Με εκβιασμούς και απειλές, με ανελέητο κυνήγι των αντιφρονούντων, με τον έλεγχο των περισσότερων ΜΜΕ, ο Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε να  κερδίσει το δημοψήφισμα και να έχει τον απόλυτο έλεγχο της εξουσίας στην Τουρκία. Ο Ερντογάν κέρδισε οριακά, με ποσοστό 51.4%. Αυτό σημαίνει ότι η αντιπολίτευση δεν κατέρρευσε, ότι οι Τούρκοι πολίτες σε μεγάλο ποσοστό δεν εμπιστεύονται έναν Ερντογάν με πλήθος εξουσιών, ότι σε τελική ανάλυση, πιθανότατα δεν τον θέλουν πλέον ως ηγέτη τους. Παρά το ήπιο διάγγελμά του, ο Ερντογάν θα συνεχίσει να είναι σκληρός, ίσως σκληρότερος με τους επικριτές του. Αυτό που μένει να δούμε είναι οι νέες , αν υπάρξουν νέες , επιλογές του στην εξωτερική πολιτική. 

Η ένταση με την ΕΕ, μάλλον ωφέλησε τον Ερντογάν καθώς συσπείρωσε υπέρ του τους πολίτες της κεντρικής και ανατολικής Τουρκίας,  τα χαμηλά στρώματα. Αντιθέτως στα μεγάλα αστικά κέντρα , την Κωνσταντινούπολη,  τη Σμύρνη, ακόμα και στην Αγκυρα, το "όχι"  ήταν πολύ ισχυρό. Ισχυρό ήταν το "όχι" και στις κουρδικές περιοχές.  
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος επιβεβαίωσε τον πολιτικό και κοινωνικό διχασμό της Τουρκίας. Παρά το γεγονός ότι ο Τούρκος πρόεδρος θα επιδιώξει να κάνει ανοίγματα προς την αντιπολίτευση, είναι αμφίβολο αν αυτά θα είναι ειλικρινή, και κυρίως, αν η αντιπολίτευση θα ανταποκριθεί , την στιγμή που κατηγορεί τον Ερντογάν για νοθεία στο δημοψήφισμα και για αλλαγή του πολιτικού συστήματος, έως και την επιβολή του Ισλάμ στην κοινωνική ζωή. 

Η επόμενη περίοδος δεν θα είναι ομαλή για την Τουρκία. Η κρίση στη Συρία και η ανάμειξη της Άγκυρας κατά των Κούρδων δεν έχει αποτελέσματα. Οι σχέσεις με την Ρωσία και τις ΗΠΑ δεν είναι θετικές. Προβλήματα έχει και με την ΕΕ καθώς, πέραν των άλλων επαναφέρει το θέμα της απελευθέρωσης της βίζας απειλώντας με ακύρωση της συμφωνίας για το προσφυγικό. 

Πίσω από όλα αυτά, η Αθήνα δεν πρέπει να ξεχνά τη συμμαχία του Ερντογάν με τους γκρίζους λύκους που τον στήριξαν στο δημοψήφισμα με αντάλλαγμα την σκλήρυνση των θέσεων στο Αιγαίο και την Κύπρο. Τώρα και τα κόμματα της αντιπολίτευσης , επιχειρώντας να απαξιώσουν τον Ερντογάν  τον κατηγορούν ότι δεν αντιδρά στην «κατάληψη» 16 νησιών από την Ελλάδα. 

Η ένταση θα ανοίξει έναν νέο κύκλο. Το γεγονός ότι οι αλλαγές για να αποκτήσει ο πρόεδρος όλες τις εξουσίες θα αρχίσουν το 2019, είναι προφανές ότι στην Ελλάδα θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις συνεχείς μεταπτώσεις της Τουρκίας και του Ερντογάν, με τα ρίσκα που θα συνοδεύουν την πολιτική του στο Αιγαίο και την αστάθεια που ήδη βιώνει η γειτονική χώρα. 

Ο Ερντογάν είναι μεγάλος ηγέτης και το απέδειξε κερδίζοντας και αυτή τη μάχη. Κάνει προφανώς και μεγάλα λάθη. Αν τα λάθη γίνουν στο Αιγαίο και την Κύπρο, αυτό θα έχει μεγάλες επιπτώσεις. Κατά συνέπεια, η  ελληνική πολιτική σκηνή οφείλει να μελετήσει τη νέα κατάσταση και να πάρει τις δικές της αποφάσεις. Αν  και κανείς δεν αισιοδοξεί ότι υπάρχει στην Ελλάδα πολιτικό προσωπικό που να κάνει ένα βήμα μπροστά , να αναλάβει διεθνείς πρωτοβουλίες και να πείσει ότι διαθέτει σχέδιο ανάσχεσης της τουρκικής επιθετικότητας. 

Το δημοψήφισμα έγινε, αλλά ο συναγερμός , κάθε άλλο παρά έληξε.

 Υ.Γ. Έχουν ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας από τους Τούρκους της διασποράς. Στις ΗΠΑ και Ρωσία ψήφισαν κατά 70% "όχι". Στην Ευρώπη η εικόνα είναι διχασμένη. Σε Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Μ. Βρετανία, κυριάρχησε το "όχι¨σε ποσοστά από 65%-75%. Αλλά στην Γαλλία, την Γερμανία, την Ολλανδία, την Δανία, την Αυστρία, την Νορβηγία επικράτησε το "ναι" σε ποσοστά από 65%-75%.  Που σημαίνει οτι στην  βορρά και την μέση Ευρώπη οι Τούρκοι μετανάστες είναι σε αντιπαράθεση με τις χώρες που ζουν . Και μιλάμε για τον κύριο όγκο των Τούρκων μεταναστών. 

Εικόνα: Ο Χάρτης της Τουρκίας με το "ναι" (μπλε) και το "όχι" (κόκκινο).