Mε αφορμή το βέτο της Βουλγαρίας στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ ΕΕ και Βόρειας Μακεδονίας, ο EUObserver δημοσιεύει άρθρο γνώμης του Luke Bacigalupo, ανεξάρτητου ερευνητή που ειδικεύεται στην ιστορία και την πολιτική των Βαλκανίων, και του George Kyris, λέκτορα πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Birmingham.

Το άρθρο αυτό, που δημοσιεύεται με τον τίτλο “Πολιτιστικά βέτο – Μία νέα απειλή για την ένταξη στην ΕΕ”, εκπονήθηκε στο πλαίσιο μίας ευρύτερης έρευνας, αλλά και προσπαθειών ενίσχυσης της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων, με τη στήριξη του Kosovo Foundation for Open Society.
    Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι η πολιτική της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μαστίζεται εδώ και καιρό από βέτο και απειλές για βέτο. Η πορεία της Βόρειας Μακεδονίας προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ είχε μπλοκαριστεί, λόγω της ονομασίας της. από την Ελλάδα από το 1991 έως το 2019.

    Το 2009, η Σλοβενία εμπόδισε τις διαπραγματεύσεις της Κροατίας με την ΕΕ σχετικά με την οριοθέτηση θαλάσσιων συνόρων στον κόλπο Piran. Τον Απρίλιο του 2016, η Κροατία μπλόκαρε την περαιτέρω προσέγγιση της γειτονικής Σερβίας με την ΕΕ λόγω ανησυχιών για τη μεταχείριση της κροατικής μειονότητας στη Σερβία, τη συνεργασία της Σερβίας με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών στη Χάγη και τη δικαιοδοσία των σερβικών δικαστηρίων για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν σε άλλα μέρη της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Αυτά τα βέτο αντικατοπτρίζουν συχνά τις κακές σχέσεις μεταξύ των βαλκανικών χωρών.

    Μία από τις τελευταίες απειλές βέτο, αυτή της Βουλγαρίας κατά της Βόρειας Μακεδονίας, δε στηρίζεται σε διεθνή πολιτικά ζητήματα, αλλά σε πολιτιστικά. Ένα τέτοιο βέτο δείχνει ότι οι σχέσεις γειτονίας θα μπορούσαν να είναι δύσκολες, εάν ο πολιτισμός δεν αποκτήσει την ίδια σημασία με άλλα ζητήματα, όπως ο αλυτρωτισμός, που παραδοσιακά θεωρούνται ως πιο άμεση απειλή για την ειρήνη στην περιοχή. Το τρέχον βουλγαρικό βέτο κατά της ενταξιακής διαδικασίας της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ έχει εν μέρει σχέση σε αντάρτες του 19ου αιώνα που πολέμησαν την οθωμανική κυριαρχία στην περιοχή που ήταν τότε γνωστή ως Μακεδονία, η οποία περιελάμβανε τη Βόρεια Μακεδονία και τμήματα της σημερινής Βουλγαρίας και της Ελλάδας. Οι Βούλγαροι ιστορικοί υποστηρίζουν εδώ και πολύ καιρό ότι αυτοί οι αντάρτες ήταν Βούλγαροι σε εθνικότητα και γλώσσα, ενώ για τη Βόρεια Μακεδονία είναι οι πρώτοι διαμορφωτές της σύγχρονης μακεδονικής ταυτότητας. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της ταυτότητας της Βουλγαρίας και της πΓΔΜ ήταν σίγουρα θολή τον 19ο αιώνα.

    Είναι πολύ δύσκολο, αναγνωρίζουν οι συντάκτες, να βρεθεί μία απάντηση “ως προς το αν οι αντάρτες εκείνοι ήταν Βούλγαροι ή Μακεδόνες σε μια εποχή που η Βουλγαρία ήταν πολύ νεαρό κράτος και δεδομένου ότι η Μακεδονία δεν ήταν ποτέ ανεξάρτητη χώρα”. Παρ 'όλα αυτά, αυτό το δίλημμα έχει εισβάλει σε σύγχρονα πολιτικά ζητήματα, οδηγώντας σε πιθανό βέτο της Βουλγαρίας στην ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ.
    Παρόμοιες διαμάχες περιβάλλουν το ζήτημα της γλώσσας, με τη Βουλγαρία να αντιτίθεται στις αναφορές σε «μακεδονική γλώσσα» κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων της ΕΕ.
    Επομένως, παρά τις γενικές καλές σχέσεις μεταξύ Σόφιας και  Σκοπίων, οι ιστορικές αφηγήσεις έχουν καταστεί μείζον εμπόδιο στο σημαντικό στρατηγικό ζήτημα της ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ.
    Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα εγχώρια βουλγαρικά ζητήματα, με την τρέχουσα κυβέρνηση να επιδιώκει να ενισχύσει τη στήριξη μεταξύ των εθνικιστών ψηφοφόρων εν μέσω μεγάλων διαδηλώσεων κατά της διαφθοράς και εν όψει γενικών εκλογών, που έχουν προγραμματιστεί για τον Απρίλιο του 2021.
    Η χρήση του βέτο από τη Βουλγαρία αντικατοπτρίζει ότι, ενώ έχουν επιλυθεί ζωτικά ζητήματα εδαφικών διαφωνιών μεταξύ των δύο πλευρών, οι βαθιές ιστορικές και πολιτιστικές διαφωνίες δεν αντιμετωπίστηκαν ποτέ επαρκώς. Η μάλλον τεχνική προσέγγιση που υιοθετεί η ΕΕ για την αντιμετώπιση πολλών χωρών της περιοχής συχνά αγνοεί τέτοιες μάχες για τον πολιτισμό.

    Για παράδειγμα, από το 2013, η ΕΕ διευκόλυνε έναν διάλογο μεταξύ της Σερβίας και της πρώην επαρχίας του Κοσσυφοπεδίου. Η στρατηγική της ΕΕ ήταν να υιοθετήσει μια τεχνική προσέγγιση, επικεντρωμένη στην εξασφάλιση συμφωνιών για τεχνικά θέματα, όπως η αμοιβαία αναγνώριση διπλωμάτων και πινακίδων. Ωστόσο, μια τέτοια τεχνική προσέγγιση αγνοεί τη σημασία των πολιτιστικών θεμάτων για τις σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Το 2016, ο διάλογος σχεδόν κατέρρευσε όταν το Κοσσυφοπέδιο υπέβαλε αίτηση για ένταξη στην UNESCO, κατά της οποίας άσκησε πιέσεις η Σερβία. Αυτό ήταν μέρος της διπλωματικής πολιτικής της Σερβίας, η οποία αρνείται να αναγνωρίσει κρατική υπόσταση στο Κοσσυφοπέδιο. Παράλληλα, η Σερβία καταβάλλει προσπάθεια να πείσει μεμονωμένες χώρες να ανακαλέσουν την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου. Επιπλέον, η Σερβία ισχυρίστηκε ότι υπήρχε έλλειψη προστασίας για τη σερβική πολιτιστική κληρονομιά στο Κοσσυφοπέδιο.

    Σε βαθύτερο επίπεδο, η επιθυμία της Σερβίας να διατηρήσει στο Κοσσυφοπέδιο επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από μια ιστορική αφήγηση που θεωρεί το Κοσσυφοπέδιο ως ιερό έδαφος της Σερβίας. Αυτή η αφήγηση χρησιμοποιήθηκε από τον Slobodan Milosevic τη δεκαετία του 1990 για να ενισχύσει σερβικό εθνικισμό σε επίπεδα έξαρσης και οδήγησε σε φρικαλεότητες σε ολόκληρη την πρώην Γιουγκοσλαβία, με τη σύγκρουση στο Κοσσυφοπέδιο να κορυφώνεται με ένοπλες συγκρούσεις το 1999.
    Αυτό, όπως και το πρόσφατο βέτο της Βουλγαρίας στις φιλοδοξίες της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, καταδεικνύει ότι οι πολιτισμικές διαφωνίες είναι βαθιά ριζωμένες και απαιτούν εξίσου, αν όχι μεγαλύτερη, προσπάθεια επίλυσης σε σχέση με τις εδαφικές και άλλες πολιτικές διαφορές. Μέχρι να το αναγνωρίσει η ΕΕ, οι διαφωνίες σχετικά με τον πολιτισμό θα συνεχίσουν να υπονομεύουν τις περιφερειακές σχέσεις και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, προειδοποιούν εν κατακλείδι οι συντάκτες