Του Σωτήρη Σιδέρη

Με επίκεντρο τα Σκόπια, εξελίχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες μια αντιπαράθεση που ευτυχώς έμεινε στο πολιτικό επίπεδο. Ο συμβιβασμός κατέληξε σε υποχωρήσεις από τις αρχικές θέσεις τριών χωρών. Της Βόρειας Μακεδονίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδας. Ακραίες απόψεις διατυπώθηκαν και στις  τρεις χώρες και ηττήθηκαν, όχι οριστικά σίγουρα.

Στα Σκόπια επιδιώχθηκε η κατασκευή μιας εθνικής ταυτότητας που ενίοτε εκφράζονταν με τις φαιδρές μακεδονικές περικεφαλαίες και τώρα παρά τη συμφωνία η κυβέρνηση κλονίζεται . Στην Ελλάδα όσοι φορούσαν τις ίδιες περικεφαλαίες βούλιαξαν στην εθνικιστική τους δυσωδία και εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο, υποκλινόμενοι ή ανεχόμενοι την πολιτική Μητσοτάκη.  Στη Βουλγαρία είχαν σαφώς επεκτατικές βλέψεις και θεωρούσαν ότι οι βορειομακεδόνες ήταν Βούλγαροι και ότι δεν υπάρχει μακεδονική γλώσσα. Όλες οι πλευρές υποχώρησαν και τελικά μένει το κράτος της Βόρειας Μακεδονίας που τώρα αναζητεί το μέλλον της  και μια νέα πιο γήινη ταυτότητα,  μέσα από την ευρωπαική προοπτική. Αποδείχθηκε όμως ότι ο εθνικισμός, ο εξαρχαισμός, ο υποδόριος επεκτατισμός και ο βαρύγδουπος πατριωτισμός είναι το καταφύγιο των ευλύγιστων και συχνά επικίνδυνων πολιτικών. Από το σημείο αυτό αρχίζει πλέον μια νέα περίοδος.   Η νέα περίοδος,  φέρνει μαζί της και στοιχεία από τις εντάσεις του παρελθόντος και νέες ελπίδες και πολιτική σύγχυση. Που μπορεί να δώσουν ώθηση προς ένα καλύτερο μέλλον, αλλά που μπορεί και να οδηγήσει σε οπισθοδρόμηση και αναζωπύρωση των παθών.

Ο συμβιβασμός και  η ΕΕ

Η ΕΕ δεν βρίσκεται στα καλύτερά της για να είναι σε θέση να απορροφά κραδασμούς. Η Γαλλία , αλλά και άλλες χώρες ενεπλάκησαν στις διαπραγματεύσεις και βοήθησαν στην απεμπλοκή ώστε να ξεκινήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και την Βόρεια Μακεδονία.  Εδώ πρέπει να καταγραφεί η πλήρης απόσυρση της Ελλάδας από την απαίτησή της να εφαρμόσει η Αλβανία τα προαπαιτούμενα, το νόμο για τη μειονότητα και τις περιουσίες των Ελλήνων. Μια ακόμη ευλύγιστη διπλωματία από τη Νέα Δημοκρατία.   Από την άλλη, καταδείχθηκε ότι όπου απουσιάζει η  διπλωματία, τόσο εντείνονται τα αδιέξοδα  
Με εκατέρωθεν υποχωρήσεις η Βόρεια Μακεδονία και η Βουλγαρία υπέγραψαν το  δεύτερο κατά σειρά πρωτόκολλο κατά την συνεδρίαση της Μικτής Διακυβερνητικής Επιτροπής . Το πρώτο είχε υπογραφεί το 2019. Όπως φαίνεται το θέμα της γλώσσας κατέληξε σε διπλή ονομασία. Η Σόφια δεν αναγνωρίζει μακεδονική γλώσσα , αλλά θα την αναγνωρίζουν όλες οι άλλες χώρες της ΕΕ, ενώ η Βόρεια Μακεδονία καλείται και πάλι να αλλάξει το σύνταγμά της για να αναγνωρίσει την ύπαρξη βουλγαρικής μειονότητας, διαφορετικά θα επαναφέρει το βέτο.

Σε Τίρανα, Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον,  επικράτησε πανηγυρικό κλίμα αλλά ένταση στα Σκόπια,  θετικό κλίμα στη Σόφια. Το αμέσως επόμενο διάστημα θα ανακοινωθεί η πραγματοποίηση της Διακυβερνητικής Διάσκεψης, όπου  θα δοθεί η εκκίνηση για την  Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία να αρχίσουν  τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. . Η πορεία τους θα είναι μακριά και δύσκολη και σίγουρα θα διαρκέσει χρόνια.  Στην Αλβανία ο  Ράμα ενεπλάκη στη διαφωνία μεταξύ Βόρειας Μακεδονίας -Βουλγαρίας εμφανίζοντας τα Τίρανα ως όμηρο της διένεξης. Από την αντοχή της Βόρειας Μακεδονίας να ξεπεράσει την κρίση, πιθανόν να κριθεί και η σταθερότητα στα βαλκάνια. Ως προς τα Τίρανα,  αφού ο Αλβανός πρωθυπουργός κατάφερε να εξουδετερώσει την κυβέρνηση Μητσοτάκη, τώρα απολαμβάνει την  επιτυχία του.  Για μια ακόμη φορά καταδείχθηκε η πατριδοκάπηλη στάση του Σαμαρά και της ομάδας του, ενώ ο ίδιος ο πρωθυπουργός υποχώρησε άτακτα από τις δικές του διακηρύξεις. Ο εθνικισμός σε κάθε έκφανσή του, τηλεοπτικός, ψηφοθηρικός ή απλά τυχοδιωκτικός, κρύφτηκε στα υπόγεια της ΝΔ.

       

Ιστορία χαμένων ευκαιριών.

Θα λυθούν ποτέ τα ελληνοαλβανικά προβλήματα; είναι δύσκολη η απάντηση.  Για την ακρίβεια θα λυθούν όταν το αποφασίσουν τα Τίρανα, αλλά η  λογική και τα συμφέροντα των δύο χωρών επιβάλλουν την επίλυσή τους. Συνοψίζουμε: οι δύο χώρες πρέπει να οριοθετήσουν ΑΟΖ. Δεύτερο η Αλβανία  οφείλει να  νομοθετήσει το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού της ελληνικής μειονότητας και να σεβαστεί τις περιουσίες τους.  Δεν υπάρχει ίχνος εθνικισμού στο ζήτημα αυτό.
Θυμίζουμε ότι θέση του Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως επίσημα διατυπώθηκε στη ΔΕΘ το 2019 , ήταν ότι πρώτα τα Τίρανα θα ψήφιζαν το νόμο για τον αυτοπροσδιορισμό της μειονότητας και τις περιουσίες των Ελλήνων και μετά η Ελλάδα θα έδινε την συγκατάθεσή της. Σε αντίθετη περίπτωση, θα έθετε βέτο.  Άφαντη η Αθήνα. Όλα κύλησαν σύμφωνα με το σχέδιο Ράμα… Να θυμίσουμε ότι επί κυβέρνησης Σαμαρά η Αλβανία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ χωρίς να τεθεί ο παραμικρός όρος.

Οι ελληνοαλβανικές σχέσεις έμειναν καθηλωμένες και πάλι. Θυμίζουν πόσο υποχωρητική είναι η ΝΔ σε κάθε διαπραγμάτευση που είτε δεν κάνει ποτέ, είτε κρύβεται πίσω από αποφάσεις άλλων χωρών. Στην περίπτωσή μας, η κυβέρνηση σιώπησε δεν διεκδίκησε το νομοθετικό πλαίσιο από την Αλβανία, που ήταν ευρωπαική προυπόθεση και όχι διμερής και κρύφτηκε πίσω από τη Γαλλία. Η οποία αφού απέσυρε το βέτο για την διεύρυνση, υιοθέτησε νέα προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία κατά την Διακυβερνητική, θα θέτει βήμα προς βήμα τις προυποθέσεις για την συνέχιση των διαπραγματεύσεων. Η Ελλάδα δεν  έχει κάνει  σαφές ποια θέση έχει.


       

καλοκαιρινά πανηγύρια-χειμερινές κρίσεις

Η εξέλιξη αυτή ,  αν και είναι ένα βήμα, δεν θα προσφέρει κάτι το σημαντικό στα δυτικά βαλκάνια, καθώς οι υπόλοιπες χώρες, Σερβία, Μαυροβούνιο, Κόσοβο , Βοσνία -Ερζεγοβίνη, απομακρύνονται αντί να προσεγγίζουν την ΕΕ , καθώς πολυεπίπεδες κρίσεις τις κρατούν καθηλωμένες. Συνολικά, μόλις περάσουν οι πανηγυρισμοί, όλες οι χώρες θα βρεθούν ενώπιον οικονομικής κρίσης που ήδη αντιμετωπίζουν και θα επιδεινωθεί . Έμειναν ουσιαστικά αβοήθητες κατά τα πρώτα κύματα πανδημίας από την ΕΕ και ενώ έρχεται νέο κύμα συν το ενεργειακό πρόβλημα .  Η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι ουρά της Κομισσιόν χωρίς να αναλαμβάνει δικές της πρωτοβουλίες και είναι απούσα σε όλες τις διεργασίες που συντελούνται στην περιοχή.
Ο πόλεμος κάνει όλο και πιο σύνθετες τις κρίσεις στην περιοχή και θα πρέπει τον Χειμώνα να περιμένουμε και πολιτικές εντάσεις, εξαιτίας των συσσωρευμένων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων. Εν κατακλείδι η σταθερότητα στα βαλκάνια δεν είναι δεδομένη.
Αλλά ένα σημαντικό συμπέρασμα, πρέπει να καταγραφεί. Ο εθνικισμός και οι καθημερινές διακηρύξεις πατριωτισμού, είναι όντως το καταφύγιο των πολιτικών απατεώνων και των ευλύγιστων. Και πάντα αφήνουν πίσω τους είτε ερείπια, είτε δυσεπίλυτα προβλήματα.