Του Παναγιώτη Καλδή **

Digital Single Market, Publisher’s Right και στο βάθος Google.  Mάλλον στην Ελλάδα δεν έχει γίνει αρκετή συζήτηση για τo DSM (Digital Single Market) στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα στην Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 της 17ης Απριλίου 2019 για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά. Μετά την επικύρωσή της από την Eυρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο, τα κράτη – μέλη έχουν διετή προθεσμία να την εντάξουν στην εθνική νομοθεσία ενός εκάστου. Ανάμεσα στις πολλές προβλέψεις της, το άρθρο 15 εισάγει την υποχρέωση εύλογης αποζημίωσης των παραγωγών περιεχομένου (βλ. εκδότες) για τις απώλειες που υφίσταται από την online διάδοση υλικού μέσα από τις πλατφόρμες αναζήτησης.

Στην αιτιολογική έκθεση αναφέρονται οι δομικές δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν οι εκδότες εφημερίδων και περιοδικών να αναζητήσουν αποζημιώσεις για την μη εγκεκριμένη χρήση του περιεχομένου που παράγουν και αιτιολογείται η απόφαση της ΕΕ να στηρίξει την ανεξαρτησία και το κύρος των εκδόσεων εφόσον προστατεύεται η βιωσιμότητα και αποζημιώνεται ως ένα βαθμό η απώλεια εσόδων από το internet. To νέο αυτό δικαίωμα (Publisher’s Right) είναι ανεξάρτητο από το πρωτογενές copyright που παραμένει ως έχει, διαρκεί δύο χρόνια από την παραγωγή (δημοσίευση) του δημοσιογραφικού υλικού και καλύπτει τους εκδοτικούς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εκδότες θα πρέπει να έλθουν σε συμφωνίες με τις πλατφόρμες αναζήτησης (λέγε με Google, Bing κλπ.) και τα social media και να καθορίσουν την αποζημίωσή τους. Η πρόβλεψη αφορά κείμενα, εικόνες και video αλλά όχι τις καθαρά αναφορικές ειδήσεις (π.χ. απλή περιγραφή γεγονότος) που δεν έχουν ιδιαίτερη πρωτοτυπία ενώ εξαιρεί πολύ μικρά σε έκταση παραθέματα και δεν επιτρέπει τους συνδέσμους.

Εν όψει όλων αυτών των πρωτόγνωρων ρυθμίσεων που ακόμη δεν έχουν ενεργοποιηθεί, όλοι πιέζουν ποιόν άλλον, κυρίως τη Google που είναι «πρωταθλήτρια» των αναδημοσιεύσεων. Η εταιρία πίσω από το logo Google, η μητρική Alphabet, δέχεται από παραινέσεις ως δικαστικές διεκδικήσεις να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να εκχωρήσει ένα μέρος από τα κολοσσιαία κέρδη της - που σε ένα τμήμα τους οφείλονται στο περιεχόμενο που αναδημοσιεύει.

Μαθαίνουμε λοιπόν ότι στη Γαλλία υπέγραψε συμφωνίες για την απόδοση δικαιωμάτων με έξι μεγάλες εφημερίδες και περιοδικά: e Monde, Courrier International, L’Obs (πρώην Nouvel Observateur), Le Figaro, Liberation και L’Expres ενώ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις και με άλλους εκδότες. Αρχικά η Google είχε αρνηθεί, όμως αναγκάστηκε να συμμορφωθεί όταν γαλλικό δικαστήριο εξέδωσε απόφαση που την υποχρέωνε να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να καθορίσει το τίμημα της αποζημίωσης για το Publisher’s Right.

H πίεση όμως δεν έρχεται μόνον από την ΕΕ. Η αυστραλιανή κυβέρνηση προωθεί νομοσχέδιο με πρωτοβουλία του Υπουργού Οικονομικών Josh Frydenberg που υποχρεώνει τους γίγαντες των social media και των search engines να αποζημιώνουν τους εκδότες με ένα σύστημα πληρωμής δικαιωμάτων copyright. Ήδη οι αυστραλοί εκδότες διεκδικούν ετήσιες αποζημιώσεις ύψους 600εκ. δολ. ποσόν που προς το παρόν απορρίπτει ασυζητητί τη Google.

Έτσι δεν έρχεται ως έκπληξη η είδηση (1η Οκτωβρίου) δια στόματος του CEO Sundar Pichai που ανάρτησε στο blog του ότι η Google δεσμεύεται να καταβάλει ως 1 δις δολ. για παρόμοια δικαιώματα, κάνοντας αναστροφή 180ο σε σχέση με την προηγούμενη, τελείως αρνητική στάση της εταιρίας του.

Στην Αμερική εκδοτικοί οργανισμοί όπως Αxel Springer και News Corp. είχαν ξεκινήσει μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα διεκδικώντας ποσά πάνω στην αιτιολογική βάση που τώρα υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Με βάση το ευρωπαϊκό προηγούμενο και τη ντιρετκίβα DSM είχαν πλέον πολλές πιθανότητες να γίνει δεκτή η αγωγή τους από την αμερικανική δικαιοσύνη ( η οποία φημίζεται ότι επιδικάζει τεράστια ποσά όταν εμπλέκονται εταιρίες-κολοσσοί). Ίσως δηλ. το 1 δις να είναι ψίχουλα μπροστά στο κύμα διεκδικήσεων που ετοιμάζουν οι ενδιαφερόμενοι εκδοτικοί οργανισμοί οι οποίοι λόγω της λαίλαπας του internet έχουν δει τα έσοδά τους να καταρρέουν και έχουν αναγκαστεί σε σκληρές περικοπές, εξαγορές κλπ.

Έτσι φαίνεται σαν εξωραϊσμός η δήλωση του Pichai που την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενος ανέφερε στο blog του, αιτιολογώντας την …ξαφνική γενναιοδωρία: “Πάντα εκτιμούσα την ποιοτική δημοσιογραφία και πίστευα ότι ο ζωντανός εκδοτικός τομέας παίζει κρίσιμο ρόλο σε μια δημοκρατική κοινωνία.” Ως τυχαία (?) συνέχεια έρχεται και το επόμενο μεγάλο project Google Νews Showcase το οποίο προτείνει ο Pichai και θα εμπλέκει εκδοτικούς οργανισμούς ως παραγωγούς (υπεργολάβους?) περιεχομένου εισάγοντας στο χώρο ένα νέο μοντέλο επιχειρείν που θα μετασχηματίσει τις σημερινές εφημερίδες.

Διαβάστε τα λόγια του μέντορα της Google και αναρωτηθείτε τι κρύβεται κάτω από τις γραμμές: “Το μοντέλο επιχειρείν για τις εφημερίδες-βασισμένο σε διαφήμιση και συνδρομές- μετεξελίσσεται για ένα αιώνα καθώς το αναγνωστικό κοινό στρέφεται σε άλλες πηγές. Το internet αποτέλεσε την τελευταία φάση αλλά δεν θα είναι η έσχατη. Θέλουμε να διαδραματίσουμε ρόλο βοηθώντας τη δημοσιογραφία στον 21ο αιώνα.” Να σημειώσουμε κάπου εδώ ότι η Google έχει ήδη συνάψει πιλοτικές συμφωνίες συνεργειών με τη μεγάλη γερμανική εφημερίδα Die Zeit και το περιοδικό Spiegel.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εκδοτών (European Publisher’s Council)  ήδη έχει εκφράσει σημαντικές επιφυλάξεις με τον φόβο που συμμερίζονται όλοι ότι η Google προτίθεται να εκτοπίσει τελείως τους εκδότες ουσιαστικά απορροφώντας τους έναντι πινακίου φακής τη στιγμή που είναι γνωστά σε όλους τα οικονομικά προβλήματα του κλάδου. Όπως δήλωσε η εκπρόσωπος του EPC κα Angela Mills Wade «Με το προϊόν αυτό, αυτοί (Google) θα υπαγορεύουν από θέση ισχύος τους όρους, θα υπονομεύσουν την όποια νομοθεσία έχει θεσπιστεί που τους υποχρεώνει σε διαπραγματεύσεις,και θα ισχυρίζονται ότι βοηθούν και χρηματοδοτούν την παραγωγή ειδήσεων και περιεχομένου». 

Άρθρο του Π. Καλδή στον  “ΦΩΤΟγραφο” του οποίου είναι αρχισυντάκτης