Ειδικού Συνεργάτη

Η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ-Τουρκίας συνοδεύτηκε με εκτενείς συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των δύο χωρών,  σχετικά με την Ουκρανία, τη Γάζα, τη Συρία και το Νότιο Καύκασο. Σύμφωνα με τον τουρκικό τύπο οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην επανεκκίνηση των διαβουλεύσεων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στο πλαίσιο τους Στρατηγικού Μηχανισμού ΗΠΑ-Τουρκίας.

Αυτό πιθανόν υποκρύπτει ειδικό χειρισμό των Κούρδων της Συρίας, κάτι που θα φανεί σύντομα. Οι αναφορές ικανοποίησης για το νέο κλίμα Ελλάδας -Τουρκίας προδίδει την διάθεση της Ουάσιγκτον να επιμείνει στην διμερή προσέγγιση των δύο χωρών. Τα επόμενα 24ωρα, καθώς ξεκινά ο πολιτικός διάλογος Αθήνας -Άγκυρας θα μας δώσει τα πρώτα μηνύματα για τα επόμενα βήματα, θετικά ή αρνητικά. Προς το παρόν μια νέα γεωπολιτική σχέση Τουρκίας -ΗΠΑ, φαίνεται να εγκαινιάζει η συνάντηση Μπλίνκεν -Φιντάν. Ειδικότερα:

Γρίφος το κουρδικό

Οι διαβουλεύσεις εκκίνησαν με στόχο την "επέκταση της συνεργασίας κατά της τρομοκρατίας που απειλεί την εθνική ασφάλεια των δύο χωρών" και την καταπολέμηση όλων των τύπων των μελών του οργανωμένου εγκλήματος και των διακινητών ναρκωτικών.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μπλίνκεν επανέλαβε την καταδίκη των τρομοκρατικών ομάδων PKK, DHKP-C και Daesh, οι οποίες στοχεύουν στην ασφάλεια της Τουρκίας, σύμφωνα με την ανακοίνωση. Οι δύο ΥΠΕΞ επανέλαβαν την αποφασιστικότητά τους να νικήσουν οριστικά το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία και να συνεργαστούν κατά των παραφυάδων του στην Αφρική, και την Κεντρική Ασία.

Υπενθυμίζεται ότι από το 2016, η Άγκυρα έχει οργανώσει σχετικές επιχειρήσεις στα σύνορά της στη βόρεια Συρία Ασπίδα του Ευφράτη (2016), Κλάδος Ελαίας (2018) και Άνοιξη της Ειρήνης (2019). Ενώ σύμφωνα με τουρκικές πηγές οι τρομοκράτες ελέγχουν περιοχές κοντά στα σύνορα Συρίας-Ιράκ και ταξιδεύουν κρυφά μεταξύ των δύο χωρών.

Οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), η Κουρδική πολιτοφυλακή στη Συρία και η κύρια συνιστώσα των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας των Σύριων της Βορείου Συρίας,  είναι ως επί το πλείστον εθνοτικά κουρδικό, αλλά περιλαμβάνει Άραβες και εθελοντές από το εξωτερικό, και είναι στενά συνδεδεμένο με το Συριακό Στρατιωτικό Συμβούλιο, μια πολιτοφυλακή των Ασσυρίων.

Το YPG δημιουργήθηκε το 2004 ως ένοπλη πτέρυγα του κουρδικού αριστερού Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης. Στις αρχές του 2015, το YPG κέρδισε σημαντική νίκη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος στην πολιορκία του Κομπάνε με αεροπορική και επίγεια υποστήριξη των ΗΠΑ.  

Η ενίσχυση του YPG από τις ΗΠΑ,  ιδίως στην επαρχία Ντέιρ ελ Ζουρ, όπου βρίσκονται οι μεγαλύτερες πετρελαιοπηγές της Συρίας, επιβαρύνει τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, καθώς η Άγκυρα προειδοποιεί τις ΗΠΑ να μην στηρίζει «τρομοκρατικά στοιχεία που απειλούν την εθνική της ασφάλεια», κάτι που η Ουάσιγκτον συνεχίζει παρά την υπόσχεση να απομακρύνει την ομάδα από την περιοχή των τουρκικών συνόρων.

Η έναρξη των διαβουλεύσεων με τις ΗΠΑ για το θέμα, εγείρει προβληματισμούς ως προς  τη σταδιακή άρση της στήριξης στο κουρδικό YPG στην Συρία, καθώς η Τουρκία θεωρεί την υποστήριξη των ΗΠΑ προς τους Κούρδους στη Συρία, ως στήριξη σε τρομοκράτες.

Οι τεταμένες σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας τα τελευταία χρόνια άρχισαν να εξομαλύνονται με την έγκριση από την Άγκυρα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, δημιουργώντας νέα δυναμική  στις σχέσεις των δύο χωρών.

Η Τουρκία και οι ΗΠΑ στη κοινή δήλωσή τους τονίζουν τη σημασία της εξεύρεσης λύσης για τον τερματισμό της σύγκρουσης στη Γάζα και την άμεση αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.

Οι δύο ΥΠΕΞ δήλωσαν ότι θα προωθήσουν τη συνεργασία στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, την ενέργεια και  την οικονομική συνεργασία. Σύμφωνα με διεθνή μέσα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ συζήτησε προτάσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην  στην Ουκρανία με τον Αμερικανό ομόλογό του και τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας, επαναλαμβάνοντας ότι η Άγκυρα πιστεύει ότι είναι καιρός να αναζητηθούν δρόμοι προς τον τερματισμό του πολέμου, παρά την απροθυμία του Κιέβου και της Μόσχας. Η σχετική συζήτηση μάλιστα διεξήχθη αφού είχε ανακοινωθεί η απομάκρυνση της υφυπουργού Νιούλαντ από τον Τζον Μπας, συντονιστή της αποχώρησης των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν.

Οι δύο πλευρές εξακολουθούν να διαφωνούν στο ζήτημα των S-400 και τις κυρώσεις των ΗΠΑ, οι οποίες οδήγησαν στην απομάκρυνση της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35. Στο ζήτημα αυτό ο Τούρκος ΥΠΕΞ κάλεσε τις ΗΠΑ να είναι “open minded”.

Σε αυτό το πλαίσιο η Τουρκία θα πρέπει να αναθεωρήσει τη συνεργασία της με Ρωσία και Ιράν στον Καύκασο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιτάχυνε την  συνεργασία μεταξύ του Ιράν και Ρωσίας, ενώ η σύγκρουση στη Γάζα ενίσχυσε τη διπλωματική συνεργασία τους με την Τουρκία.

Όμως παρά το κοινό έδαφος η συνεργασία των τριών χωρών στην αναδιαμόρφωση του γεωπολιτικού και οικονομικού τοπίου του Καυκάσου, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια, συμπεριλαμβανομένων των στενών στρατηγικών σχέσεων του Αζερμπαϊτζάν με το Ισραήλ και της εταιρικής σχέσης της Αρμενίας με το Ιράν.

Ως παράδειγμα, οι αξιωματούχοι στην Τεχεράνη φαίνεται να πιστεύουν ότι το Ισραήλ πέρασε λαθραία τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στην επίθεση σε πυρηνικές εγκαταστάσεις το 2023 στο Ιράν μέσω του Αζερμπαϊτζάν. Ενώ οι Αζέριοι πιστεύουν ότι η Αρμενία στηρίζεται στο Ιράν για την προμήθεια όπλων.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία μετέτρεψε τον Καύκασο σε οικονομική ευκαιρία, ταυτόχρονα όμως οι συνθήκες ασφαλείας είναι περισσότερο ασταθείς. Οι τρεις χώρες συνεργάσθηκαν στη διαχείριση της ρευστότητας, ενώ ο πόλεμος στη Γάζα προσθέτει νέες πιέσεις, αλλά  και κίνητρα στη γεωπολιτική σταθερότητα της περιοχής.
Η Τουρκία στο πλαίσιο του Στρατηγικού Μηχανισμού με τις ΗΠΑ, θα αξιοποιήσει τον ρόλο της στον Καύκασο, συνδέοντας τη στάση της με το έως σήμερα ανενεργό σύστημα  S-400, την αντιμετώπιση του YPG στη Συρία και την επανένταξη της στο πρόγραμμα F-35.

Η πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας την αναβαθμίζει σε περιφερειακή δύναμη, η οποία λαμβάνεται υπόψη από τις αγορές, παρά τις σημαντικές οικονομικές αδυναμίες της χώρας. Ίσως συνιστά δίδαγμα στην πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας μας.