει μια άλλη ιδεολογία από αυτήν που άφησε ο Κεμάλ και επέβαλλαν με πραξικοπήματα οι στρατιωτικοί για πολλές δεκαετίες. Η έλευση του Ερντογάν το 2003 στην κεντρική πολιτική σκηνή , στην πρωθυπουργία της χώρας, ήταν η στιγμή που η Τουρκία άλλαξε πορεία, άλλαξε κατεύθυνση. 

Η νίκη Ερντογάν κλειδώνει πλέον αυτή την αλλαγή της πορείας. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ έχουν πλέον να διαχειριστούν μια άλλη Τουρκία, να συνεργαστούν ή να αναμετρηθούν με μια ακόμα ισλαμική δημοκρατία στην Εγγύς και Μέση Ανατολή. Και είναι αυτό το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα. Πως θα διαχειριστεί αυτή την ξεκάθαρα πλέον Τουρκία του Ερντογάν αλλά και τις ανάγκες των δυτικών της συμμάχων της ΕΕ και των ΗΠΑ.

Η εξουσία είναι μία, ο Πρόεδρος Ερντογάν

Ο νέα τουρκική κυβέρνηση αποτελείται από 16 Υπουργεία , ενώ το νέο προεδρικό σύστημα θα αποτελείται από 4 Γραφεία, 9 Συμβούλια και 8 Προεδρίες, τα οποία θα ασχολούνται με κοινωνικά θέματα έως και διπλωματία, οικονομία και δικαιοσύνη. Όλη η δομή είναι «κουμπωμένη» πάνω στον Πρόεδρο. Τα Γραφεία θα λειτουργούν ως ομάδες σκέψης και θα εργάζονται απευθείας με τον Πρόεδρο. Σε αυτά θα απασχολούνται οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι, τεχνοκράτες, οι οποίοι, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους απόψεις, θα αναλάβουν σημαντικό ρόλο στους τομείς της επένδυσης, της οικονομίας, του ψηφιακού μετασχηματισμού και των ανθρωπίνων πόρων.
Τα 9 πολιτικά συμβούλια θα αναλάβουν συμβουλευτικό ρόλο και θα συνδέονται άμεσα με τον Πρόεδρο. Θα είναι συμβουλευτικοί μηχανισμοί, σε τομείς όπως την οικονομία, την τέχνη, την υγεία και την εξωτερική πολιτική και θα αναπτύσσουν πολιτικές προτάσεις. Επίσης, θα παρακολουθείται στενά ο προϋπολογισμός και πώς επηρεάζεται από τις οικονομικές αποφάσεις της Κεντρικής Τράπεζας, καθώς και τις αποφάσεις των ανωτάτων συμβουλίων.

Στα Γραφεία θα συμπεριληφθούν πρόσωπα από τους 36 νυν συμβούλους του Τούρκου Προέδρου. Το Συμβούλιο Οικονομικών Πολιτικών θα αναλάβει ρόλο ως ισχυρό συμβουλευτικό όργανο οικονομίας και θα μεταφέρει τις πολιτικές που θα παράγει στον Πρόεδρο.
Αλλά και το πανίσχυρο κάποτε Συμβούλιο Ασφάλειας και Εξωτερικής Πολιτικής θα παράγει πολιτικές τις οποίες θα εγκρίνει ο Πρόεδρος.
Το νέο Σύνταγμα της Τουρκίας όπως εγκρίθηκε από τον λαό με το Δημοψήφισμα του Μαρτίου του 2016, προβλέπει την πλήρη μεταβίβαση της εκτελεστικής εξουσίας στον πρόεδρο (Ερντογάν), ο οποίος θα ορίζει πλέον και τους υπουργούς της κυβέρνησης. Επίσης θα διορίζει έναν ή δύο αντιπροέδρους της κυβέρνησης, ενώ πλέον δεν θα υπάρχει πρωθυπουργός.

Ο πρόεδρος έχει την εξουσία να επεμβαίνει άμεσα στον δικαστικό τομέα. Καταργήθηκε η ελευθερία της Δικαιοσύνης όπως προέβλεπε το  Σύνταγμα του 1982 μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980. Η αλλαγή αυτή ήταν για τον Ερντογάν κρίσιμη. Πλέον ο πρόεδρος και το κοινοβούλιο θα επιλέγουν από κοινού τέσσερα μέλη του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων, το οποίο έχει την αρμοδιότητα να διορίζει και να αποπέμπει τους δικαστικούς υπαλλήλους. Το τουρκικό κοινοβούλιο θα επιλέγει μόνο του επτά μέλη. Η δικαιοσύνη πλέον δεν θα απειλεί αυτόν και την οικογένεια του για οικονομικά σκάνδαλα και παράνομο πλουτισμό. Επιπλέον τα στρατιωτικά δικαστήρια, τα οποία έχουν καταδικάσει στο παρελθόν στην εσχάτη των ποινών πολλούς αξιωματικούς, ακόμη και τον πρώην πρωθυπουργό Αντνάν Μεντερές μετά το πραξικόπημα του 1960, καταργήθηκαν.

Κοινοβούλιο

Ο αριθμός των βουλευτών αυξήθηκε από 550 σε 600, αντίθετα μειώθηκε  από τα 25 έτη στα 18 η ηλικία στην οποία μπορεί κάποιος να εκλεγεί βουλευτής. Πλέον οι βουλευτικές εκλογές θα διεξάγονται ταυτόχρονα με τις προεδρικές, κάθε πέντε χρόνια, αντί για κάθε τέσσερα που ισχύει ως τώρα.

Το τουρκικό κοινοβούλιο θα εξακολουθήσει να έχει την εξουσία να καταθέτει, να τροποποιεί ή να ακυρώνει νόμους. Επίσης διατηρεί την εξουσία ελέγχου, με τη δυνατότητα να συντάσσει εκθέσεις για κάποιες υποθέσεις.

Ο κοινοβούλιο θα ελέγχει τις ενέργειες του προέδρου, όμως αυτός θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα που θα αφορούν τους τομείς της εκτελεστικής του εξουσίας. Όμως  ο πρόεδρος δεν θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα για θέματα τα οποία ρυθμίζονται ξεκάθαρα από τους νόμους.

Στην περίπτωση που ο πρόεδρος κατηγορηθεί ή θεωρηθεί ύποπτος ότι διέπραξε εγκληματική ενέργεια, το κοινοβούλιο θα μπορεί να ζητεί να διεξαχθεί έρευνα. (Μόνο που η Δικαιοσύνη  είναι της …εμπιστοσύνης του Προέδρου).
Ο Ερντογάν θα είναι Πρόεδρος έως το 2023, χρονιά ορόσημο γιατί είναι 100 χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας του Κεμάλ Ατατούρκ , ως αποτέλεσμα των πολέμων και της Συνθήκης της Λωζάνης. Ο Ερντογάν θα έχει δικαίωμα ακόμα μιας θητείας, έως δηλαδή το 2028 αν επανεκλεγεί. Θα είναι 74 ετών.
 

Ο Ερντογάν πρέπει να αποφασίσει

Αμέσως μετά την εκλογική νίκη  του Ερντογάν έσπευσαν πολλοί να μιλήσουν για την διχασμένη Τουρκία. Μάλλον βιάζονται. Η Τουρκία  έχει πάρει τον δρόμο της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Τα στρώματα που είναι δυτικόφιλα , που επιμένουν στον κοσμικό χαρακτήρα της Τουρκίας, έχουν μειωθεί. Ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει μια νέα μικρομεσαία τάξη, από τους θυρωρούς που έγιναν μικροέμποροι και από τους περιφερόμενους περιστασιακά εργαζόμενους , που έγιναν έμποροι ή …ελεύθεροι επαγγελματίες. Η νέα μικρομεσαία τάξη αποτελείται από δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Οι δε φτωχοί απέκτησαν δουλειά, κάρτα υγείας και δυνατότητα μιας κάποιας κατανάλωσης. Ο Ερντογάν συνέχισε να ασχολείται με το αν τα νοικοκυριά έχουν ηλεκτρικό ψυγείο και κουζίνα. Όποιος παρακολούθησε  την προεκλογική καμπάνια των κομμάτων, έχει μια ιδέα για το ποιο ήταν το βασικό ενδιαφέρον. Δεν είναι τυχαίο που ο κεμαλιστής Ιντζέ ανέβαινε στην προεκλογική εξέδρα με ένα κρεμμύδι και μια πατάτα, λέγοντας ότι ο Ερντογάν αύξησε τις τιμές με την πολιτική του.

Ο σαφής προσανατολισμός και η απόλυτη εξουσία του Ερντογάν, δεν σημαίνει ότι επιλύουν όλα τα προβλήματα του.
Η οικονομία είναι το μεγαλύτερο του πρόβλημα. Διότι οι παγκόσμιες τράπεζες του δημιουργούν προβλήματα, του αυξάνουν το κόστος του χρήματος.  Το μαύρο χρήμα που ρέει από το Ιράν ή το Ιράκ ή τις χώρες του Κόλπου, θα είναι επίσης ακριβότερο, πόσο μάλλον που και το Ιράν αντιμετωπίζει ομοειδή προβλήματα λόγω ρου αμερικανικού εμπάργκο.
Η τουρκική οικονομία παραμένει μεγάλη αλλά έχει πλέον τις δικές της φούσκες που την απειλούν.
Το δεύτερο μεγάλο θέμα του Ερντογάν είναι οι εξωτερικοί του φίλοι και εχθροί. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συνεχίσει να διεκδικεί εδάφη και μερίδιο από τις πηγές ενέργειας της περιοχής. Θα είναι επιθετικός σε μια προσπάθεια διαπραγμάτευσης.
Όμως θα  πρέπει να αποφασίσει ποια ακριβώς  θα είναι η ισορροπία συμμαχιών.
Οι ΗΠΑ είναι το μεγάλο του πρόβλημα. Μπορεί ο Τράμπ να τον συμπαθεί αλλά η υπερδύναμη θέλει ξεκάθαρες απαντήσεις. Μαζί της  ή απέναντι της;
Η Ρωσία και το Ιράν αξιοποιούν την αδυναμία του και τα κενά του. Του ζητούν όμως να πάψει να κτυπά τον Ασαντ και την Συρία. Και αυτό είναι αντίθετο με αυτά που θέλει το Ισραήλ και οι ΗΠΑ. Η Κίνα καλοβλέπει την Τουρκία εμπορικά, αλλά δεν έχει ακόμα πλησιάσει.
Οι ευρωπαίοι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι η Τουρκία που ήξεραν δεν υπάρχει, δεν είναι ο δρόμος για να εμπλέκονται στην Μέση Ανατολή  Είναι σημαντικός εμπορικός εταίρος, αλλά δεν είναι πιστός και αξιόπιστος σύμμαχος. Η κατάσταση  μέσα στην ΕΕ, είναι εχθρική προς την Τουρκία, όσο και αν τον χρειάζεται  για το μεταναστευτικό αυτή την ώρα.
Ο Ερντογάν αφού καθάρισε το εσωτερικό μέτωπο, πρέπει να πάρει μεγάλες αποφάσεις για τις εξωτερικές ισορροπίες.
Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο και για το κουρδικό. Γιατί οι αμερικανοί συνεχίζουν να στηρίζουν τους κούρδους σε Ιράκ και Συρία. Και αυτό έχει επιπτώσεις στους κούρδους της Τουρκίας.
 

Η Ελλάδα

 

Η Ελλάδα περιμένει ακόμα μεγαλύτερη πίεση από την Τουρκία το επόμενο διάστημα. Ο Ερντογάν θα εκβιάσει για τους  νέους αγωγούς και τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.  Αρα και την Ελλάδα και την Κύπρο. Η συμμαχία, η σύμπραξη στα ενεργειακά που έχει εξασφαλίσει η Αθήνα με ΗΠΑ και Ισραήλ, είναι ένα καλό όπλο έναντι της τουρκικής επιθετικότητας. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείονται τα προβλήματα και οι εντάσεις. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι ο Ερντογάν θα ξεκινήσει με αγριότητες για να εξαναγκάσει την Ελλάδα να κάτσει στην διαπραγμάτευση με φόβο και απειλές. Μαζί λοιπόν με τις εντάσεις  θα έχουμε και διαβουλεύσεις κρίσιμες. Η αρχή θα γίνει και πάλι από το Κυπριακό για την υποτιθέμενη λύση. Η συνέχεια θα αφορά το Αιγαίο ιδίως το Καστελόριζο.

Τα αποτελέσματα των εκλογών της 24ης Ιουνίου

Η νίκη του Ερντογάν ήταν αναμενόμενη. Δεν υπήρξαν δε, εξωτερικές δυνάμεις που να επεδίωξαν να την εμποδίσουν. Ούτε και αντιπολίτευση ικανή να τον αμφισβητήσει.
Εξελέγη από τον πρώτο γύρο με 52,59%. Ο βασικός αντίπαλος, υποψήφιος των κεμαλιστών  (του Ρεπουμλικανικού Λαϊκού Κόμματος- CHP) Μουχαρέμ Ιντζέ με καταγωγή από την Θεσσαλονίκη, πήρε 30,64%, ποσοστό ικανοποιητικό για την συγκυρία.
Η έκπληξη ήταν ο κούρδος υποψήφιος, ο οποίος είναι φυλακισμένος , ο Σαλαχατίμ Ντεμιρτάς , ήρθε τρίτος με 8,4%. Ακολουθεί η «λύκαινα» η ακροδεξιά Μεράλ Ακσενέρ, με 7,29%. Ήταν στο Κόμμα του Μπαχτσελί (Γκρίζοι Λύκοι), αλλά έφυγε διαφωνώντας με την απόφαση Μπαχτσελί να στηρίξει τον Ερντογάν. Ο ισλαμιστής Τεμέλ Καραμολάογλου πήρε 0,89% και ο γηραιός πρώην μαοϊκός και συνομιλητής του Οτσαλάν,  Ντογκού Περιντσεκ,  0,2%.

Ο Ερντογάν βγήκε πρώτος στις 63 από τις 81 εκλογικές περιφέρειες. Ο κεμαλιστής Ιντζέ βγήκε πρώτος μόνο σε 8 περιφέρειες, στις δυτικές περιοχές, δηλαδή στην Κωνσταντινούπολη, στην Θράκη στη Σμύρνη και στα παράλια του Αιγαίου. Πρώτος ήταν και σε μια ανατολική περιφέρεια (Τούντσελι).  Ο Ντεμιρτάς βγήκε πρώτος σε 10 περιφέρειες, όλες στην νοτιοανατολική Τουρκία, εκεί που το κουρδικό στοιχείο υπερτερεί.

Οι βουλευτικές εκλογές

Για πρώτη φορά ταυτόχρονα με τις προεδρικές έγιναν και οι βουλευτικές εκλογές αφού πλέον οι 5ετείς θητείες, Προέδρου και Κοινοβουλίου, συμπίπτουν.

Τα αποτελέσματα  για το Κοινοβούλιο είναι διαφορετικά, χωρίς αν θίγουν  όμως την παντοκρατορία του Ερντογάν.
Αυτή τη φορά δημιουργήθηκαν δύο μεγάλοι Συνασπισμοί του Ερντογάν με την ακροδεξιό Μπαχτσελί  , ο συνασπισμός «Τζουμχουρ» και ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης «Μιλέτ». Η μόνη ξεχωριστή δύναμη ήταν οι Κούρδοι του φυλακισμένου Ντεμιρτάς.
Ο συνασπισμός του Ερντογάν-Μπαχτσελί πήρε συνολικά 53,66%. Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚP) πήγε 42,56% και το εθνικιστικό κόμμα (Μπαχτσελί) 11,1%. Από τις 600 έδρες του Κοινοβουλίου το AKP  πήρε 295 έδρες και το MHP (Μπαχτσελί) 49 έδρες, συνολικά δηλαδή 344 έδρες. Έχουν την απόλυτη πλειοψηφία.   
Ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης πήρε 33,94%. Το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) πήρε 22,64%, το «Καλό Κόμμα (IYI)  της Ακσενέρ πήρε 9,96% (αρα μόνο του δεν θα έμπαινε στη Βουλή αφού δεν πέρασε το όριο του 10%) και το Κόμμα του Καραμολάογλου 1,34%. Συνολικά ο Συνασπισμός Μιλέτ πήρε 189 έδρες. Το κεμαλικό MHP 146 έδρες και η Ακσενέρ 43 έδρες. 

Σε αντίθεση με τις προεδρικές εκλογές ο συνασπισμός Μιλέτ κατάφερε να έρθει πρώτος στην περιοχή της Άγκυρας, όπως φυσικά και στην Κωνσταντινούπολη και τα δυτικά παράλια.

Η έκπληξη και μεγάλη νίκη είναι του φυλακισμένου κούρδου ηγέτη Σαλαχατίν Ντεμιρτάς. Το κόμμα του HDP πήρε 11,7% και 67 έδρες. Το HDP βγήκε πρώτο στις κουρδικές περιοχές της ανατολίας, αλλά και στην περιφέρεια Τούντσελι. Περιφέρεια που φαίνεται ότι δεν θέλει τον Ερντογάν, αν και είναι ανατολικά. Οι Κούρδοι παρά τις διώξεις, τις φυλακίσεις, την απόλυτη βία  ειδικά στα χωριά, άντεξαν και μπήκαν στην Βουλή. Είναι η διακριτή πολιτική δύναμη.
Ο Ερντογάν με τον φόβο μαζί με τις υποσχέσεις προς τους φτωχούς κούρδους της Κωνσταντινούπολης και άλλων δυτικών περιοχών, κατάφερε να πάρει ένα σημαντικό κομμάτι της κουρδικής ψήφου. Χωρίς την κουρδική ψήφο ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα. Οι διώξεις αποσκοπούν και στην εδραίωση του αισθήματος υπεροχής, δύναμης, εξουσίας. Αισθήματα που μετράνε πολύ στα φτωχά στρώματα, ανεξαρτήτως εθνότητας. Γι αυτό και φυλάκισε τον Ντεμιρτάς μαζί με αλλους κούρδους πολιτικούς.

Κερδισμένος πολιτικά είναι και ο Μουχαρέμ Ιντζέ ο οποίος δεν αποκλείεται να πάρει τη θέση πλέον του αρχηγού του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος Κιλιντζάρογλου, ο οποίος ήδη επικρίνεται για την ασθενική του αντιπολίτευση έναντι του Ερντογάν.