Ειδικού συνεργάτη

Η σύγκρουση στην Ουκρανία και ο πόλεμος Ισραήλ- Χαμάς διαμορφώνουν εκρηκτικό γεωπολιτικό μείγμα στην ευρωπαϊκή οικονομία. Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με την αύξηση δημοσίων δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας και την ποσοτική χαλάρωση, είχε ως αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση του πληθωρισμού. Ταυτόχρονα, η ΕΕ αρνείται πλέον να αναλάβει περαιτέρω το κόστος στήριξης  της Ουκρανίας, όπως φάνηκε  κατά την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στη Γρανάδα.

Στα δικά μας, οι δύο πόλεμοι, στην Ουκρανία και στο Ισραήλ φέρουν την Ελλάδα αντιμέτωπη με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις . Στο οικονομικό περιβάλλον θα αυξηθεί περαιτέρω το κόστος διαβίωσης και θα οξυνθεί η κοινωνική δυσφορία,  λόγω της νέας ασύμμετρης αύξησης του κόστους ενέργειας, μειώνοντας περαιτέρω το πραγματικό εισόδημα, ιδιαίτερα των μισθωτών και των αυτοαπασχολουμένων. Ταυτόχρονα, η  ευρωπαϊκή οικονομία σήμερα δέχεται νέο πλήγμα με την σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, καθώς η τιμή του πετρελαίου αυξήθηκε μέσα σε μία ημέρα κατά 5%, διαμορφώνοντας προϋποθέσεις αναζωογόνησης των πληθωριστικών πιέσεων.

Οι προκλήσεις από τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρωπαϊκή οικονομία υπονομεύουν την σταθεροποίηση των ευρωπαϊκών χωρών στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο. Καθώς η ευρωπαϊκή και ιδιαίτερα η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, η καθημερινότητα των πολιτών επιδεινώνεται ως αποτέλεσμα της ακρίβειας που πυροδοτεί ο πληθωρισμός.

Όταν η ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας, η Γερμανία, αντιμετωπίζει σταθεροποιημένες, αλλά αδύναμες προσδοκίες για την παραγωγή, με ισχνά βιβλία παραγγελιών και υψηλά αποθέματα, διαφαίνεται ότι η ανάκαμψη της γερμανικής βιομηχανικής παραγωγής θα καθυστερήσει σημαντικά.

Η στασιμότητα της γερμανικής οικονομίας το δεύτερο τρίμηνο, μετά από δύο τρίμηνα συρρίκνωσης, έδωσε ελπίδες ότι η οικονομία βελτιώνεται, ωστόσο, τα στοιχεία Ιουλίου-Αυγούστου διέψευσαν τις προσδοκίες. Στην πραγματικότητα, οι λιανικές πωλήσεις, οι εξαγωγές και η βιομηχανική παραγωγή απογοήτευσαν τους δύο πρώτους μήνες του 3ου τριμήνου, υποδηλώνοντας ότι η γερμανική οικονομία  αντιμετωπίζει εκ νέου τον κίνδυνο συρρίκνωσης.

Στη Γαλλία, η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε στους περισσότερους τομείς τον Αύγουστο, ενώ οι λιανικές πωλήσεις ήταν επίσης αδύναμες τον ίδιο μήνα, σηματοδοτώντας εξασθένηση της γαλλικής οικονομίας κατά το 3ο τρίμηνο, με κίνδυνο συρρίκνωσης του γαλλικού ΑΕΠ.

Εφόσον επιβεβαιωθούν, οι αρνητικές εξελίξεις στη γερμανική και γαλλική οικονομία, με τις γεωπολιτικές εξελίξεις να επιδεινώνουν το οικονομικό κλίμα στις δύο χώρες, η ευρωπαϊκή οικονομία θα συνεχίσει με στασιμότητα και πληθωρισμό (έστω μερικώς αποκλιμακωμένος).

Σε αυτό το οικονομικό περίγραμμα, είναι χαρακτηριστική η αποτυχία συμφωνίας για την ενίσχυση της Ουκρανίας κατά την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στη Γρανάδα, σηματοδοτώντας την οικονομική αδυναμία της ΕΕ να καλύψει το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία.

Οι χώρες της ΕΕ μετά από διαδοχικές κρίσεις αδυνατούν να διατηρήσουν την χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών και ταυτόχρονα να ανταποκριθούν στο άμεσο και έμμεσο κόστος του πολέμου στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα να πλήττεται η κοινωνική συνοχή εντός των κρατών-μελών της ΕΕ και να μεγαλώνουν οι αποκλίσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

Η σταδιακή επαναφορά της δημοσιονομικής πειθαρχίας στις χώρες της ευρωζώνης, οι δεσμεύσεις της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση σε συνδυασμό με τις διαδοχικές γεωπολιτικές κρίσεις σε Ουκρανία και Ισραήλ, συμπιέζουν τους προϋπολογισμούς των ευρωπαϊκών χωρών και συνακόλουθα τις κοινωνικές δαπάνες, επιδεινώνοντας τις συνθήκες διαβίωσης πρώτιστα των ευάλωτων και μεσαίων στρωμάτων.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και στο Ισραήλ φέρουν την Ελλάδα αντιμέτωπη με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Στο οικονομικό περιβάλλον θα αυξηθεί περαιτέρω το κόστος διαβίωσης λόγω της νέας ασύμμετρης αύξησης του κόστους ενέργειας, μειώνοντας περαιτέρω το πραγματικό εισόδημα, ιδιαίτερα των μισθωτών και των αυτοαπασχολουμένων. Στο κοινωνικό περιβάλλον η μείωση των δημοσίων δαπανών στις κοινωνικές δαπάνες, λόγω δημοσιονομικής πειθαρχίας, θα συνδυαστεί με αυξημένες μεταναστευτικές ροές, διαψεύδοντας τις ελπίδες επιστροφής της κανονικότητας στην καθημερινότητα και βελτίωσης των  εισοδημάτων των πολιτών.

Στη δημόσια συζήτηση για την οικονομία, τον πόλεμο στην Ουκρανία και στο Ισραήλ έχει υποβαθμισθεί η έννοια του συμβιβασμού και η αποτροπή των συγκρούσεων με αξιοποίηση της διπλωματίας.

Στην οικονομία η μονομερής επιβολή των όρων της αγοράς στην εργασία, η απόσπαση υψηλότερων κερδών μέσω της παγκοσμιοποίησης, οδήγησε στην επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των εργαζομένων. Η αποτυχία της αγοράς να διαχειριστεί την κρίση στα παγκόσμια δημόσια αγαθά, όπως το κλίμα και η δημόσια υγεία, είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της κοινωνικής ανισότητας στις χώρες της ΕΕ.

Η βέλτιστη λύση του ελεύθερου εμπορίου και των στοχευμένων διορθωτικών μέτρων, με επιδόματα και φόρο άνθρακα, απέτυχαν να δημιουργήσουν οικονομική και κοινωνική σταθερότητα, συνέθλιψαν τα μεσαία στρώματα, ενισχύοντας την κοινωνική πόλωση. Αντίστοιχα στο γεωπολιτικό πεδίο η προσπάθεια πλήρους επικράτησης στον πόλεμο ενδυναμώνει την αστάθεια, αποσταθεροποιώντας την  οικονομία και ανατρέποντας τις κοινωνικές ισορροπίες στην Ευρώπη.  Ίσως είναι καιρός, τόσο στο γεωπολιτικό, όσο και στο οικονομικό πεδίο να αναζητηθεί η εναλλακτική βέλτιστη λύση (second-best), προτάσσοντας την κοινωνική συνοχή στην οικονομία και την ειρήνευση στις πολεμικές συγκρούσεις.

Η ελληνική κυβέρνηση την προσεχή περίοδο έχει να διαχειρισθεί την κοινωνική δυσφορία, με αιχμή την ακρίβεια, ενώ οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το κυπριακό θα εντάσσονται στην πολιτική ατζέντα, με ορίζοντα τις ευρωεκλογές του Ιουνίου. Η σημερινή εικόνα πολιτικής παντοδυναμίας της κυβέρνησης, ελέω επικοινωνιακής κυριαρχίας στα ΜΜΕ, θα διαρραγεί από την πραγματικότητα.