του Μανώλη Ροζάκη

Είναι σίγουρο ότι η τραγικότητα τού πολέμου, ενέχει χαρακτηριστικά νομοτέλειας, όπως μας εξηγεί ο Θουκυδίδης, επιβεβαιώνοντας και την ρήση τού Ηράκλειτου, ως “πατήρ πάντων”. Στην προκειμένη περίπτωση, βιώνουμε την επανάκαμψη και ενδυνάμωση τής Ρωσίας και τη συνεχώς αναδυόμενη ισχύ της Κίνας. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την αδυναμία διαχείρισης από την Δύση, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Σε μία τέτοια κατάσταση, αναζητούνται βαλβίδες εκτόνωσης, για ένα παγκόσμιο σύστημα, που φαίνεται ότι έχει μπλοκαριστεί. Το αμερικανικό όνειρο δεν πουλάει πια, γιατί το προϊόν εξαντλήθηκε, ενώ η εναλλακτική πρόταση της Κίνας φαντάζει μάλλον εφιαλτική.

Βρισκόμαστε συνεπώς ξανά “μπροστά στον πόλεμο” (Κ. Καστοριάδης). Με έναν ακόμη πόλεμο, στην ευρωπαϊκή ήπειρο, γυρεύοντας τελικά και απεγνωσμένα θα έλεγα, να βρεθούμε όλοι στη σωστή πλευρά της ιστορίας.

Αυτό  είναι λοιπόν το άγιο δισκοπότηρο.

Με τρείς (3) μεγάλους παίκτες (ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία) και μία Ευρώπη πού θεωρητικά παλεύει να απογαλακτιστεί από τις ΗΠΑ, ακόμη και αν τα τελευταία γεγονότα, δείχνουν προς μία προσωρινά αντίθετη τάση. Από κοντά οι δύο (2) χώρες μπαλαντέρ (Ισραήλ και Τουρκία) και στο φόντο οι μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις Ινδία και Ιράν. Στον νέο ατλαντικό άξονα, τάσσονται η Μ. Βρεττανία και η Αυστραλία, με την Ιαπωνία να ακολουθεί, προς το παρόν και μάλλον προσεκτικά, τον χώρο των κυρώσεων. Εδώ προφανώς δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τη σημασία άλλων παικτών - που υπερβαίνουν τα έθνη κράτη ή τους πολιτικό-οικονομικους οργανισμούς - στην παγκόσμια ισορροπία, τόσο μέσω των νόμιμων εμπορικών συναλλαγών των πολυεθνικών (η λεγόμενη ελίτ και οι ολιγάρχες) όσο και μέσα από τα γρανάζια τής παρανομίας/παραοικονομίας (εμπόριο ναρκωτικών, ανθρώπων και όπλων).

Σε ένα τόσο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, οι εκτιμήσεις για την μεταπολεμική διαχείριση τής ουκρανικής πολεμικής κρίσης, αφήνουν ανοικτό κάθε σενάριο έκβασης, το οποίο μπορεί να οδηγήσει είτε στη δημιουργία δύο ή τριών αντιμαχόμενων στρατοπέδων, ή ακόμη και να εξελιχθεί σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο χαρακωμάτων, δηλαδή σε έναν πόλεμο όλων εναντίον όλων. Ας ελπίσουμε να παραμείνει τουλάχιστον ψυχρός, γιατί οι αλληλεξαρτήσεις και η πολυπλοκότητα τού συστήματος, έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε όλους.

Η πορεία όμως των εξελίξεων διαγράφεται σύμφωνα με την ανάγκη (συμφέροντα και εξαρτήσεις, συμβιωτική ή παρασιτική σχέση) και τον επικοινωνιακό “λόγο”, πού θα ενδυθεί και θα την συνοδεύει.

Στο πεδίο τής ανάγκης, αρχικά φαίνεται ότι όλοι συντείνουν ως προς την σημασία τού ευρασιατικού άξονα (από τη Μεσόγειο μέχρι τη Σιβηρία) στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον.  Ο Π. Κονδύλης έβλεπε “το μέλλον της Ευρώπης στην στενή συνεργασία με την Ρωσία, έτσι ώστε η μεγάλη πλανητική και κοσμοϊστορική δυνατότητα μίας Ενωμένης Ευρώπης, θα ήταν η Ευρασία, ... υπό την απτή έννοια της διασφάλισης ενεργειακών πηγών και απαραίτητων πρώτων υλών σε εποχή όπου εδώ διαφαίνεται στενότητα και οξύνονται οι συναφείς ανταγωνισμοί. Αλλά επιπλέον και υπό την έννοια μίας αποστολής, η οποία διευρύνει τους ορίζοντες και κινητοποιεί δυνάμεις”. Από την άλλη πλευρά, η ευρωαντλαντική προσέγγιση, επιχειρεί προφανώς την αποδυνάμωση της δυνατότητας για μία ευρασιατική συμμαχία, αναγνωρίζοντας τον υπαρκτό κίνδυνο απομόνωσης και εξάρτησης από την Κίνα.

Τώρα σε ότι αφορά τον επικοινωνιακό λόγο πού χρησιμοποιείται ως δικαιολογία, φαίνεται ότι δεν θα περάσει “πολύς καιρός μέχρι και η νοοτροπία της δυτικής ελίτ να προσομοιάσει με αυτή του Πούτιν και του Ζι Ζινπίνγκ, καθως σε ορισμένα πανεπιστήμια η συζήτηση ήδη φουντώνει γύρω από τη φράση «Η Κίνα δείχνει ότι ο καπιταλισμός λειτουργεί καλύτερα χωρίς τη Δημοκρατία» (Π. Μέισον, Παπανδρόπουλος, Euro2day).  Στο ίδιο μοτίβο, αλλά από την αντίθετη πλευρά, το δόγμα Πούτιν, ακολουθεί απόλυτα τις δυτικές αιτιάσεις, πού χρησιμοποιήθηκαν στην εισβολή στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Επιπλέον, ο Πούτιν επιχειρεί να αποβάλλει το κομμουνιστικό παρελθόν, ομνύοντας στον φιλελεύθερο δήθεν καπιταλισμό, κατηγορώντας την δυτικού τύπου παγκοσμιοποίηση. Μιλάμε δηλαδή, για τις δύο όψεις ενός κάλπικου νομίσματος.

Στη δική μας γειτονιά, εδώ και δεκαετίες, το πρόβλημα τής Ευρώπης εντοπίζεται επίσης στην έλλειψη πόρων. Τα resources, όπως λένε και στο χωριό.  Επιπλέον, η μυωπική εξωτερική πολιτική τής γερμανικής Ευρώπης, οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί και η συνειδητή (ή ασυνείδητη) αδυναμία τής Ευρώπης να κατανοήσει τη θέση και τον ρόλο της στο διεθνές περιβάλλον, έχουν οδηγήσει στην στρατηγική αποστείρωσή της.

Το ίδιο προφανώς ισχύει και για την Ελλάδα.

Επειδή όμως η Ελλάδα είναι η κοιτίδα τού ελληνοδυτικού πολιτισμού, θα πρέπει να αποτελεί και γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, καθόσον  η λογική του προκεχωρημένου φυλακίου της δύσης, ως μοναδική επιλογή, αποτελεί συνταγή αποτυχίας, γνωρίζοντας τις ευαίσθητες ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή.

Δυστυχώς όμως, η απουσία μίας συνεκτικής εθνικής στρατηγικής, οι συνεπακόλουθες σπασμωδικές κινήσεις τακτικής και η αποδυνάμωση τής επιχειρησιακής επάρκειας, είναι εμφανής. Έτσι, καθίσταται προφανές ότι, η λήψη αποφάσεων, με επιπολαιότητα ή/και κάτω από το πρίσμα προσωπικών επιλογών, δεν πρέπει να είναι ανεκτή, γιατί οι επιπτώσεις θα είναι πιθανώς καταστροφικές.

Είναι φανερό ότι τόσο το Ισραήλ όσο και η Τουρκία, ακολουθούν μια διαφορετική στρατηγική, η οποία θα πρέπει να μας κάνει να ξανασκεφτουμε τις αποφάσεις μας, ακόμη και αν γνωρίζουμε ότι τα μεγέθη δεν είναι απολύτως συγκρίσιμα. Στο ίδιο μήκος κύματος και σε ένα ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο, η διαπιστωμένη πολυπλοκότητα τού συστήματος (Ε. Μορέν), επιβάλλει τη διαχείριση των αποφάσεων, με διεπιστημονικό πνεύμα, πολιτική σύνεση, κοινωνική ενσυναίσθηση και φυσικά, διορατικότητα

Σε κάθε περίπτωση, και ανεξάρτητα από την έκβαση τού πολέμου στην Ουκρανία, το πρόβλημα πού ουσιαστικά αναδύεται είναι η αυταρχικότητα και η οριστική καθαίρεση ακόμη και του ψευδο-φιλελευθερισμού, η οποία τείνει να επιβληθεί παγκόσμια, είτε με πόλεμο, είτε με “ειρηνικά” μέσα. 

Τώρα βέβαια, αν υπάρχει κάποιος σοφός, πού έχει καταφέρει, ήδη, να αποκρυπτογραφήσει αυτά τα παιχνίδια πολέμου, τότε μπορεί και με αυτό το πλευρό (της ιστορίας) να κοιμάται...