Του Γιώργου Πουκαμισά

Το σημείωμα αὐτό γράφεται, ἐνῶ ἡ ἐκλογική διαδικασία κυριεύει τήν καθημερινότητα τῶν Ἑλλήνων, ὁ ἁπλός πολίτης αἰσθάνεται ἀμήχανα καί παραμερίζει τήν ἀνησυχία γιά τό μέλλον του καί τά σύννεφα σωρρεύονται στόν ὁρίζοντα.

Ποῦ βρίσκονται οἱ σχέσεις τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας μέ τίς χῶρες πού τήν περιβάλλουν στήν ἄμεση γειτονία της, ἀρχῆς γενομένης μέ τήν Τουρκία; Ποιά εἶναι ἡ βαλκανική πολιτική, ποιά ἡ μεσογειακή πολιτική μας; Πῶς σταθμίζουμε τήν θέση μας, καθώς συνεχίζεται ὁ πόλεμος στήν Οὐκρανία, ἀνάμεσα στούς ἑταίρους καί τούς συμμάχους μας στό ΝΑΤΟ ἀπό τήν μία, καί στούς εὐρασιατικούς γίγαντες, τήν Ρωσία καί τήν Κίνα ἀπό τήν ἄλλη, πῶς ἀξιολογοῦμε τίς ἐξελίξεις στήν Μέση Ἀνατολή μετά τήν ἐξομάλυνση τῶν σχέσεων Σαουδικῆς Ἀραβίας - Ἰράν καί τήν ἐπιστορφή τῆς ἀποσυνάγωγης Συρίας πίσω στήν παναραβική ἀγκάλη;

Ἡ χώρα μας δοκιμάζεται: ὁ ἀνατολικός γείτων, τήν ἐπαύριον τῆς μεσιτείας τῶν ΗΠΑ (ἐπίσκεψη Blinken, 21 Φεβρουαρίου 2023) ἐπιχειρεῖ νά ἀποσπάσει πλεονεκτήματα, μέσα ἀπό τίς συναντήσεις Καλίν μέ τήν διπλωματική σύμβουλο τοῦ Ἕλληνα Πρωθυπουργοῦ. Οἱ μεθαυριανές προεδρικές ἐκλογές στήν Τουρκία, ἐνδέχεται νά βαθύνουν τό ρῆγμα στήν κοινωνία τῆς γείτονος, καί νά προκληθεῖ νέα τάση ἐξόδου ἀπό τήν χώρα. Ἡ ὕφεση στίς τουρκικές προκλήσεις, ὅσο κρατήσει, εἶναι εὐπρόσδεκτη, ἄλλωστε εἶνα ἀμοιβαία ἐπωφελής. Οἱ τουρκικές βλέψεις στό Αἰγαῖο καί τήν ἀνοιχτή Μεσόγειο θά συνεχιστοῦν ἀπαράλλακτες, ὅμως ἡ Ἑλλάδα ἔχει ἀνάγκη ἀπό ἡρεμία γιά νά προχωρήσει στήν ἀνασύνταξη τῆς οἰκονομίας, τῆς παραγωγικῆς βάσης καί τοῦ πολιτικοῦ ἤθους, ἡ Τουρκία γιά νά ἐπουλώσει τίς χαίνουσες πληγές πού ἄνοιξε ὁ σεισμός τῆς 6ης Φεβρουαρίου καί νά διαχειρισθεῖ τά δομικά ἐσωτερικά ζητήματά της.

Οὕτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων, συζήτηση περί ἀποσύρσεως τῆς στρατιωτικῆς ὑποδομῆς τῶν νησιῶν τοῦ Ἀνατολικοῦ Αἰγαίου, ἀμυντικοῦ ἀποκλειστικῶς χαρακτήρα, εἶναι τουλάχιστον παράδοξη. Ἑκατό χρόνια μετά τήν Συνθήκη τῆς Λωζάννης, τήν ὁποία ἐνωρίς παρεβίασε ἡ Τουρκία (1930, καταστρατήγηση ἄρθρου 14, περί τοπικῆς αὐτοδιοικήσεως Ἴμβρου καί Τενέδου), ἡ σχετική συζήτηση ἀποβλέπει μόνο στό νά μήν ἀσκήσει ἡ Ἑλλάς τίς ἐξουσίες πού τῆς ἀπονέμει τό Διεθνές Δίκαιο, μάλιστα ἡ UNCLOS, περί ἐπεκτάσεως τῶν χωρικῶν ὑδάτων. Κατά συνέπεια, καί ἡ συζήτηση γιά παραπομπή τοῦ ζητήματος τῶν «θαλασσίων ζωνῶν» στό Διεθνές Δικαστήριο τῆς Χάγης, εἶναι στρεβλή καί σφαλερή. Ἡ ὑπόθεση τῶν χωρικῶν ὑδάτων εἶναι ἀποκλειστικό προνόμιο τοῦ κράτους μας. Ἡ ἐπέκτασή τους, ἔχει βραδύνει δεκαετίες τώρα, καί θά πρέπει ἐπιτέλους νά ἀποφασιστεῖ. Ἄλλωστε, ἡ Ἑλλάς, διαχρονικά, γνωρίζει νά συνθέτει τά συμφέροντα τῆς διεθνοῦς τάξεως ἐν προκειμένῳ τῆς διεθνοῦς ναυσιπλοΐας, μέ τά δικά της.

Ἡ ἀποπειρώμενη συνεννόηση μέ τήν Τουρκία, θά ἔχει ἄραγε ἀντανάκλαση στήν ἐπιδίωξη τῆς χώρας μας νά εἰσάγει τήν διαφωνία της μέ τήν Λιβύη, γιά ὑφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, στά διεθνῆ δικαιοδοτικά ὄργανα; Ἡ χώρα μας, καί πάλι ἐπιχειρεῖ νά ἐπαναλάβει τόν τεχνικό διάλογο μέ τήν Τρίπολη γιά τό θέμα αὐτό, χωρίς, ἐννοεῖται, νά παραμελεῖ τίς οἰκονομικές δραστηριότητές μας μέ τό ἀνατολικό ὑποσύνολο τοῦ λιβυκοῦ κράτους στήν Κυρηναϊκή. Θά ἀπόσχει ἡ Ἄγκυρα ἀπό παρεμβατικές κινήσεις, ἤ θά ὑποδαυλίζει τήν ἀδιαλλαξία τῆς Τριπόλεως; Ἡ Ἑλλάς, σέ μία κίνηση πολιτικῆς γενναιοδωρίας, ἀνέλαβε νά ὑποστηρίξει τήν τουρκική ὑποψηφιότητα γιά τήν θέση τοῦ Γ. Γραμματέως τοῦ Διεθνοῦς Ναυτιλιακοῦ Ὀργανισμοῦ (ΙΜΟ). Ἡ ὑποστήριξη αὐτή, δέν μπορεῖ νά ἀγνοεῖ τήν ὑποχρέωσή μας ὡς ἐγγυήτριας δυνάμεως τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας. Ὑπάρχει συγκεκριμένη ὑπόσχεση τῆς Τουρκίας, ὅτι συντόμως θά ἀνοίξει τά λιμάνια της στά ὑπό κυπριακή σημαία πλοῖα, συμμόρφωση ἄλλωστε πού πηγάζει ἀπό τίς ἔναντι τῆς ΕΕ δεσμεύσεις της;

Ἀλλά ἡ Τουρκία εἶναι χώρα εὐρασιατική, ἡ ὁποία ἐργαζόμενη συστηματικά, ἔχει δημιουργήσει μία διαρκῶς ἐμβαθυνόμενη σχέση μέ τήν Ρωσία καί τήν Κίνα, γεγονός πού ἀντιλαμβάνονται καί συνυπολογίζουν οἱ ἑταῖροι μας στήν Μεσόγειο, ἡ Αἴγυπτος καί τό Ἰσραήλ. (Ὥστε στήν Λιβύη, ὅπου ἡ Τουρκία ἔχει ἐπιρροή στήν Τριπολίτιδα, ἐνῶ ἰσχυρή ἐμφανίζεται ἡ Ρωσία στήν Κυρηναϊκή, ἀμφοτέρων τά συμφέροντα ἰσορροποῦν στήν βλέψη ἑκατέρας πλευρᾶς νά διατηρήσει τήν ἐκεῖ στρατιωτική παρουσία της). Μέ αὐτά καί μέ αὐτά, ἔχει ἐξαερωθεῖ τό θεώρημα, -πού πολλοί ἐξ ἀρχῆς δέν ἀσπάσθηκαν- περί ἀπομονώσεως τῆς Τουρκίας. Ἡ γείτων αὐτή, παρανομεῖ, ἀλλά γνωρίζει ὅτι δέν θά ὑποστεῖ τίς συνέπειες τῶν παρανόμων δραστηριοτήτων της. Ἡ εἰσβολή στήν Κύπρο, ἀποτελεῖ τρανό παράδειγμα.

Τούτων λεχθέντων, ἡ ἄποψη ὅτι τό σκάφος Ἑλλάς πλέει ἀσφαλῶς, δέν ἀνταποκρίνεται πλήρως στά πράγματα. Ἡ ἀγάπη τῶν κεφαλαιγορῶν καί ἡ σχετική στήριξη τῆς Οὐάσιγκτων, εἶναι χρήσιμες, ἀλλά δέν ἀποτελοῦν ἐγγύηση γιά τήν συνέχεια.
Ἀκολουθοῦν συνοπτικές σκέψεις:
-Ἡ στήριξη στήν Οὐκρανία, ἔχει περίπου ἐξαντλήσει τό θετικό μέρισμά της.
-Καιρός νά δοῦμε τό μέλλον τῶν σχέσεών μας μέ τήν Ρωσία καί νά σχεδιάσουμε. Ἡ Ρωσία, μπορεῖ νά μήν νικήσει στόν οὐκρανικό πόλεμο, ἀλλά δέν πρόκειται νά ἡττηθεῖ. Ἡ χώρα καί ὁ λαός της, διαθέτουν σπουδαῖα -ἄν καί ὄχι ἀνεξάντλητα- ἀποθέματα ἀντοχῆς. Ἡ Ἑλλάδα, καλόν εἶναι νά παρακολουθεῖ τίς εἰρηνευτικές προσπάθειες τοῦ Γάλλου Προέδρου Μακρόν. Ἡ σιωπή δέν φέρει πάντοτε κόσμον.
-Ἡ σχέση μέ τήν Κίνα, εἶναι μεγάλης γεωοικονομικῆς σημασίας γιά ἐμᾶς. Τό ὀλιγότερο πού εἶναι δέον νά πράξουμε, εἶναι νά τηροῦμε στό ἀκέραιο τά συμπεφωνημένα.
-Στίς σχέσεις μας μέ τήν Αἴγυπτο καί τό Ἰσραήλ, πέραν τῶν ΗΠΑ –καί τῆς Κύπρου- ἡ Τουρκία ἀποτελεῖ τόν σιωπηλό ἱππότη. Οἱ ἑταῖροι μας, μετροῦν τήν φερεγγυότητά μας, ὅπως καί ἐμεῖς σταθμίζουμε τήν ἀξιοπιστία τους ἀπέναντί μας.
-Στά μεγάλα ζητήματα τῆς Εὐρώπης καί τοῦ πλανήτη, ἡ Ἑλλάς δέν μπορεῖ νά στέκεται ἀμήχανη καί σιωπηλή. Εἴμαστε ὑποχρεωμένοι, κατά μακράν παράδοση, νά στηρίζουμε κάθε προσπάθεια πού ἀποβλέπει σέ συμπαγέστερη Εὐρωπαϊκή Ἔνωση.

-Στά Βαλκάνια, κατ’ ἐξοχήν στρατηγική σχέση μας εἶναι ἐκείνη μέ τήν Βουλγαρία. Πρόκειται γιά σχέση, ἔναντι τῆς ὁποίας σημαντική προκύπτει ἐπίσης ἡ ἀλληλεπίδραση μέ τήν Δημοκρατία τῆς Βόρειας Μακεδονίας. Ἐπιπλέον, ἡ Ἐλλάς ὀφείλει νά καλλιεργήσει συστηματικά, τήν τριγωνική συνεργασία μέ τήν Ρουμανία καί τήν Βουλγαρία.
Ἡ χρήση τοῦ λιμανιοῦ τῆς Ἀλεξανδρούπολης γιά τίς ἀμερικανικές  δυνάμεις, ἀντί τῶν Στενῶν Δαρδανελλίων καί Βοσπόρου, δέν πρέπει νά μείνει χωλή. Ἡ ἔκτακτη κατάσταση πού γεννᾶ ὁ πόλεμος, κάποτε θά παρέλθει. Ἐμεῖς ὀφείλουμε νά διασυνδέσουμε τήν Ἀλεξανδρούπολη μέ τίς Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολντόβα, Οὐκρανία, γιά ἐμπορευματικές, ὁδικές καί σιδηροδρομικές μεταφορές. Πρέπει κάτι νά μείνει, ὅταν ποτέ εἰρηνεύσουν τά πράγματα στήν βόρεια ἀκτή τοῦ Εὐξείνου, κάτι πού δέν θά μᾶς τό δώσει κανείς πέρα ἀπό τήν δική μας ἐνεργητικότητα καί τήν ἀπ’ εὐθείας συνεργασία μέ τούς γείτονές μας αὐτούς. Γιά τοῦτο πρέπει νά ἐργαζόμαστε ἀπό τώρα.