του Γιάννη Μπράχου•

O χρόνος τρέχει και στα βαλκάνια. Η πανδημία ήρθε να προκαλέσει μια γενικευμένη οικονομική κρίση σε λαούς που ήδη αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα. Για την Ελλάδα όμως υπήρξε μια ιστορική ευκαιρία να εδραιώσει έναν στρρατηγικό ρόλο και ρόλο φερέγγυου εταίρου με την συμφωνία των Πρεσπών, αλλά η καθήλωση της ΝΔ στην αρένα της προεκλογικής εκστρατείας προκαλεί σοβαρές παρενέεργειες. Οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας υπέγραψαν στις 2 Απριλίου 2019 το Σχέδιο Δράσης Συνεργασίας Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας. Ιστορική ημερομηνία για την στενή συνεργασία των δύο χωρών στο πολιτικό, οικονομικό και αμυντικό επίπεδο. Σε αυτό το σημείωμα θα εστιάσουμε αποκλειστικά στο οικονομικό σκέλος του Σχεδίου Δράσης, το οποίο αποτελούσε ουσιαστικό βήμα για την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας στη Βαλκανική Χερσόνησο. Η σημασία του Σχεδίου Δράσης με την υπογραφή Τσίπρα- Ζάεφ δεν έγκειται απλά στις οικονομικές ευκαιρίες ανάπτυξης των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, αλλά αποτελούσε το «κλειδί» της ανάκτησης της ηγετικής θέσης της χώρας στη Βαλκανική.

Επισημαίνεται το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας, καθώς 120 σημαντικές ελληνικές επιχειρήσεις με εξωστρεφή προσανατολισμό συμμετείχαν στο επιχειρηματικό φόρουμ,το οποίο διεξήχθη την παρουσία των δύο Πρωθυπουργών.

Το Σχέδιο Δράσης συνοδευόταν από τρία μνημόνια: Το μνημόνιο οικονομικής συνεργασίας, το μνημόνιο συνεργασίας για την υποστήριξη προσαρμογής της Βόρειας Μακεδονίας στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και το μνημόνιο αμυντικής συνεργασίας που έδινε στην Πολεμική Αεροπορία της χώρας μας την επιτήρηση και προστασία του εθνικού εναέριου χώρου της Βόρειας Μακεδονίας.

Το Σχέδιο Δράσης και τα μνημόνια συνεργασίας ήταν στοιχεία της συνολικής στρατηγικής εμβάθυνσης των σχέσεων των δύο χωρών, σφραγίζοντας στην πράξη την Συμφωνία των Πρεσπών και αναβαθμίζοντας τον ρόλο της χώρας σε πολιτικό και οικονομικό παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή. Η οικονομική συνεργασία της Ελλάδας με την Βόρεια Μακεδονία ήταν το «κλειδί» για την εκ νέου οικονομική δραστηριοποίηση των ελληνικών επιχειρήσεων στην Βαλκανική Χερσόνησο.

Για τον σκοπό αυτό η κυβέρνηση Τσίπρα σχεδίασε νέο χρηματοδοτικό εργαλείο με ανακυκλούμενους πόρους 198 εκατομμυρίων Ευρώ  με την αξιοποίηση των κονδυλίων του ΕΣΟΑΒ, με κύριο στόχο την υποστήριξη της συνεργασίαςελληνικών επιχειρήσεων με επιχειρήσεις χωρών της Βαλκανικής. Το έργο μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης από τη ΝΔ εγκαταλείφθηκε.

Η κυβέρνηση με σημαντική καθυστέρηση 14 μηνών έφερε τα δύο μνημόνια προς κύρωση στην Ελληνική Βουλή, σε συνέχεια της διήμερης επίσκεψης (15-16/9/2020) του Π/Θ Ζάεφ και την συνάντηση του με τον Έλληνα Π/Θ. Στη συνέχεια η διαδικασία κύρωσης των δύο μνημονίων στην Ελληνική Βουλή «πάγωσε», υπό την πίεση επιφανών στελεχών της κυβερνητικής πλειοψηφίας, προκειμένου να αποφευχθεί το πολιτικό κόστος.

Με τον ίδιο πολιτικό υπολογισμό «πάγωσε»η λειτουργία των ομάδων εργασίας για τα βιβλία και τα εμπορικά σήματα, όπως προβλεπόταν στη Συμφωνία των Πρεσπών, όπως και η διυπουργική επιτροπή συνεργασίας με την Βόρεια Μακεδονία, με ευθύνη την παρακολούθηση και την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης των δύο χωρών.

Η ΝΔ ερχόμενη στην κυβέρνηση  δημιούργησε κλίμα ευφορίας και ελπίδας στην πλειοψηφία της ελληνική κοινωνίας, προβάλλοντας τεχνοκρατική επάρκεια και έμφαση στην εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας ως πρώτιστη επιλογή.

Η κυβέρνηση της ΝΔ απέτυχε στο πρώτο τεστ εξωστρέφειας λόγω της φοβικής αντιμετώπισης της Συμφωνίας των Πρεσπών, αποφασίζοντας να θυσιάσει την ευκαιρία εξωστρεφούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και της ανάδειξης της χώρας σε ηγέτιδα δύναμη στην περιοχή των Βαλκανίων, στο όνομα των εσωτερικών ισορροπιών της.
Η κυβέρνηση πανηγυρίζει ως επιτυχία την προσέλκυση αμερικανικών επενδύσεων, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, με έμφαση στην έρευνα φαρμάκου, στηνψηφιακή τεχνολογία, στην ενέργεια και στα ναυπηγεία.  Επενδύσεις που αποτελούν εργαλείο του αναπτυξιακού σχεδιασμού των ΗΠΑ για τα Δυτικά Βαλκάνια με επίκεντρο την Θεσσαλονίκη και με προφανή γεωπολιτική διάσταση.
Η κυβέρνηση για την ικανοποίηση του κομματικού ακροατηρίου, αποσιωπά την σημασία της Συμφωνίας των Πρεσπών στην προσέλκυση αμερικανικών επενδύσεων.Το εύλογο ερώτημα είναι αν θα υπήρχε το αμερικανικό επενδυτικό ενδιαφέρον χωρίς την Συμφωνία των Πρεσπών.
Η Θεσσαλονίκη σε αυτό τον σχεδιασμό θα γνώριζε άνθηση ως το σημείο επαφής για την ανάπτυξη των σχέσεων Ανατολικής Μεσογείου και Βαλκανίων με προοπτικήτην διαμόρφωση άξονα συνέργειας εξωστρέφειας στους τομείς ενέργειας (φυσικό αέριο και ΑΠΕ), διατροφικών προϊόντων, εμπορικών δραστηριοτήτων, έργων πράσινης και ψηφιακής μετάβασης στην ευρύτερη περιοχή.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε αυτό το πλαίσιο προετοιμάσθηκαν έργα από την κυβέρνηση Τσίπρα για τη δημιουργία κέντρου εφοδιαστικής αλυσίδας με έδρα την Θεσσαλονίκη, δικτύωση με μικρότερα αντίστοιχα τοπικά κέντρα στα Δυτικά Βαλκάνια, με στόχο την συγκέντρωση επαρκών ποσοτήτων προϊόντων για αποτελεσματική διείσδυση σε μεγάλες αγορές όπως της ΕΕ, των ΗΠΑ, της Ρωσίας και ενδεχομένως της Κίνας.

Στην ίδια κατεύθυνση αποσκοπούσε η δημιουργία κόμβου καινοτομίας & νεοφυούς επιχειρηματικότητας με διεθνείς συνεργασίες με ΗΠΑ, Ισραήλ, Γαλλία, Ρωσία και  Γερμανία στην Θεσσαλονίκη σε διακριτά αντικείμενα, προκειμένου να συνδεθεί με όλες τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες στις βαλκανικές χώρες και με την Τουρκία.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αναβάθμισε την ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, προώθησε τον αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας, ολοκλήρωσε ουσιαστικά τονTAP με βαλκανικές απολήξεις και έθεσε τα θεμέλια για την μονάδα επαναεριοποίησης του φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη μετατρέποντας την Ελλάδα σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο, με προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης των ενεργειακών σχέσεων με Τουρκία και Ρωσία.

Ο σχεδιασμός αυτός παραδόθηκε πριν από 18 μήνες, από την κυβέρνηση Τσίπρα στην κυβέρνηση της ΝΔ, η οποία επέλεξε να ακυρώσει τις σημαντικές οικονομικές προοπτικές της χώρας στη Βαλκανική για λόγους εσωτερικών ισορροπιών και οικονομικών συμφερόντων που εστιάζουν στην εσωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας και στον κρατικό προϋπολογισμό.
Τα αρνητικά αποτελέσματα,  είναι, πέραν των οικονομικών επιπτώσεων και πολιτικά. Τα βαλκάνια αντιμετωπίζουν και πάλι σοβαρά προβλήματα που επιδεινώνονται εξαιτίας της πανδημίας, οι σχέσεις με την ΕΕ είναι καθηλωμένες, οι σχέσεις Σερβίας –Κοσσόβου είναι σταθερά αρνητικές, καταγράφηκε επίσης επιδείνωση των σχέσεων Βουλγαρίας –Βόρειας Μακεδονίας , αλλά η Ελλάδα, αντί να πρωταγωνιστεί είναι κυριολεκτικά απούσα. Η αλλαγή πορείας είναι άμεση, εθνική ανάγκη.

** Οικονομολόγος (Msc, PhDEcon)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών.