του Σπύρου Σουρμελίδη 

Άλλαξε σίγουρα την ιστορία του κόσμου, μαζί και της χώρας του, της Ρωσίας. Το αποτέλεσμα όμως δεν είχε σχέση με τις επιδιώξεις. Η Ρωσία και ο ρωσικός λαός, πλήρωσαν ένα βαρύ τίμημα για την ...αλλαγή της ιστορίας. Αντιθέτως στην Αμερική και στην Ευρώπη, στην προσπάθεια του Γκορμπατσόφ είδαν μόνο την ήττα του Κομμουνισμού. Την οποία και πανηγύρισαν, πιστεύοντας πως έφτασε το “Τέλος της Ιστορίας”. Ο θάνατος του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ  θυμίζει και πάλι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Και κάτι ακόμα πιο συγκλονιστικό. Την παγκοσμιοποίηση. Οι επιφανειακές αναλύσεις για τον ρόλο του Γκορμπατσόφ δεν βοηθούν, δεν αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα. Γιατί δεν έχασε μόνος του, έχασε συνολικά η παντοδύναμη σοβιετική ηγεσία.

 Ρωσία: Ο εχθρός της Δύσης 

Είμαστε σε μια στιγμή που ο κόσμος μπορεί να ξαναβρεθεί διχασμένος,  δηλαδή όπως ήταν επί Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή τη φορά είναι οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι που επιδιώκουν τον νέο Ψυχρό Πόλεμο, γιατί δεν τους εξυπηρετεί η παγκοσμιοποίηση που προέκυψε. 

Πολλοί από αυτούς που εκθειάζουν τον ρόλο του Μ. Γκορμπατσόφ, υποστηρίζουν και σήμερα ότι η Ρωσία είναι ο μεγάλος εχθρός, το υποστήριζαν επί Σοβιετικής Ένωσης, το υποστήριζαν και μετά το 1991, μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. 

Οι πανηγυρισμοί στην πραγματικότητα  κράτησαν λίγο, (σκάρτη 20ετία), γιατί γρήγορα φάνηκε πως η παγκοσμιοποίηση δεν ευνοεί κατ ανάγκη την Δύση. Αναδείχθηκε η τεράστια δύναμη που λέγεται Κίνα, αναδείχθηκαν νέες δυνάμεις (Ινδία, Βιετνάμ, Βραζιλία, Νιγηρία) ενώ δόθηκε δεύτερη ευκαιρία στην Ρωσία. Και βεβαίως η Γερμανία έγινε ο δεύτερος σημαντικότερος παράγοντας στην Δύση και τρίτος παγκοσμίως.  Για τους Αμερικανούς όμως, η Ρωσία παραμένει ο κεντρικός εχθρός που πρέπει να υποταχθεί.                                                                                                                                       

Ο δρόμος προς την κόλαση είναι γεμάτος από καλές προθέσεις

       

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ απέτυχε να κερδίσει το στοίχημα της αλλαγής , της μεταρρύθμισης της Σοβιετικής Ένωσης, του μετασχηματισμού του κομμουνιστικού συστήματος. Έχασε τον πολιτικό έλεγχο, άρα έχασε την όποια πιθανότητα για αλλαγές και τελικώς έχασε τα πάντα. 
Δεν ήταν όμως μόνος του , δεν ήταν μονάρχης και δεν αποφάσισε μόνος του την μεταρρύθμιση (περεστρόικα) και την διαφάνεια (γκλάσνοστ). Η ήττα ήταν συλλογική , αντιπροσωπεύει την αδυναμία της Σοβιετικής ηγεσίας να αντιληφθεί την κατάσταση και να σχεδιάσει την πορεία του μετασχηματισμού. Σε αντίθεση με  το Πολιτικό Γραφείο του Κινεζικού ΚΚ, που σκέφτηκε (πάνω από μια δεκαετία) για να αποφασίσει τι ακριβώς θα κάνει. 
Η Σοβιετική ηγεσία έβλεπε τον κίνδυνο της οικονομικής και πολιτικής κατάρρευσης. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποια ήταν η εκτίμηση της,  γιατί ποτέ  δεν το εξέφρασε δημοσίως ούτε και έμειναν κατάλληλα ντοκουμέντα γι αυτό. Τα λόγια του Γκορμπατσόφ και τα γραπτά του, δεν αρκούν  για να καταλάβουμε τι σκέφτηκε η σοβιετική ηγεσία και σε τι βάθος ανάλυσης προχώρησε. Ο Χένρι Κίσιντζερ εξέφρασε την απορία του για τον τρόπο διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Την περιέγραψε σαν μια “αποχώρηση” από την ιστορία, χωρίς εξήγηση και χωρίς αντίσταση.

Η σοβιετική ηγεσία, η ηγεσία του σοβιετικού Στρατού, απέφυγε και αρνήθηκε στην πράξη, να χρησιμοποιήσει  την πυρηνική απειλή , εναντίον των συμμάχων, των λαών της ΕΣΣΔ ή του υπόλοιπου κόσμου. Πέταξε τα κλειδιά των πυρηνικών στο συρτάρι και ευτυχώς. Και είναι αυτό που προκάλεσε ένα ακόμα ερώτημα στον….Χένρι Κίσινγκερ.    

 

Λεονίντ Μπρέζνιεφ: Ο αργός δρόμος  προς την κατάρρευση        

 

Οι Αυτοκρατορίες πέφτουν πάντα από μέσα. Ο εχθρός ρίχνει τις Πύλες όταν οι αντιστάσεις δεν υπάρχουν πια.

Η εξάπλωση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας είχε φτάσει στα όρια της. Οι δομές της, η οικονομία της, δεν άντεχαν να συντηρούν πλέον το μέγεθος της. Το μέγεθος της Σοβιετικής Ένωσης και της κομμουνιστικής αυτοκρατορίας γενικότερα. Το ισχυρό οπλοστάσιο τρόμαζε, αλλά δεν μπορούσε να ταΐσει την Αυτοκρατορία.  

Η ηγεσία της,  διαχρονικά αρνήθηκε, να ανανεώσει δομές, να αξιοποιήσει τα επιστημονικά της και οικονομικά επιτεύγματα (όσα είχε) για την ανάπτυξη οικονομίας και κοινωνίας. 

Η περίοδος Μπρέζνιεφ 1960-1980, που σωστά ονομάστηκε περίοδος στασιμότητας, έφερε πιο κοντά την κατάρρευση. Ο Μπρέζνιεφ και οι πέριξ αυτού, αποθέωσαν τον εαυτό τους, κάθισαν πάνω στα έτοιμα χωρίς να παράγουν τίποτα καινούργιο. Η νίκη στο Βιετνάμ (ήττα των Αμερικανών) τους ξεγέλασε, γιατί πίστευαν ότι η επιρροή της εξαπλώνεται.

 

Η “κάθαρση”  του Αντρόποφ 

 

Η προσπάθεια να αλλάξουν τα πράγματα στην Σοβιετική Ένωση (και κατ επέκταση στο κομμουνιστικό σύστημα) ξεκίνησαν με καθυστέρηση, μετά την περίοδο του Λεονίντ Μπρέζνιεφ.

Μετά τον θάνατο του Μπρέζνιεφ, ανέλαβε τα ηνία ο Γιούρι Αντρόποφ τον Νοέμβριο του 1982, που ήταν επικεφαλής της KGB. Αν και σκληροπυρηνικός, ηγήθηκε της προσπάθειας “κάθαρσης”, μιας αλλαγής του τρόπου διοίκησης. Ο Αντρόποφ ήταν αυτός που επετέθη στην Νομενκλατούρα, στα ηγετικά κλιμάκια που περνούσαν ζωή χαρισάμενη, αφήνοντας την οικονομία σε τέλμα, με την διαφθορά να ανθεί σε όλα τα επίπεδα. Εκδίωξε και φυλάκισε ηγετικά στελέχη, μέλη του παντοδύναμου Πολιτικού Γραφείου, ξήλωσε τις ηγεσίες του Κομμουνιστικού Κόμματος σε ομόσπονδα κράτη , όπως στο Ουζμπεκιστάν ή στην Αρμενία. Συγκρούστηκε και με τις ηγεσίες άλλων κομμουνιστικών κρατών (όπως τον Εριχ Χόνεκερ της Ανατολικής Γερμανίας (ΛΔΓ). Ο γρήγορος θάνατος του (καρκίνος) τον Φεβρουάριο του 1984, έβαλε τέλος σ αυτή την περίοδο.

Η ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης, το πανίσχυρο Πολιτικό Γραφείο, αλλά και η ηγεσία του Στρατού ή της KGB, βρέθηκαν μπροστά σ ένα μεγάλο πρόβλημα. Να συνεχιστεί η παράδοση με την ανάδειξη του 75χρονου τότε, Αντρέι Γκρομίκο ( του μακροβιότερου υπουργού Εξωτερικών στην ιστορία της Ρωσίας -Σοβιετικής Ένωσης) στην θέση του ΓΓ του ΚΚΣΕ ή να επιλέξουν κάποιον από τη νέα γενιά;

Εως ότου αποφασίσουν, ανέλαβε την ηγεσία ο γηραιός (73 ετών) και άρρωστος Κονσταντίν Ουστίνοβιτς Τσερνιένκο. Έμεινε στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης από τον Φεβρουάριου του 1984 έως τον θάνατο του, τον Μάρτιο του 1985. Η απόφαση είχε ληφθεί, επελέγη ο 54χρονος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στην θέση του ΓΓ του ΚΚΣΕ με την εντολή να προχωρήσει σε αλλαγές.

Ποιες αλλαγές; Με ποιο στόχο; Και επίσης,  αλλαγές σε συνεργασία με τις ηγεσίες των άλλων ανατολικών κομμουνιστικών χωρών ή όχι;  

 

Η εποχή του Γκορμπατσόφ

 

Ο Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ ήταν σπλάχνο από τα σπλάχνα της σοβιετικής ηγεσίας. Γεννήθηκε στις 2 Μαρτίου του 1931 στο Πριβόλνογιε , στην Περιφέρεια της Σταυρούπολης στον βόρειο Καύκασο. Εντάχθηκε γρήγορα στο Κομμουνιστικό Κόμμα στην εποχή του Στάλιν,  και μετά τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο (1940-45) , για να φτάσει το 1970 , στην θέση του Γραμματέα του κόμματος στην Περιφέρεια της Σταυρούπολης. Είχε περάσει ήδη από την KGB όπου συνεργάστηκε με τον Αντρόποφ. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας όπου γνώρισε και παντρεύτηκε το 1953 την Ραίσα Τιταρένκο (1932-1999). Το 1974 μετακόμισε στη Μόσχα για να γίνει ο Πρώτος Γραμματέας του Ανωτάτου Σοβιέτ (του Κοινοβουλίου της Σοβιετικής Ένωσης), το 1979 έγινε αναπληρωματικό και το 1980 τακτικό μέλος, του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ. Είχε φτάσει στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης και όλης της κομμουνιστικής “αυτοκρατορίας” . Το 1985 αναλαμβάνει το υψηλότερο και αποφασιστικό αξίωμα αυτό του ΓΓ του ΚΚΣΕ ενώ τη θέση του Αρχηγού του Κράτους ανέλαβε το 1988, όταν το Ανώτατο Σοβιέτ απάλλαξε των καθηκόντων του τον Αντρέι Γκρομίκο.

Το 1985 ξεκίνησε η εποχή Γκορμπατσόφ, με πολλές ελπίδες για το μέλλον, με την σύμφωνη γνώμη της σοβιετικής ηγεσίας. Μέλη του Πολιτικού Γραφείου, ήταν τα ιστορικά του μέλη, ο Α. Γκρομίκο, ο Μ. Σουσλόφ (υπεύθυνος για τα ιδεολογικά θέματα), ο Ν. Τιχόνοφ, ο Κ. Λιγκάτσεφ όπως και ο Β. Γκρίσιν, ο Α. Κιριλένκο , ο Ντ. Κουνάεφ, ο Α. Πέλσε , ο Γκ. Ρομανόφ, ο Α. Αλίεφ (πατέρας του σημερινού προέδρου του Αζερμπαιτζαν), ο Π. Ντεμίτσεφ, ο Τ. Κισέλεφ, ο Β. Κουζνέτσοφ , ο Β. Πονομαριοφ (πρωθυπουργός της Ρωσίας μετά το 1991), ο Σ. Ρασίντοφ , ο Μ. Σολομέντσεφ και ο Εντουαρντ Σεβαρνάτζε (υπουργός Εξωτερικών επι Γκορμπατσόφ), ο  Ν. Ριζκόφ (από τους πραξικοπηματίες το 1991 κατά του Γκορμπατσόφ). Το 1986 έγινε μέλος του Π.Γ και ο Β. Γιέλτσιν , όπως οι Γιαζόφ, Σοκόλεφ , Ραζουμόνκσι κα. Η παλαιά φρουρά έως το 1988 είχε αποχωρήσει (Γκρομίκο, Σουσλόφ, Τιχόνοφ) ενώ πολλά από τα πρόσωπα που αναφέραμε διαδραμάτισαν ρόλο τα επόμενα χρόνια, κυρίως αρνητικό. Τα ονόματα δείχνουν ότι το πρόβλημα της ηγεσίας ήταν συνολικό. Δεν αφορούσε μόνο τον Γκορμπατσόφ.

 

Περεστρόικα -Γκλάσνοστ: Η απελευθέρωση που έβγαλε τέρατα 

 

 

Ο Μ. Γκορμπατσόφ ξεκίνησε με πολλές εσωτερικές αλλαγές που αφορούσαν πρωτίστως δημοκρατικά και ανθρωπινα-πολιτικά δικαιώματα. Έκλεισε οριστικά τα Γκούλακ, επέτρεψε ελευθερίες που δεν υπήρχαν πριν. Ο αέρας της αλλαγής επέδρασε θετικά και ανακουφιστικά στην πρώτη φάση.

Είχε μάλλον αποφασίσει να επιτρέψει την δημιουργία άλλων κομμάτων καταργώντας το μονοπώλιο του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Όπως αποφάσισε να απαγκιστρώσει και τις άλλες χώρες του κομμουνιστικού μπλοκ απο την Μόσχα.

Δεν υπήρχαν όμως εναλλακτικές, δεν υπήρχαν αντίβαρα στο χάος. Γιατί αυτό που προέκυψε ήταν χάος. Προέκυψε ένα πλιάτσικο όχι μόνο στην Σοβιετική Ένωση και στην Ρωσία αλλά σε όλες τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, σε βάρος της δημόσιας περιουσίας.

Φάνηκε ότι η  διαφθορά ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των κομμουνιστικών ηγεσιών, με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Φάνηκε επίσης πως  δεν υπήρχαν υγιείς, πατριωτικές δυνάμεις.  Το πλιάτσικο της περιουσίας και της ηγεσίας είχε μόνο αρνητικές μορφές. Απο τον Γιέλτσιν έως την Βουλγαρία όπου πυγμάχοι και μαφιόζοι έγιναν πολιτικοί παράγοντες.  Οι εμφύλιες διαμάχες , έγιναν εμφύλιοι πόλεμοι, κράτη διασπάστηκαν , πρώτα η ίδια η Σοβιετική Ένωση  όπως και η Γιουγκοσλαβία με δραματικές συνέπειες που τις βλέπουμε έως σήμερα. 
Ηταν πολλοί αυτοί που άρπαξαν την ευκαιρία για να γίνουν επιχειρηματίες, πολιτικοί, πρωθυπουργοί, αδιαφορώντας για τις συνέπειες και το κόστος, για το αίμα που χύθηκε ή για τις καταστροφές που προκαλούσαν στιςχώρες τους. Ακόμα και η Τσεχοσλοβακία,  όπου είχαμε μάλλον την πιο ήπια προσαρμογή, με ηγεσίες που στοιχειωδώς σεβάστηκαν τη χώρα τους, διασπάστηκε σε Τσεχία και Σλοβακία.   

 

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου 

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ προχώρησε  στην διεθνή σκηνή, με πρωτοβουλίες για να δοθεί τέλος τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι συναντήσεις του με την Μάργκαρετ Θάτσερ και τον Ρόναλντ Ρήγκαν έδειξαν την διάθεση της Σοβιετικής Ηγεσίας να πέσουν τα Τείχη. Προχώρησε σε συμφωνίες περιορισμού των Πυρηνικών και ελέγχουν γενικώς των οπλοστασίων των μεγάλων δυνάμεων.

Το ατύχημα στο Τσερνομπίλ, τον Απρίλιο του 1986, του έδωσε την ευκαιρία προχωρήσει σε μεγάλες διοικητικές αλλαγές στην Σοβιετική Ένωση, στο κράτος , ξηλώνοντας μέρος της διεφθαρμένης νομενκλατούρας. Αποφάσισε την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν.

Από κει και πέρα όμως αρχίζουν τα προβλήματα.

Οι Δυτικοί δεν είδαν ως ευκαιρία βελτιωτική για τον κόσμο όλο, τις κινήσεις Γκορμπατσόφ. Τις είδαν ως ΗΤΤΑ των Κομμουνιστών. Οι σκληροπυρηνικές ηγεσίες των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας (Ρήγκαν και μετά Μπους και Θάτσερ) είδαν ευκαιρία υποταγής της Ρωσίας και όχι συνεργασίας.

Ζητούσαν συνεχώς συμφωνίες υποχώρησης της Σοβιετικής Ένωσης χωρίς ουσιαστικό αντάλλαγμα. Η υπόσχεση του Μπους (του πρεσβύτερου)  στον Γκορμπατσόφ ότι το ΝΑΤΟ δεν θα εξαπλωθεί ανατολικότερα της Γερμανίας, δεν τηρήθηκε ποτέ.

Αντιθέτως ο Μπους ζήτησε μεταξύ άλλων ως αντάλλαγμα να ΜΗΝ ενωθεί η  Γερμανία αμέσως. Να καθυστερήσει κάποια χρόνια. Η συμφωνία αυτή έγινε στην Μάλτα το 1988 μεταξύ Μπους και Γκορμπατσόφ.

Όταν όμως ο Γκορμπατσόφ διαπίστωσε ότι οι δυτικοί θέλουν την διάλυση  της Σοβιετικής Ένωσης, συμφώνησε με τον Χέλμουτ Κολ να επιτρέψει την ενοποίηση της Γερμανίας, κάτι που έγινε  άμεσα. Στις 3 Οκτωβρίου του 1990 επισημοποιήθηκε η επανένωση και στις 2 Δεκεμβρίου έγιναν οι πρώτες εκλογές για την ανάδειξη του γερμανικού Κοινοβουλίου της ενιαίας πλέον Γερμανίας. 

Ουσιαστικά είχαν προηγηθεί πολλά γεγονότα τα οποία δεν επέτρεπαν καμία αναβολή. 

Το 1989, χιλιάδες άνθρωποι από τις ανατολικές χώρες πρώτα από την Ουγγαρία και μετά από την Ανατολική Γερμανία  μέσω Ουγγαρίας, άρχισαν να φεύγουν προς την δυτική Ευρώπη.

Στις 9 Νοεμβρίου του 1989, η Ανατολική Γερμανία  επιτρέπει την ελεύθερη διέλευση των κατοίκων προς την δυτική Γερμανία. Οι μπάρες στους συνοριακούς σταθμούς σηκώνονται και το πλήθος  γκρεμίζει  συγχρόνως το Τείχος (που είχε σηκωθεί από τον Αύγουστο του 1961).

Ακολούθησε η πτώση των κομμουνιστικών ηγεσιών σε όλη την ανατολική Ευρώπη.

Οι εξελίξεις όμως ήταν ραγδαίες και μέσα στην Σοβιετική Ένωση (των 15 Ομόσπονδων Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών).

Η απώλεια ελέγχου  που οδήγησε στην γρήγορη διάλυση  

Στις 7 Φεβρουαρίου 1990 η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ αποδέχτηκε την σύσταση του Γκορμπατσόφ για την κατάργηση του μονοπωλίου του Κόμματος στην πολιτική εξουσία.  Το 1990 οι δεκαπέντε δημοκρατίες της ΕΣΣΔ πραγματοποίησαν τις πρώτες ελεύθερες πολυκομματικές  εκλογές, με τους μεταρρυθμιστές και εθνικιστές να κερδίζουν πολλές έδρες. Το ΚΚΣΕ έχασε τις εκλογές σε έξι δημοκρατίες

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αρχίζει και αντιλαμβάνεται  πως χάνει τον έλεγχο της διοίκησης της χώρας.  Υπάρχουν αντιδράσεις από ηγετικά κλιμάκια  του ΚΚΣΕ με αποκορύφωμα το πραξικόπημα   του Αυγούστου του 1991, μια προσπάθεια να του αφαιρεθεί η εξουσία. 

Η αποκέντρωση εξουσιών που είχε δρομολογήσει ηδη ο Γκορμπατσόφ μετά το 1989, στην αχανή Σοβιετική Ένωση, είχαν ως αποτέλεσμα την αποδιοργάνωση της χώρας, την εμφάνιση αυτονομιστικών κινήσεων. Ήταν ήδη φανερή και η προσπάθεια εξωτερικών παραγόντων να επηρεάσουν τις εξελίξεις.

Το πραξικόπημα αντί να οδηγήσει τον Γκορμπατσόφ σε μέτρα ελέγχουν της κατάστασης, τον οδήγησαν στο τελευταίο καθοριστικό και μοιραίο λάθος.

Να διαλύσει το Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΣΕ). Έχασε έτσι κάθε δυνατότητα διοίκησης και ελέγχου. Γιατί ήταν το ΚΚΣΕ το νήμα που κρατούσε την εξουσία στην Σοβιετική Ένωση. Και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ δεν είχε άλλο τρόπο να διοικήσει, δεν είχε οργανισμό που θα αντικαθιστούσε   το ΚΚΣΕ και τον καθοριστικό του ρόλο. 

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης 

Το 1991, η Σοβιετική Ένωση είχε πέσει σε σοβαρή οικονομική και πολιτική κρίση. Υπήρχαν έντονες ελλείψεις τροφής, φαρμάκων και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης και όχι μόνο, οι κάτοικοι έπρεπε να περιμένουν σε μεγάλες ουρές για να αγοράσουν βασικά αγαθά , τα αποθέματα καυσίμων ήταν ανεπαρκή για τον επερχόμενο χειμώνα, ενώ ο πληθωρισμός ξεπερνούσε το 300% και τα εργοστάσια υπέφεραν από έλλειψη χρημάτων και δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους μισθούς.  Το 1990, η Εσθονία,  η Λετονία,  η Λιθουανία, η Αρμενία και η Γεωργία είχαν ανακηρύξει την ανεξαρτησία τους από τη Σοβιετική Ένωση. Τον Ιανουάριο του 1991, έγινε προσπάθεια για την επαναφορά της Σοβιετικής κυριαρχίας στην Λιθουανία μέσω στρατιωτικής επίθεσης. Περίπου μια εβδομάδα αργότερα, υπήρχε μια απόπειρα ανατροπής των λετονικών αρχών από φιλοσοβιετικές δυνάμεις. Στην Νότια Οσσετία και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, υπήρχαν και εκεί συγκρούσεις.

Η Ρωσία ανακοίνωσε την κυριαρχία της στις 12 Ιουνίου 1990 και περιόρισε την εφαρμογή των σοβιετικών νόμων στη ΡΣΟΣΔ, ειδικά τους νόμους περί οικονομίας. Το Ανώτατο Σοβιέτ της Ρωσικής ΣΟΣΔ υιοθέτησε νόμους που έρχονταν  σε αντίθεση με τους σοβιετικούς νόμους (δες Πόλεμος των Νόμων).

Στο δημοψήφισμα της 17ης Μαρτίου 1991, στο οποίο δεν συμμετείχαν τα βαλτικά κράτη, η Αρμενία, η Γεωργία και η Μολδαβία (ωστόσο υπήρχαν ανεπίσημα δημοψηφίσματα και στις έξι δημοκρατίες), η πλειοψηφία των κατοίκων εξέφρασαν την επιθυμία τους να διατηρήσουν την ανανεωμένη Σοβιετική Ένωση. Μετά από διαπραγματεύσεις, οκτώ από τις εννέα δημοκρατίες (εκτός από την Ουκρανία) ενέκριναν την Νέα Ενωσιακή Συνθήκη με μερικές προϋποθέσεις. Αυτή η συμφωνία θα μετέτρεπε την Σοβιετική Ένωση σε ομοσπονδία κυρίαρχων δημοκρατιών, με κοινό πρόεδρο, εξωτερική πολιτική και στρατό. Η Ρωσία, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν θα υπέγραφαν την συμφωνία στις 20 Αυγούστου 1991.

Στις 25 Δεκεμβρίου 1991 ο Γκορμπατσόφ ανακοινώνει την παραίτησή του από την προεδρία της Ένωσης και την επόμενη ημέρα μια ομάδα 50 – 60 βουλευτών γνωστοποιεί την τυπική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η κόκκινη αυτοκρατορία δεν υπήρχε πλέον.

 

Το τέλος     

 

Ο Γκορμπατσόφ σε κάθε περίπτωση συμβόλισε μια προσπάθεια ανασχηματισμού και  σωτηρίας της αυτοκρατορίας, η οποία όμως απέτυχε. Γιατί η κόκκινη αυτοκρατορία χρειαζόταν μια ριζική, μια μεγάλη μεταρρύθμιση. 

Τα δικά του λάθη θεωρούνται καθοριστικά, όμως υπάρχουν τεράστιες ευθύνες σε όλη την σοβιετική ηγεσία από τα μέσα της δεκαετίας του 80. 

Δεν υπήρξε συγκροτημένο σχέδιο αλλαγών, δεν υπήρξε σοβαρή ανάλυση των δεδομένων και των συνεπειών. Και τελικά χάθηκε πλήρως ο έλεγχος.

Η Ρωσία (όπως και όλες οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες) πέρασαν μια δεκαετία αστάθειας και ευτελισμού, δυστυχίας εκατομμυρίων ανθρώπων και κλοπής της δημόσιας περιουσίας. Οι μαφίες απέκτησαν ρόλο ρυθμιστή.

Για την Ρωσία συγκεκριμένα, η περίοδος αυτή (υπο τον Γιέλτσιν) πήρε τέλος με την ανάδειξη του Βλαντίμιρ Πούτιν  στην ηγεσία της χώρας.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο Γκορμπατσόφ δεν αγαπήθηκε στην Ρωσία, ούτε καν από αυτούς  που συμφώνησαν με την ανάγκη της αλλαγής , τους εκδημοκρατισμού. Γιατί το τίμημα  για τον ρωσικό λαό, ήταν τεράστιο, εξευτελιστικό και σε μη αναμενόμενο βαθμό σε σχέση με τις προθέσεις . 

Μένουν ακόμα πολλά να μελετηθούν  για το πως η σοβιετική αυτοκρατορία οδηγήθηκε στην αυτοδιάλυση της.

Δυστυχώς λείπουν ακόμα πολλά στοιχεία για να γίνει μια ολοκληρωμένη εκτίμηση.

Το μόνο σίγουρο είναι πως η Ρωσία ήταν και παραμένει μια μεγάλη χώρα με χαρακτηριστικά αυτοκρατορίας. Τεράστια έκταση, τεράστιος πλούτος , πολλά έθνη, πολλοί πολιτισμοί που συνυπάρχουν αιώνες τώρα. Και αυτό οι δυτικοί δεν πρέπει να το ξεχνούν ποτέ.      

Για τον θανατο του Γκορμπατσόφ δυο δηλώσεις έχουν τη σημασία τους.

Ο Β. Πούτιν στο σύντομο μήνυμα του είπε: “Ο Μ. Γκορμπατσόφ είναι πολιτική προσωπικότητα που  επέδρασε καταλυτικά στην παγκόσμια ιστορία”. 
Πήγε με λουλούδια στο φέρετρο του, αλλά δεν πήγε στην κηδεία του. Αναγνωρίζοντας τις καλές του προθέσεις, αλλά μόνο αυτές.
Ο Ανγκελα Μέρκελ δήλωσε οτι στον Γκορμπατσόφ οφείλει πολλά, γιατί αλλαξε τη ζωή της. 
Δείχνοντας  οτι η Γερμανία  βγήκε η πλέον κερδισμένη απο τα όσα συνέβησαν. Ας το σκεφτούν οι σημερινοί ηγέτες της. 

 

Απόψεις

Ειδικού Συνεργάτη Η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών ΗΠΑ-Τουρκίας συνοδεύτηκε με εκτενείς συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων των δύο χωρών, σχετικά με την Ουκρανία, τη Γάζα, τη Συρία και το Νότιο Καύκασο. Σύμφωνα με τον τουρκικό... πλήρες κείμενο
Άρης Χατζηστεφάνου Το να είσαι υπεύθυνος ειδικού τμήματος του FBI για την πάταξη της αναρχίας στις ΗΠΑ ακούγεται σαν τη μεγαλύτερη αργομισθία στην Ιστορία. Παρ' όλα αυτά, το ομοσπονδιακό γραφείο ερευνών έχει αυξήσει τους... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Πάντα υπήρχαν οι πρόθυμοι στην πολιτική να συμπορευθούν ακόμη και με την πιο σκοτεινή πλευρά της εκκλησίας, όπως πάντα υπήρχαν οι οπαδοί της κοσμικότητας, ανεξάρτητα από κόμματα και ιδεολογικές τάσεις.... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Η καταθλιπτική εικόνα της τεράστιας αίθουσας του Ταε Κβο Ντο όπου διεξάγεται το 4ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνει και τον εκφυλισμό του κόμματος αυτού. Άδεια αίθουσα, γεμάτοι διάδρομοι , δρόμοι και παράδρομοι,... πλήρες κείμενο
Του Στράτου ΒαλτινούΟ Αλεξέϊ Ναβάλνι πέθανε σε μια φυλακή της Αρκτικής, θύμα ενός δικτάτορα που δεν ανέχεται την κριτική και την αμφισβήτηση. Τυραννικά καθεστώτα που στηρίζονται από τη Δύση εξοντώνουν χιλιάδες. Είναι ο... πλήρες κείμενο
Του Στράτου Βαλτινού Ο Αλέκος Φλαμπουράρης δεν είναι ο οποιοσδήποτε. Είναι ο εκσκαφέας του κομματικού υπεδάφους και ιδανικός στη δημιουργία μηχανισμών. Η αποχώρησή του από την Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ μετά από λεκτικό... πλήρες κείμενο